Η αναπτυξιακή διαταραχή κινητικού συντονισμού ή δυσπραξία είναι μια παιδική διαταραχή που πρώτο εμφανίζεται στη νηπιακή ηλικία.
Περιγράφεται ως μια αδυναμία ή ανωριμότητα του παιδιού να εκτελέσει με ακρίβεια απλές ή σύνθετες κινητικές δραστηριότητες τις όποιες οφείλει να εκτελεί σωστά σύμφωνα με την ηλικία του.
Η αναπτυξιακή διαταραχή του κινητικού συντονισμού με άπλα λόγια
Η αναπτυξιακή διαταραχή κινητικού συντονισμού χαρακτηρίζει το αδέξιο παιδί που δεν μπορεί να εκτελέσει απλές η σύνθετες κινητικές δραστηριότητες, όπως να τρέξει με σταθερότητα ή να πηδήξει με τα δυο ποδιά μαζί από ένα σκαλοπάτι, δηλαδή δεν έχει κατακτήσει ακόμα τη σωστή αντίληψη του σώματός του και την άρτια νευρολογική ωριμότητα που θα έπρεπε να είχε σύμφωνα με τη χρονολογική του ηλικία. Οι παραπάνω παράγοντες έχουν σαν αποτέλεσμα να μην είναι το παιδί ικανό να εκτελεί με ακρίβεια και σταθερότητα κινητικές δραστηριότητες που απαιτούν επιμέρους κινητικές ικανότητες, όπως συγχρονισμός, συντονισμός, δυναμική και στατική ισορροπία κ.ά.
Πώς εκδηλώνονται οι δυσκολίες στην κινητική λειτουργία του παιδιού
Στην πρώτη νηπιακή ηλικία (12-18 μηνών): Οι δυσκολίες αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές από τους γονείς όταν παρατηρούν ότι το μωράκι τους έχει δυσκολία στην εκμάθηση νέων παιχνιδιών που απαιτούν τη χρήση αδρών και λεπτών χειρισμών ανάλογων της χρονολογικής ηλικίας του παιδιού όπως παζλ, ενσφηνώματα, κύβοι.
Στη νηπιακή ηλικία (24 -36 μηνών): Είναι αδέξια και σκοντάφτουν συχνά, αδυνατούν να κάνουν αναρρίχηση ή να κάνουν άλματα με επιτυχία. Επίσης παρουσιάζουν δυσκολίες στον χειρισμό εργαλείων και αντικειμένων όπως το κουτάλι και το πιρούνι, καθώς επίσης και σε κατασκευαστικές δραστηριότητες που απαιτούν βίδωμα ή ξεβίδωμα, στην εκμάθηση ποδηλάτου και κατάλληλης χρήση του σώματος σε κινητικά παιχνίδια με μπάλες.
Στη νηπιακή ηλικία (36-60 μηνών): Οι δυσκολίες που παρουσιάζονται σε αυτή την ηλικία επικεντρώνονται στη σωστή λαβή του μολυβιού και του ψαλιδιού, καθώς επίσης και σε δυσκολίες στην αντιγραφή σχημάτων, στο δέσιμο των κορδονιών και στο ντύσιμο. Επιπλέον, τα παιδιά δείχνουν να μην έχουν ενδιαφέρον να συμμετέχουν σε ομαδικά κινητικά παιχνίδια.
Στη σχολική ηλικία (7-12 χρονών): Το παιδί παρουσιάζει χαμηλή σχολική επίδοση ή αποστροφή κυρίως από ομαδικά αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ ή το τένις. Ακόμη, παρατηρούνται δυσκολίες στη διάκριση δεξιάς-αριστερής πλευράς και στην αντίληψη προσανατολισμού στον χώρο.
Πώς η αναπτυξιακή διαταραχή κινητικού συντονισμού επηρεάζει τη συμπεριφορά του παιδιού
Οι παραπάνω δυσκολίες, εκτός από τον κινητικό τομέα, επηρεάζουν και τις κοινωνικές τους σχέσεις με τους συνομηλίκους, λόγω αδυναμίας τους να συμμετέχουν σε ομαδικά κινητικά παιχνίδια και δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να απομονώνονται ή να περιθωριοποιούνται από τους συμμαθητές τους. Έτσι, επηρεάζεται και ο συναισθηματικός τομέας και η αυτοεικόνα των παιδιών, με αποτέλεσμα πολύ συχνά να παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Συχνότητα αναπτυξιακής διαταραχής κινητικού συντονισμού
Η εμφάνιση της αναπτυξιακής διαταραχής του κινητικού συντονισμού ανέρχεται σε ποσοστό 5-7% στον γενικό πληθυσμό, με αναλογία δύο αγόρια προς ένα κορίτσι.
Η αναπτυξιακή διαταραχή του κινητικού συντονισμού έχει μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης σε βρέφη με χαμηλό βάρος ή σε νεογνά με επιβαρυμένο προγεννητικό ιστορικό και συνήθως συνυπάρχει με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές που σχετίζονται με την αντίληψη, τη σκέψη αλλά και την ομιλία.
Αιτιολογία της αναπτυξιακής διαταραχής κινητικού συντονισμού
Μέχρι σήμερα δυστυχώς δεν έχουν προσδιοριστεί τα ακριβή αιτία που προκαλούν την αναπτυξιακή διαταραχή κινητικού συντονισμού. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η κληρονομικότητα σχετίζεται με τη συχνότητα εμφάνισής της, ενώ άλλες μελέτες υποστηρίζουν πως οφείλεται σε νευρολογική δυσλειτουργία. Τα τελευταία χρόνια αρκετοί ερευνητές τη συσχετίζουν και με αισθητηριακές λειτουργίες εκτιμώντας ότι το παιδί με αναπτυξιακή αδεξιότητα δυσκολεύεται να συσχετίσει την αισθητηριακή και αντιληπτική πληροφορία από το απτικό αιθουσαίο και ιδιοδεκτικό σύστημα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εκτελέσει επιδέξια και με ακρίβεια τις κινήσεις του.
Οι επιπτώσεις της αναπτυξιακής διαταραχής κινητικού συντονισμού στο παιδί
Η διαταραχή, πέραν της κινητικής αδεξιότητας, έχει επιπτώσεις και στη γενικότερη ψυχοσυναισθηματική υγεία του παιδιού. Εμφανίζεται ως ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση και υψηλό επίπεδο άγχους, σε συνδυασμό με χαμηλή κοινωνική αποδοχή από τους συνομηλίκους τους.
Συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές
Κοινό χαρακτηριστικό της αναπτυξιακής διαταραχής του κινητικού συντονισμού είναι η συνύπαρξή της με τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ), με τη δυσλεξία, με προβλήματα συμπεριφοράς και ψυχιατρικές διαταραχές.
Διάγνωση της αναπτυξιακής διαταραχής κινητικού συντονισμού
Η έγκαιρη διάγνωση των παιδιών με αναπτυξιακή διαταραχή του κινητικού συντονισμού οδηγεί και στην πρώιμη αντιμετώπιση και την αποφυγή των δευτερογενών προβλημάτων που προαναφέραμε. Η αξιολόγηση γίνεται με αναπτυξιακά τεστ που εκτιμούν τις κινητικές δεξιότητες, όπως είναι το αναπτυξιακό check-up plus. Επίσης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη το ιατρικό ιστορικό του παιδιού και κριτήρια που έχουν θεσπιστεί από το DSM-5 ή το ICD-10 και συγκεκριμένα το f-84, που αναφέρεται στη συγκεκριμένη διαταραχή.