Ανώμαλη ανάπτυξη του κεφαλιού: Μικροκεφαλία και Μακροκεφαλία
Η περίμετρος του κεφαλιού ενός μωρού μετριέται κατά τη γέννηση κι έπειτα σε κάθε επίσκεψη στον παιδίατρο.
Ο εγκέφαλος του μωρού αναπτύσσεται ραγδαία τους αρχικούς μήνες και τα πρώτα χρόνια της ζωής. Η αύξηση της περιμέτρου του κρανίου οφείλεται σε αυτή την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα σημεία στα οποία συναντιούνται τα κρανιακά οστά, καλούνται ραφές, ενώ το μαλακό σημείο στην κορυφή του κρανίου όπου συναντιούνται πολλά οστά, καλείται βρέγμα. Ο εγκέφαλος του μωρού επεκτείνεται χάρη στην επέκταση των οστών στα σημεία των ραφών. Κατά το 2ο έτος, το κεφάλι του μωρού έχει ήδη φτάσει στα 2/3 του τελικού ενήλικου μεγέθους. Συνεπώς, η περίμετρος του κεφαλιού αποτελεί σημαντική μέτρηση.
Η μέτρηση μπορεί να γίνει με ένα απλό μέτρο. Το μέτρο τοποθετείται πάνω από τα μάτια του παιδιού, γύρω από το οπίσθιο τμήμα του κρανίου. Μην ξεχνάτε ότι πρέπει να μετριέται η μεγαλύτερη περίμετρος. Τα διαγράμματα ανάπτυξης που χρησιμοποιούνται για την καταμέτρηση της αύξησης του βάρους και του ύψους, περιλαμβάνουν και την περίμετρο του κεφαλιού.
Όπως συμβαίνει και στην περίπτωση του ύψους και του βάρους, υπάρχουν κριτήρια φυσιολογικής ανάπτυξης του κρανίου για τα παιδιά της ίδιας ηλικίας και του ίδιου φύλου. Οι μετρήσεις αποκαλύπτουν αν η ανάπτυξη του κεφαλιού προοδεύει με φυσιολογικό ρυθμό. Όπως συμβαίνει με όλες τις όψεις της ανάπτυξης του παιδιού, το γενετικό προφίλ των προγόνων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα του σχήματος του κεφαλιού και του ρυθμού ανάπτυξής του.
Με τον όρο μικροκεφαλία δηλώνεται ότι το μέγεθος του κεφαλιού ενός παιδιού είναι μικρότερο. Στο καθιερωμένο διάγραμμα ανάπτυξης, η περίμετρος του κεφαλιού θα καταγράφεται στο τρίτο εκατοστημόριο ή κάτω από αυτό. Αυτό σημαίνει ότι λιγότερα από 3 στα 100 παιδιά της ιδίας ηλικίας και του ίδιου φύλου θα έχουν τόσο μικρή περίμετρο κεφαλιού. Με τον όρο μακροκεφαλία δηλώνεται ότι το μέγεθος του κεφαλιού ενός παιδιού είναι μεγαλύτερο. Στο καθιερωμένο διάγραμμα ανάπτυξης, η περίμετρος του κεφαλιού θα καταγράφεται στο 97ο εκατοστημόριο ή πάνω από αυτό.
Ανάλογα με τα αίτια, η μικροκεφαλία και η μακροκεφαλία μπορεί να είναι εμφανείς στην πρώτη μέτρηση που γίνεται μετά τη γέννηση. Ωστόσο, μπορεί να γίνουν εμφανείς αργότερα, ύστερα από αρκετές μετρήσεις της περιμέτρου του κεφαλιού.
Τι μπορεί να προκαλεί την ανώμαλη ανάπτυξη του κεφαλιού;
Θα πρέπει να θυμάστε ότι υπάρχουν τεράστιες διαφοροποιήσεις στα σχήματα των κεφαλιών των παιδιών. Αυτό οφείλεται κυρίως στα γονίδια που κληρονομούν τα παιδιά. Σε γενικές γραμμές, το μικρότερο ή μεγαλύτερο μέγεθος του κεφαλιού δεν επηρεάζει την υγεία ή τη σωματική και διανοητική ανάπτυξη.
Η περίμετρος του κεφαλιού ενός μωρού μετριέται κατά τη γέννηση κι έπειτα σε κάθε επίσκεψη στον παιδίατρο. Ο εγκέφαλος του μωρού αναπτύσσεται ραγδαία τους αρχικούς μήνες και τα πρώτα χρόνια της ζωής. Η αύξηση της περιμέτρου του κρανίου οφείλεται σε αυτή την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα σημεία στα οποία συναντιούνται τα κρανιακά οστά, καλούνται ραφές, ενώ το μαλακό σημείο στην κορυφή του κρανίου όπου συναντιούνται πολλά οστά, καλείται βρέγμα.
Ο εγκέφαλος του μωρού επεκτείνεται χάρη στην επέκταση των οστών στα σημεία των ραφών. Κατά το 2ο έτος, το κεφάλι του μωρού έχει ήδη φτάσει στα 2/3 του τελικού ενήλικου μεγέθους. Συνεπώς, η περίμετρος του κεφαλιού αποτελεί σημαντική μέτρηση Η μικροκεφαλία και η μακροκεφαλία αφορούν σε μεγέθη κεφαλών που είναι μικρότερα ή μεγαλύτερα από το μέσο όρο. Πρόκειται για στατιστικούς προσδιορισμούς, που δεν σημαίνουν πάντα ότι το παιδί έχει κάποιο πρόβλημα υγείας.
Ωστόσο, είναι γνωστό ότι τα παιδιά με μικροκεφαλία ή μακροκεφαλία έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα υγείας. Συνεπώς, η αφύσικη περίμετρος κεφαλιού απαιτεί περαιτέρω επίβλεψη από το γιατρό. Η μικροκεφαλία συνδέεται με την αποτυχία ανάπτυξης του εγκεφάλου ή με τη μείωση του μεγέθους του εγκεφάλου. Αυτή η κατάσταση μπορεί να οφείλεται σε κάποια κάκωση που υπέστη ο εγκέφαλος πριν από τη γέννηση.
Άλλα αίτια μπορεί να είναι οι ιογενείς λοιμώξεις που υπέστη η μητέρα κατά την κυοφορία (όπως η ερυθρά ή ο κυτταρομεγαλοϊός) ή η έκθεση σε τοξικές ουσίες κατά την κυοφορία, συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ που μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο εμβρυϊκού αλκοολισμού. Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες, όπως η τρισωμία 21 (γνωστή και ως σύνδρομο Down) και άλλα γενετικά σύνδρομα συνδέονται με τη μικροκεφαλία.
Ορισμένα βρέφη γεννιούνται με μεταβολικές ανωμαλίες, όπως η φαινυλκετονουρία, που προκαλούν μικροκεφαλία. Άλλα βρέφη μπορεί να υπέστησαν σοβαρή κρανιακή κάκωση εξαιτίας μιας πτώσης ή μιας λοίμωξης, όπως η μηνιγγίτιδα, κατά την ευαίσθητη περίοδο της εγκεφαλικής και ταχείας κρανιακής ανάπτυξης. Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει μικροκεφαλία. Επίσης, ορισμένα βρέφη εμφανίζουν μια ανωμαλία στα κρανιακά οστά, η οποία οδηγεί σε πρόωρο κλείσιμο των ραφών, γεγονός που επηρεάζει την ικανότητα ανάπτυξης του κρανίου και του εγκεφάλου.
Πρόκειται για μια κατάσταση γνωστή ως κρανιοσυνοστέωση. Μερικές φορές εμπλέκονται μόνο μία ή δύο ραφές, κι έτσι το κρανίο αναπτύσσεται ασύμμετρα και αποκτά ένα αλλόκοτο σχήμα. Η μακροκεφαλία μπορεί να οφείλεται σε υδροκέφαλο. Ο εγκέφαλος είναι εμποτισμένος στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Ο υδροκέφαλος οφείλεται στην αφύσικη συσσώρευση εγκεφαλονωτιαίου υγρού και μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες.
Αυτά τα βρέφη γεννιούνται με μακροκεφαλία. Ορισμένα βρέφη αναπτύσσουν όγκους που εμποδίζουν την κυκλοφορία του εγκεφαλονωτιαίου υγρού και εμφανίζουν μακροκεφαλία σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις της περιμέτρου του κεφαλιού. Για παράδειγμα, τα βρέφη που παρουσιάζουν συσσώρευση αίματος εξαιτίας μιας σοβαρής κρανιακής κάκωσης ή μιας λοίμωξης (όπως η μηνιγγίτιδα), εμφανίζουν αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση και αφύσικα μεγάλο κεφάλι. Άλλα βρέφη γεννιούνται με ανωμαλίες που προκαλούν αφύσικα παχύ κρανίο. Σε σπάνιες περιπτώσεις, τα παιδιά γεννιούνται με γενετικές ανωμαλίες που επηρεάζουν το μεταβολισμό και προκαλούν αφύσικα μεγάλο εγκέφαλο.
Πώς αντιμετωπίζεται η ανώμαλη ανάπτυξη κρανίου;
Όπως αναφέρθηκε, ο γιατρός θα μετρήσει με ακρίβεια την περίμετρο του κεφαλιού κατά τη γέννηση, καθώς και σε όλες τις επισκέψεις. Οι μετρήσεις πρέπει να καταγράφονται στο καθιερωμένο διάγραμμα. Έτσι είναι δυνατός ο έγκαιρος εντοπισμός της μικροκεφαλίας ή της μακροκεφαλίας, καθώς και οποιασδήποτε άλλης παρέκκλισης μπορεί να προκύψει με τον καιρό. Αν το κεφάλι του παιδιού έχει αφύσικο μέγεθος, απαιτείται σχολαστική εξέταση.
«Το παιδί σου τρώει ό,τι τρως» Ηχηρό μήνυμα για τη διατροφή της μητέρας στη διάρκεια της εγκυμοσύνης(Φωτογραφίες)
Ο γιατρός θα εξετάσει τις λεπτομέρειες που αφορούν στην εγκυμοσύνη, τον τοκετό, το οικογενειακό ιστορικό και τη γενική υγεία και ανάπτυξη του παιδιού. Θα μετρήσει με ακρίβεια το ύψος, το βάρος και την περίμετρο του κεφαλιού. Η σχολαστική εξέταση περιλαμβάνει προσεκτική ανάλυση οποιασδήποτε ένδειξης παραπέμπει σε γενετικά σύνδρομα, νευρολογικές ανωμαλίες και αφύσικη ανάπτυξη. Ο γιατρός μπορεί να μετρήσει και την περίμετρο του κεφαλιού των γονιών, προκειμένου να εντοπίσει κληρονομικούς παράγοντες.
Επίσης, μπορεί να συστήσει περαιτέρω εξετάσεις, όπως εξέταση αίματος, για τον εντοπισμό γενετικών ή μεταβολικών ανωμαλιών, καθώς και απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ακτινογραφία κρανίου, υπερηχογράφημα και αξονική ή μαγνητική τομογραφία κρανίου. Ανάλογα με τα αποτελέσματα, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει παραπομπή σε έναν ειδικό νευρολόγο, νευροχειρουργό ή γενετιστή.
Επειδή υπάρχουν πολλά πιθανά αίτια για τη μικροκεφαλία και τη μακροκεφαλία, η θεραπεία και τα αποτελέσματά της ποικίλλουν. Η ανάπτυξη όλων αυτών των παιδιών πρέπει να παρακολουθείται στενά. Αν κριθεί αναγκαίο, ο γιατρός θα σας παραπέμψει σε έναν αναπτυξιολόγο.
Εγκυκλοπαίδεια Υγείας του Παιδιού, Εκδόσεις Διόπτρα