Ήδη από τον πρώτο μήνα μπορείτε να προσφέρετε στο μωρό σας πολλά και διαφορετικά ερεθίσματα, που θα συμβάλλουν σημαντικά τόσο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του όσο και στην ψυχοκινητική του ανάπτυξη. Εκτός όμως από τα οφέλη για το ίδιο το παιδί, δημιουργείται πολύτιμος χρόνος μεταξύ του μωρού, της μαμάς και του μπαμπά, που τους φέρνει πιο κοντά. Το μωρό εισπράττει αγάπη και τρυφερότητα απολαμβάνοντας τις εμπειρίες του αυτές μέσα από το αίσθημα της ασφάλειας που νιώθει κοντά τους.
Οι γονείς πρέπει να εξασφαλίζουν στο μωρό ερεθίσματα και ενασχολήσεις που είναι ανάλογα προς την ηλικία και τις ικανότητές του. Μόλις το μωρό γεννηθεί, αρχίζουν να λειτουργούν οι αισθήσεις του (σιγά, σιγά στην αρχή μέχρι να αναπτυχθούν μετά το πέρας των πρώτων μηνών), γι’ αυτό και τα ερεθίσματα που λαμβάνει πρέπει να απευθύνονται σε όσο το δυνατό περισσότερες αισθητηριακές διόδους (απτικά, ακουστικά, οπτικά και κινησιοαισθητικά ερεθίσματα). Το μωρό προτιμά τα μαλακά αντικείμενα, μπορεί να δει όλα τα χρώματα, εξερευνά με τα χέρια και το στόμα, ανταποκρίνεται στους ήχους που ακούει και περιεργάζεται τα αντικείμενα με διάφορους τρόπους (τα πετάει, τα σπάει, τα κοπανάει), παρακολουθεί με το βλέμμα κινούμενα αντικείμενα, κ.ά., και δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση σε πρόσωπα και κινήσεις.
Έρευνες που έχουν γίνει στο παρελθόν έχουν δείξει, ότι όσο πιο πολύ χρόνο διαθέτει η μητέρα για αλληλεπίδραση με το παιδί της τόσο υψηλότερη νοημοσύνη έχει το παιδί. Αυτό θα πει βέβαια ότι δεν αρκεί απλώς η παρουσία της δίπλα του, αλλά πρέπει να δημιουργεί συνεχώς ευκαιρίες (με την ομιλία, την αφήγηση παραμυθιών, με παιχνίδια και δραστηριότητες) να αλληλεπιδρά μαζί του. Επίσης, έρευνες έχουν δείξει ότι αν οι γονείς απλώς χαμογελούν στο μωρό όταν βαβίζει (ήδη από τον 3ο μήνα περίπου), τότε η γλωσσική παραγωγή του βρέφους αυξάνει σημαντικά.
Αφιερώστε, λοιπόν, χρόνο στο μωρό σας και προσφέρετέ του εμπειρίες -απλές μεν, πολύτιμες δε-, που θα συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξή του και θα σας φέρουν ακόμα πιο κοντά. Πολλές από τις δραστηριότητες που θα επιχειρήσετε μπορεί να μην κινήσουν αμέσως το ενδιαφέρον του, όμως μην εγκαταλείψετε την προσπάθεια ούτε τον ενθουσιασμό σας. Λάβετε υπ΄ όψιν την ηλικία του, μπείτε για λίγο στη θέση του και απολαύστε μαζί δραστηριότητες που θα του κινήσουν το ενδιαφέρον, θα το εκπλήξουν, θα το ενθουσιάσουν και θα το παροτρύνουν να μάθει. Το να ενθαρρύνετε το παιδί σας, να του δίνετε ευκαιρίες και να δείχνετε ενθουσιασμό κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, θα του δώσει αυτοπεποίθηση και μεγαλώνοντας θα γίνει ανεξάρτητο. Και για να μην κουράσετε το παιδί, να θυμάστε ότι είναι ακόμα μόλις λίγων μηνών και τα παιχνίδια στα οποία συμμετέχει καλό θα είναι να διαρκούν περίπου 5 – 10 λεπτά.
Ας δούμε, λοιπόν, μαζί πως μπορείτε να περάσετε ευχάριστο και πολύτιμο δημιουργικό χρόνο μαζί με το μωρό σας από τον πρώτο κιόλας μήνα της ζωής του και να το βοηθήσετε έτσι να αναπτύξει ικανότητες και δεξιότητες βάσει της ηλικίας του.
0 έως 3 μηνών
Τους πρώτους 3 μήνες της ζωής του μωρού η φωνή και η σωματική επαφή (το άγγιγμα, η αγκαλιά, το φιλί, το χάδι) με τον μπαμπά και τη μαμά επηρεάζουν σημαντικά την ανάπτυξή του, νιώθει αγάπη, ασφάλεια και τρυφερότητα και ενισχύεται η αυτοπεποίθησή του. Στην αρχή μπορεί να εστιάσει σε αντικείμενα που βρίσκονται σε απόσταση 20 – 25 εκ, χωρίς όμως να μπορεί να διακρίνει λεπτομέρειες, σιγά, σιγά όμως και πριν φτάσει στον τρίτο μήνα μαθαίνει να εστιάζει καλύτερα. Δείχνει ενδιαφέρον για πρόσωπα και ήχους, έτσι κοιτάζει με προσοχή όποιον του μιλάει και ας μην καταλαβαίνει τη σημασία των όσων ακούει. Επίσης, μπορεί να ακολουθήσει με το βλέμμα του ένα αντικείμενο, αν και σε αυτή την ηλικία ο κόσμος των εικόνων που αντιλαμβάνεται δεν έχει καμία μονιμότητα.
- Το μωρό μπορεί να ακούσει ήχους και δείχνει ενδιαφέρον για ό,τι ακούει. Η μουσική ηρεμεί το μωρό (ήδη απ’ όταν βρίσκεται στην κοιλίτσα της μαμάς). Γι΄ αυτό βάζετε στο μωρό σας να ακούει μελωδίες που θα το χαλαρώνουν ή βάλτε να παίζουν διαφορετικά είδη μουσικής και δείτε πως αντιδράει στο καθένα από αυτά. Μπορείτε να διασκεδάσετε μαζί ακούγοντας μουσική, να το πάρετε στην αγκαλιά σας και να χορέψετε ή να του τραγουδήστε στίχους. Παράλληλα με το ρυθμό μπορείτε να το βοηθήστε να χειροκροτήσει πιάνοντας του τα χεράκια, κουνώντας του τα δαχτυλάκια ή ενώνοντας τις πατουσίτσες του.
- Ξαπλώστε το μωρό με την πλάτη του στο πάνω μέρος των ποδιών σας ή απλώς καθίστε το στα πόδια σας με την πλάτη στο στήθος σας. Ακουμπήστε ένα από τα δάχτυλά σας στην παλάμη του και εκείνο αμέσως θα το σφίξει αντανακλαστικά. Επιβραβεύστε το με απλά και γλυκά λογάκια και ενθαρρύνετέ το να το επαναλάβει. “Μπράβο το μωράκι μου!”, “Τι δυνατό / ή που είσαι!”, “Πιάσε πάλι το δάχτυλό μου!”.
- Αεροπλανάκι. Δώστε την ευκαιρία στο μωρό σας να ακολουθεί διάφορα αντικείμενα με τα μάτια του -κινείστε μια κουδουνίστρα ή ένα χρωματιστό παιχνίδι μπροστά στο πρόσωπό του. Κρατήστε σταθερή κατεύθυνση από δεξιά προς τα αριστερά και το αντίστροφο, για να μην κουράσετε τα ματάκια του (αν συμβεί αυτό, σταματήστε αμέσως). Μπορείτε να το επαναλάβετε με κινήσεις που θα ξεκινούν κοντά στο πρόσωπο και σιγά, σιγά το αντικείμενο θα απομακρύνεται. Μπορείτε επίσης, να κάνετε αεροπλανάκι και με τα χέρια σας, κινήστε τα στον αέρα και… προσγειώστε τα στην κοιλίτσα του.
- Ήχοι και εκφράσεις. Κρατήστε το μωρό στην αγκαλιά σας στραμμένο προς το πρόσωπό σας ώστε να σας κοιτάζει και μιλήστε του γλυκά, κάντε περίεργους ήχους και αστείες εκφράσεις, σουφρώστε τη μύτη και τα χείλη σας, ανοιγοκλείστε τα βλέφαρά σας, κ.λπ.
- Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργείτε ακουστικά ερεθίσματα στο παιδί. Γι’ αυτό να του μιλάτε συνέχεια για όσα κάνετε μαζί χρησιμοποιώντας απλά λογάκια και ας μην κατανοεί ακόμα αυτά που του λέτε. Ο συνδυασμός της περιγραφής των όσων λέτε με τις αντίστοιχες πράξεις θα το βοηθήσουν σημαντικά, ώστε να συγκρατεί καταρχήν κάποιες λέξεις και αργότερα να συνδέει τα λόγια με τις πράξεις. “Τώρα θα κάνουμε μπάνιο”, “Θα αλλάξουμε την πάνα”, “Θα βάλουμε τις καλτσούλες”, “Θα πιεις το γάλα σου”.
3 έως 6 μηνών
Στους μήνες αυτούς το μωρό μαθαίνει να συντονίζει τις κινήσεις του, προσπαθεί να πιάσει αντικείμενα τα οποία βλέπει πολύ πιο ξεκάθαρα (η όρασή του είναι βελτιωμένη), αν και ακόμα δεν τα αποζητά αν δε βρίσκονται στο οπτικό του πεδίο, παρακολουθεί τα πρόσωπα που μιλάνε και όταν είναι μπρούμυτα προσπαθεί να σηκώσει το κεφαλάκι του και να στηριχτεί στους αγκώνες του, ενώ μέχρι και τον 6ο μήνα μπορεί να γυρίζει από μπρούμυτα ανάσκελα. Τώρα μπορεί να κοιτάει τον εαυτό του στον καθρέφτη και να χαίρεται με την εικόνα του.
- Βάλτε το μωρό σας να παίζει μπρούμυτα, καθώς έτσι θα εξασκηθεί στο να αναπτύσσει τον έλεγχο του επάνω μέρους του σώματος και του κεφαλιού και να ενδυναμώσει τους μύες των χεριών και του λαιμού. Βάλτε ένα παιχνίδι μπροστά από το πρόσωπό του και σιγά, σιγά σηκώστε το ψηλά, ώστε να σηκώσει και εκείνο με τη σειρά του το κεφαλάκι του και να ενδυναμώσουν οι μύες του λαιμού. Στη συνέχεια, μετακινήστε το αντικείμενο με κατεύθυνση από δεξιά προς τα αριστερά και το αντίστροφο.
- Γεμίστε μια άδεια συσκευασία με ρύζι ή μακαρόνια και αφού βεβαιωθείτε ότι την έχετε ασφαλίσει καλά, κινήστε την δίπλα ή πίσω από το μωρό. Το μωρό θα κινεί το κεφαλάκι ή το σώμα του, για να μπορέσει να εντοπίσει τον ήχο.
- Δώστε του την ευκαιρία να γνωρίσει σημεία του προσώπου και του σώματός του, με… ξεναγό εσάς. Αγγίζετε με τα χέρια σας το στόμα, τη μύτη, το πιγούνι, τα αυτάκια, τις πατούσες, τους αγκώνες του και επαναλαμβάνετε κάθε φορά τι είναι αυτό που πιάνετε.
- Δώστε στο παιδί να κρατήσει μικρά και ασφαλή αντικείμενα που βρίσκονται στο σπίτι, για να γνωρίσει τα σχήματα και την υφή τους, όπως π.χ. σφουγγάρι, πετσέτα, πλαστικό μπουκάλι σαμπουάν (να είναι άδειο για ασφάλεια), κουτάλι, χαρτί κουζίνας, κ.ά.
- Πάρτε αγκαλιά το μωρό και σταθείτε μπροστά σε έναν καθρέφτη. Εξηγήστε του, ότι το μωρό που βλέπει είναι το ίδιο και η μαμά / ο μπαμπάς που το κρατάει αγκαλιά φαίνεται και εκείνη / ος στον καθρέφτη. Κάντε κινήσεις, για να δει το παιδί ότι ό,τι κάνετε στα αλήθεια φαίνεται και στον καθρέφτη. Σιγά, σιγά το ίδιο θα αρχίζει να χαμογελάει με την εικόνα που βλέπει.
- Δώστε του να κρατήσει μια κουδουνίστρα ή ένα μικρό μαλακό παιχνίδι και δείξτε του πως να το μετακινεί από το ένα χέρι στο άλλο. Το βλέμμα του θα ακολουθεί την κίνηση και το μάτι θα συντονίζεται με το χέρι.
- Βάλτε το μωρό μπρούμυτα στην κούνια ή ξαπλώστε το σε ένα στρωματάκι στο πάτωμα. Κρατήστε το αγαπημένο του παιχνιδάκι μπροστά στο πρόσωπό του και μόλις εστιάσει σε αυτό, κινήστε το σιγά, σιγά πάνω από το κεφαλάκι του. Το μωρό προσπαθώντας να ακολουθήσει με το βλέμμα του το παιχνιδάκι θα γυρίσει από μπρούμυτα ανάσκελα.