Aπογαλακτισμός: Πώς πρέπει να γίνεται και τι πρέπει να τρώει το μωρό!
Ο απογαλακτισμός θεωρείται η πρώτη προσπάθεια του βρέφους από την πλήρη διατροφική εξάρτηση προς την διατροφική ανεξαρτησία. Πιο συγκεκριμένα, είναι η προοδευτική μεταφορά του παιδιού από την αρχική αποκλειστική, ενός είδους, τροφή (γάλα) στην οικογενειακή διατροφή που περιλαμβάνει ποικιλία τροφών.
Τα πρώτα «κατάλληλα» τρόφιμα απογαλακτισμού προτάθηκαν το 1500 μ.χ και βασίζονταν κυρίως σε δημητριακά και αγελαδινό γάλα. Το 1867 η βιομηχανία βρεφικής διατροφής ξεκίνησε την πορεία της με μείγματα αλευριού και γάλακτος. Καθ’ όλο τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στην βρεφική διατροφή με κύριο χαρακτηριστικό την εισαγωγή των στερεών τροφών και πότε αυτή πρέπει να γίνεται. Το 1920 συστηνόταν η εισαγωγή μια σούπας λαχανικών στους 18 μήνες ζωής ενώ το 1953 συστήθηκε η εισαγωγή δημητριακών στις 2-3 μέρες ζωής του βρέφους!
Πλέον οι οδηγίες του Παγκόσμιου οργανισμού υγείας (WHO) είναι αποκλειστικός θηλασμός για τους πρώτους 6 μήνες ζωής και σταδιακή εισαγωγή στερεών τροφών αργότερα, ενώ η Ευρωπαϊκή Κοινότητα για την παιδική γαστρεντερολογία και διατροφή (ESPGHAN) συστήνει η εισαγωγή των στερεών τροφών να γίνεται όχι νωρίτερα από τις 17 εβδομάδες και όχι αργότερα από τις 26 εβδομάδες ζωής του βρέφους. Μετά από αυτό το διάστημα το μητρικό γάλα είναι ανεπαρκές ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες του βρέφους σε ενέργεια, πρωτεΐνη, σίδηρο, ψευδάργυρο και βιταμίνης D.
Αντίθετα, η πρόωρη εισαγωγή τροφών πριν τους 4 μήνες που συνηθίζεται στον Δυτικό κόσμο, εκτός του ότι υπονομεύει τον μητρικό θηλασμό, έχει συνδεθεί με περιστατικά ταχείας ανάπτυξης και παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή αλλά και με την ανάπτυξη λοιμώξεων. Επίσης η πρόωρη κατανάλωση Νατρίου πιθανόν να «προγραμματίζει» το βρέφος για την εμφάνιση υπέρτασης και την ανάπτυξη προτίμησης σε αλμυρές γεύσεις. Το ίδιο ισχύει και για την κοιλιοκάκη όπου συστήνεται η εισαγωγή γλουτένης στη διατροφή του βρέφους μεταξύ του 4ου και του 7ου μήνα ζωής και παράλληλα με τον μητρικό θηλασμό.
Αλλαγές στη φυσιολογία του βρέφους που επηρεάζουν την εισαγωγή των τροφών
Το βρέφος κατά τη μετάβαση από μια πλήρως υγρή διατροφή σε μια με αυξανόμενη ποικιλία συμπληρωματικών τροφών εκτός του γάλακτος, μπορεί να αντιμετωπίσει τρόφιμα και υφές για τα οποία απαιτούνται επαρκώς ανεπτυγμένες στοματοκινητικές δεξιότητες κι ένα ώριμο πεπτικό, νεφρικό και ανοσοποιητικό σύστημα. Το κάθε ένα από αυτά όμως αναπτύσσεται και ωριμάζει σε διαφορετικό στάδιο της ανάπτυξης του βρέφους.
Νεφρικό σύστημα: ωριμάζει τάχιστα ώστε είναι ικανό να μεταβολίζει τα θρεπτικά συστατικά των τροφών από τον 4 μήνα.
Πεπτικό σύστημα: οι διάφορες λειτουργίες του πεπτικού συστήματος δεν ωριμάζουν ομοιόμορφα. Για παράδειγμα, η απορρόφηση του λίπους φτάνει τα επίπεδα ενηλίκων στους 6 μήνες ενώ η λιπάση στα δύο πρώτα χρόνια, το γαστρικό οξύ και η πεψίνη είναι σε θέση να αφομοιώσουν την πρωτεΐνη στους 4 πρώτους μήνες, ενώ η παγκρεατική αμυλάση αρχίζει να συμβάλλει στην πέψη των αμύλων στο τέλος του πρώτου έτους ζωής του βρέφους.
Στερεές τροφές: Πώς γίνεται ο απογαλακτισμός;
Νευρομυικό σύστημα: στους 5 μήνες έχει αναπτύξει το αντανακλαστικό της μάσησης, ενώ στους 8 μήνες μπορεί να καθίσει χωρίς υποστήριξη και να φάει πολτοποιημένες τροφές. Στους 9-12 μήνες έχει αναπτύξει την ικανότητα να τρώει μόνο του φαγητό που τρώει και η υπόλοιπη οικογένεια (κατάλληλα τροποποιημένο) και να πίνει από φλιτζάνι χρησιμοποιώντας και τα δύο του χέρια.
Έτσι στην αρχή το βρέφος μπορεί να πίνει μόνο υγρό γάλα, όμως περί τους 5-6 μήνες ζωής θα αρχίσει την προσπάθεια να γευτεί αραιές κρεμώδεις υφές, οι οποίες με τον καιρό θα αρχίσουν να αποκτούν πυκνότερη σύσταση. Πριν τον πρώτο χρόνο ζωής θα δοκιμάσει τροφές πιο συμπαγείς όπως μαλακό, βρασμένο καρότο και πατάτα και αργότερα λιγότερο λείες και ξηρές τροφές όπως σταφίδες, μακαρόνια, μπισκότα που βοηθούν και τα δόντια που εκφύονται (πίνακας). Κατά το ίδιο διάστημα εκτυλίσσεται και μια παράλληλη ωρίμανση της γλώσσας (μαθαίνει πρώτα το γλυκό, το αλμυρό, το ξινό και το πικρό), αντιλαμβάνεται τη διαφορά στη θερμοκρασία του κάθε φαγητού και η μύτη του εκπαιδεύεται στις διαφορετικές τους οσμές.
| Hλικία (μηνών) | Yφή | |
| 6 | Τροφές σε μορφή πουρέ | Ρυζάλευρο, φρούτα, λαχανικά, πατάτα, κρέμες. |
| 7-9 | Ημι-στέρεες στροφές | Επιπλέον: Όσπρια, κρέας, ψάρι, πουλερικά πολτοποιημένα, γιαούρτι. |
| 9-11 | Τροφές που πιάνονται με τα δάχτυλα (finger food) | Φρούτα χωρίς κουκούτσια, λαχανικά μαγειρεμένα στον ατμό, ψίχα ψωμιού, τυρί, μπισκότα, ζυμαρικά. |
| 12-23 | Φαγητό που τρώει και η υπόλοιπη οικογένεια. | |
Αυτό που πρέπει να θυμούνται οι γονείς είναι ότι το κάθε βρέφος έχει τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης και κινητικής προόδου και αυτός θα καθορίσει την πρόοδο της εισαγωγής των συμπληρωματικών τροφών.
Συχνότητα γευμάτων
Λόγω της περιορισμένης πεπτικής ικανότητας και τις μεγάλες απαιτήσεις του βρέφους σε θρεπτικά συστατικά και ενέργεια, τα γεύματα θα πρέπει να είναι μικρά, συχνά και πυκνά θρεπτικά. Ο WHO συστήνει την παροχή 2-3 γευμάτων την ημέρα σε θηλάζοντα βρέφη 6-8 μηνών και 3-4 γεύματα την ημέρα για βρέφη 9-24 μηνών και 1-2 θρεπτικά σνακ την ημέρα και στις δύο περιπτώσεις.
Για τα βρέφη που δεν θηλάζουν τα γεύματα πρέπει να είναι 4-5 την ημέρα μαζί με 1-2 σνακ.
Μέθοδοι διευκόλυνσης αποδοχής νέων τροφίμων
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα βρέφη που θήλαζαν πριν τον απογαλακτισμό, έχουν περισσότερες πιθανότητες να δεχτούν «νέα» τρόφιμα πιο εύκολα σε αντίθεση με τα μη θηλάζοντα βρέφη. Παρόλα αυτά και οι δύο κατηγορίες, άπαξ και ξεκινήσουν τη διαδικασία του απογαλακτισμού χρειάζονται επαναλαμβανόμενη έκθεση σε κάθε καινούργιο τρόφιμο μέχρι να το αποδεχτούν. Πιο συγκεκριμένα φάνηκε ότι τα βρέφη αρχίζουν να καταναλώνουν αρκετή ποσότητα από ένα πολτοποιημένο φρούτο ή λαχανικό μετά από 8-9 συνεχόμενες φορές που τους προσφέρθηκε. Για κάθε καινούργια γεύση λοιπόν χρειάζεται επιμονή. Μην παρατάτε τη δοκιμή με την πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια. Γκριμάτσες δυσαρέσκειας ή αναγούλα δεν αποτελούν λόγους να μη δώσουμε ξανά το συγκεκριμένο τρόφιμο στο βρέφος.
Ακόμη ένας παράγοντας που συμβάλει στην αποδοχή νέων τροφίμων είναι να έρχεται σ επαφή με ποικιλία γεύσεων μεταξύ των γευμάτων. Έρευνα έδειξε ότι βρέφη που κατανάλωναν διαφορετικά αμυλώδη λαχανικά κάθε μέρα, έτρωγαν περισσότερα καρότα αργότερα σε σχέση με τα βρέφη που κατανάλωναν μόνο καρότα σε κάθε γεύμα. Μπορείτε για παράδειγμα να προσφέρετε καρότο, πατάτα, κολοκυθάκι, αρακά, γλυκοπατάτα εναλλάξ και να το βοηθήσετε να έρθει σ επαφή με όσο το δυνατόν περισσότερες γεύσεις για την ηλικία του γίνεται. Έτσι η ποικιλία είναι σημαντική ακόμη και από το πρώτο στάδιο του απογαλακτισμού στους 5-6 μήνες. Όσο πιο σύντομα γίνεται η εισαγωγή των πρώτων συμπληρωματικών τροφών ( φρούτων και λαχανικών) τόσο πιο αυξημένη είναι η κατανάλωσή τους στα 6-8 χρόνια ζωής του παιδιού. Οπότε αυτό ευνοεί την δημιουργία και διατήρηση υγιεινών συνηθειών στη ζωή του προλαμβάνοντας προβλήματα βάρους ή υγείας αργότερα στην ενήλικη ζωή.
Το ίδιο ισχύει και για το αν αυτά τα φρούτα και λαχανικά που εισάγονται στο διαιτολόγιό του είναι ωμά ή παρασκευασμένα στο σπίτι. Τα «σπιτικά μαγειρεμένα» νέα τρόφιμα που χρησιμοποιούνται κατά τον απογαλακτισμό, έχουν συσχετιστεί με αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στην παιδική ηλικία (7 ετών) σε αντίθεση με την κατανάλωση έτοιμων βρεφικών τροφών. Ειδικά στην εποχή της κρίσης όπου ζούμε, αυτή η διαπίστωση πρέπει να αποτελέσει τροφή για σκέψη για τις νέες μητέρες και να τις κινητοποιήσει να ετοιμάζουν σπιτικές βρεφικές τροφές, γιατί εκτός από το ότι είναι πιο θρεπτικές και παρασκευάζονται με φρέσκα και ελεγμένα υλικά, είναι σίγουρα και πιο οικονομικές.
Πηγή: boro.gr