Διαιτητικές πρακτικές για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού

BabyRadio

Άρθρο από την Παναγιώτα Τρυγώνη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος και μέλος του The Health Lab

Οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD) χαρακτηρίζονται από ένα σύμπλεγμα σοβαρών νευροαναπτυξιακών διαταραχών, που ταξινομούνται ως συμπτώματα της ομάδας διάχυτης ανάπτυξης διαταραχών (PDD).

Η ασθένεια συχνά εμφανίζεται στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής.

Χαρακτηρίζεται από έντονη βλάβη στην κοινωνική αλληλεπίδραση, καθυστερημένη χρήση της γλώσσας και περιορισμένα πρότυπα συμπεριφοράς. Επιπλέον, τα αυτιστικά παιδιά συχνά παρουσιάζουν σοβαρές διαταραχές της συμπεριφοράς, όπως επιθετικότητα, ταραχές και αυτοτραυματική συμπεριφορά.

Ο επιπολασμός της ASD αυξάνεται παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 10-20 ανά 10.000 βρέφη γεννιούνται ετησίως με αυτισμό. Το 1998, ο αυτισμός ήταν διαγνώσθηκε κατά μέσο όρο σε 1/250 παιδιά από τις ΗΠΑ, ενώ για το 2007 σε 1/150 παιδιά. Η ασθένεια εμφανίζεται τέσσερις φορές πιο συχνά μεταξύ των αγοριών (4: 1), ενώ στα κορίτσια, τα συμπτώματα μπορούν να ενταθούν περισσότερο.

Θεωρείται ότι η ασθένεια προκαλείται από την αλληλεπίδραση τόσο γενετικών όσο και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Η ανάπτυξη του αυτισμού μπορεί επίσης να έχει σημαντικές συνδέσεις με μεταβολικές διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος. Η ατελής χώνευση της διατροφικής γλουτένης και της καζεΐνης στον αυλό του λεπτού εντέρου και η αυξημένη απορρόφηση των πεπτιδίων που δεν έχουν πλήρως υδρολυθεί ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά το νευρικό σύστημα. Αυτά τα πεπτίδια μπορεί να αποκτήσουν βιολογική δραστηριότητα παρόμοια με τα ενδογενή οπιοειδή πεπτίδια. Οι ασθενείς με αυτισμό ενδέχεται επίσης να υποφέρουν από σύνδρομο διαρροής του εντέρου, το οποίο προκαλείται από τη βλάβη του εντερικού βλεννογόνου, φλεγμονή και μη φυσιολογική βακτηριακή υπερανάπτυξη που οδηγεί σε διαταραχή της κινητικότητας του εντέρου. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν την χαμηλή έκκριση γαστρικού οξέος και τη μειωμένη δραστηριότητα των δισακχαριδασών στον εντερικό χυμό.

Στα αυτιστικά παιδιά, οι Kushak και οι συνεργάτες του διεξήγαγαν περίπου 500 γαστροσκοπίσεις και βιοψίες, που δείχνουν ότι η χρόνια φλεγμονή του πεπτικού συστήματος ήταν επικρατούσα, συμπεριλαμβανομένης της οισοφαγίτιδας, της γαστρίτιδας και της φλεγμονής του εντέρου. Επιπλέον, άλλα δυσμενή γαστρεντερικά συμπτώματα που παρατηρήθηκαν είναι ο κοιλιακός πόνος, τα αέρια, το φούσκωμα, η χρόνια διάρροια, τα χαλαρά κόπρανα, οι αλλεργίες και οι διατροφικές δυσανεξίες.

Μια τέτοια εκτεταμένη σειρά συμπτωμάτων στο πεπτικό σύστημα στον ασθενή με ASD, υποδηλώνει έντονα το ανάγκη για την εισαγωγή της διατροφικής θεραπείας εκτός από τη θεραπεία ρουτίνας.

Η επαρκής διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε ανακούφιση των συμπτωμάτων, τόσο του πεπτικού όσο και του μεταβολισμού καθώς και των ψυχολογικών.

Εκτίμηση της διατροφικής κατάστασης των παιδιών με αυτισμό

Το 2009, η Conference of Gastroenterology των ΗΠΑ σχημάτισε συναίνεση για την παρακολούθηση των εντερικών Διαταραχών σε ασθενείς με ASD. Συμφωνήθηκε ότι οι παιδίατροι υποχρεούνται να εκτελούν τακτική παρακολούθηση της ανθρωπομετρίας ως μέρος της εκτίμησης της διατροφικής κατάστασης των παιδιών με ASD. Εκτός από την εμφάνιση της παχυσαρκίας, οι ασθενείς με ASD δείχνουν κίνδυνο υποσιτισμού λόγω ανεπαρκούς πρόσληψης ενέργειας από τη διατροφή και των προβλημάτων που προκλήθηκαν λόγω ακατάλληλης απορρόφησης θρεπτικών ουσιών από το έντερο καθώς και λόγω δυσπεψίας. Κάθε απόκλιση από την κανονική διατροφική κατάσταση (δηλαδή υπέρβαλον βάρος, παχυσαρκία, καχεξία), σε ασθενείς με ASD θα πρέπει επομένως να αποτελεί σήμα προς τον ειδικό για την υποκίνηση διαιτητικής θεραπείας.

Η δυσλειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος είναι περισσότερη συχνή σε παιδιά με ASD σε σύγκριση με αυτά που έχουν σωστή ανάπτυξη.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η η διάγνωση συμπτωμάτων, επειδή τα περισσότερα αυτιστικά παιδιά δεν μπορούν να ενημερώσουν τους γονείς τους και / ή τους φροντιστές σχετικά με τις ταλαιπωρίες που προκαλούνται από γαστρεντερικές διαταραχές. Το δίκτυο θεραπείας αυτισμού (ATN) υποδεικνύοει ότι οι γαστρεντερικές διαταραχές όπως διάρροια ή δυσκοιλιότητα, εμφανίζονται σχεδόν στο ήμισυ των παιδιών με αυτισμό και η επίπτωσή τους αυξάνεται με την ηλικία.

Διατροφική Θεραπεία

Μια κατάλληλη διατροφική παρέμβαση επιτρέπει μια γρήγορη ανακούφιση από τα συμπτώματα της νόσου και θα πρέπει να είναι συμπληρωματική προς τη φαρμακοθεραπεία και τη συμπεριφορική θεραπεία. Η μείωση της πρόσληψης ορισμένων προϊόντων διατροφής συνδέεται με μειωμένη συχνότητα πολυάριθμων διαταραχών των γαστρεντερικών συμπτωμάτων σε ασθενείς, όπως: φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, δυσανεξία σε τρόφιμα και αλλεργίες, λοιμώξεις (βιολογικές και Ιογενείς).

Δίαιτες εξάλειψης

Αυτές βασίζονται στη μείωση ή την πλήρη αφαίρεση τροφίμων από τη δίαιτα που επηρεάζουν δυσμενώς τους ασθενείς με ASD, πιο συχνά, είναι αυτά που προκαλούν διατροφικές δυσανεξίες ή αλλεργίες. Αυτή η εξάλειψη πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την απομάκρυνση των ουσιών που προστίθενται σε αυτά τα τρόφιμα που διαπιστώθηκε ότι είναι αλλεργιογόνα. Λόγω των δυνητικών κινδύνων υποσιτισμού, αυτές οι δίαιτες πρέπει να συστήνονται και να παρακολουθούνται από επαγγελματίες υγείας και να μην ακολουθούνται σε καμία περίπτωση αυθαίρετα από τους φροντιστές.

Δίαιτα GF-CF, (δίαιτα χωρίς γλουτένη και χωρίς καζεΐνη)

Μια τυπική στρατηγική είναι να εξαλειφθούν τα θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή που μπορεί να συνιστούν πραγματικό κίνδυνο αλλεργίας ή διατροφική δυσανεξίας. Πολύ συχνά, μια δίαιτα GF-CF, (δίαιτα χωρίς γλουτένη και χωρίς καζεΐνη) αποτελεί το αρχικό σημείο προς τη διατροφική θεραπεία των αυτιστικών ασθενών.

Μια δίαιτα GF-CF συνιστά την πλήρη απομάκρυνση αυτών των προϊόντων που αποτελούν την κύρια πηγή γλουτένης (σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και βρώμη) όπως και εκείνα που περιέχουν ίχνη τους.

Η διατροφή πρέπει επίσης να εξαλείψει την καζεΐνη η οποία είναι το βασικό πρωτεϊνικό συστατικό του αγελαδινού γάλακτος και όλων των γαλακτοκομικών προϊόντων. Πλήρης αφαίρεση του διαιτητικού γάλακτος / γαλακτοκομικών προϊόντων οδηγεί ωστόσο στην ανεπάρκεια ασβεστίου, η οποία είναι η κύρια πηγή των δομικών στοιχείων των οστών και των δοντιών στη διατροφή ενός παιδιού. Ευτυχώς, υπάρχουν διάφορες εναλλακτικές λύσεις όπως τα προϊόντα που παρασκευάζονται από κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα που έχουν παρόμοιες συνθέσεις με το αγελαδινό γάλα αν και θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν πηγή νέων αλλεργιογόνων. Για αυτό, οι ειδικοί συνιστούν συνήθως γάλα σόγιας ή ρυζιού, οι νιφάδες ζύμης με προσθήκη μελάσσας που μπορούν να υποκαταστήσουν το τυρί.

Μια τυχαιοποιημένη δοκιμή από τη Δανία με το όνομα ‘ScanBrit’, καθόρισε τον αντίκτυπο της δίαιτας GF-CF στην κοινωνική συμπεριφορά σε παιδιά με ASD μέσω διαιτητικής ανάλυσης μετά από 12 μήνες. Πρότεινε ότι η κατάλληλη διαιτητική παρέμβαση μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των ασθενών. Πολλές μελέτες υποστηρίζουν την υπόθεση ότι η διατροφή GF-CF μπορεί να έχει νόμιμη χρήση στους ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία με ASD ,αλλά παρά την υψηλή καταλληλότητά της, οι ασθενείς μπορεί να απαιτήσουν περαιτέρω βελτιώσεις και τροποποιήσεις της διατροφής οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε ασθενούς.

Διατροφή Feingold

Μια από τις κύριες αιτίες των συναισθηματικών προβλημάτων στα παιδιά μπορεί να είναι η εσφαλμένη διατροφή, κυρίως σε σχέση με την κατανάλωση προϊόντων διατροφής που περιέχουν χρώματα, τεχνητά αρώματα και συντηρητικά. Προϊόντα διατροφής που περιέχουν χημικές ουσίες που προστίθενται κατά τη διάρκεια των διαδικασιών παρασκευής μπορεί επίσης να προκαλέσουν αλλεργίες ή δυσανεξία και να έχει καρκινογόνες ή μεταλλαξιογόνες επιδράσεις.

Η διατροφή Feingold, (μια διατροφή περιορισμού των τροφίμων), συχνά χρησιμοποιείται για τη θεραπεία συμπτωμάτων αυτισμού.

Η κύρια σύστασή της είναι η αφαίρεση των πρόσθετων χρωμάτων και των συντηρητικών από τα τρόφιμα του καθημερινού γεύματος και βασίζεται στην εξάλειψη όλων των προϊόντων που περιέχουν επιβλαβείς ουσίες,  πρόσθετα τροφίμων και ενισχυτές γεύσης. Αυτό περιλαμβάνει το σαλικυλικό που μπορεί να βρεθεί στην ασπιρίνη, κάποια οδοντόκρεμα, λοσιόν, στοματικό διάλυμα, σιρόπια βήχα, τσίχλες καθώς και φυσικά τρόφιμα όπως μήλα, σταφύλια, αγγούρια, τα πορτοκάλια και τις μπανάνες.

Η κετογονική διατροφή

Πρόκειται για μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και υδατάνθρακες που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία παιδιών με ανθεκτική επιληψία.

Η κλασσική κετογονική δίαιτα παρέχει περίπου το 90% της ενέργεια από το λίπος, ενώ το υπόλοιπο είναι από πρωτεΐνες και υδατάνθρακες. Η δίαιτα πρέπει να χρησιμοποιείται για 2-3 χρόνια μετά από μια αρχική περίοδο νηστείας, όταν η συγκέντρωση της ουρικής κετόνης φθάνει τα απαιτούμενα επίπεδα. Κατά τη διάρκεια της διατροφής, το σώμα είναι στην κατάσταση της κέτωσης όπου μια μεταβολική μετατόπιση προκύπτει από τη χρήση γλυκόζης, στην κύρια πηγή ενέργειας που γίνονται οι ενώσεις κετόνης που σχηματίζονται από λιπαρά οξέα στο αίμα.

Μια μελέτη από το 2003 δείχνει ότι η κετογενής διατροφή μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα της ASD όπου το αποτέλεσμα αυτής της δίαιτας μετά από 6 μήνες καθορίστηκε σε 30 αυτιστικά παιδιά ηλικίας 4-10 ετών.

Μελέτες του Canitano και των συνεργατών του εξέτασε τον επιπολασμό της επιληψίας σε παιδιά με αυτισμό όπου στο 1/3 των αυτιστικών παιδιών ηλικίας 2-3 ετών, επιληπτικά συμπτώματα μπορεί να συμβούν. Από αυτό, υποτίθεται ότι η κετογονκή διατροφή μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στους μηχανισμούς νευρολογικών ασθενειών. Παρ ‘όλα αυτά, πρέπει να τονιστεί ότι η υιοθέτηση της θεραπείας με κετογόνο διατροφή απαιτεί εκτεταμένη εμπειρία τόσο από το γιατρό όσο και από το διαιτολόγο. Κατά τη διάρκεια της διατροφικής θεραπείας, πρέπει να ελέγχεται η συγκέντρωση των κετονικών σωμάτων στον ορό του αίματος των ασθενών, διαφορετικά υπάρχει υψηλός κίνδυνος ενός αριθμού μεταβολικών διαταραχών. 

Η ειδική διατροφή με υδατάνθρακες (SCD)

Αυτή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά και περιγράφεται από τον Gottschall , ως μία από τις μεθόδους θεραπείας του αυτισμού.

Ο σκοπός του είναι να ανακουφίσει τα συμπτώματα της δυσαπορρόφησης και την πρόληψη της ανάπτυξης παθογόνου εντερικής μικροχλωρίδας. Η διατροφή συστήνει κυρίως μονοσακχαρίτες, των οποίων πηγές είναι φρούτα, μερικά λαχανικά και μέλι, ενώ η κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων περιορίζεται. Οι πολυσακχαρίτες χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο για να αφομοιώσουν μονοσακχαρίτες και, ως εκ τούτου, ανώμαλα, (ασύμμετρα), που διανέμονται στον γαστρεντερικό σωλήνα, μπορεί να οδηγήσουν σε δυσκολίες απορρόφησης όπου τα υπολείμματα τροφίμων γίνοναι ένα έδαφος αναπαραγωγής για τη παθογόνο εντερική χλωρίδα. Η υπερανάπτυξη των ζυμών και τα βακτηρίων μπορεί να προκαλέσουν εντερική δυσθυμία, (εντερικός καταρράκτης), με το σχηματισμό των βακτηριακών και μυκητιακών προϊόντων καθώς και την υπερβολική παραγωγή εντερικής βλέννας. Ο κύριος στόχος αυτής της δίαιτας είναι να αποκατασταθεί η φυσιολογική λειτουργία του εντέρου και για την πρόληψη της ανάπτυξης εντερικών παθογόνων μικροοργανισμών. Συνιστώμενα συστατικά είναι το κρέας, αυγά, φυσικά τυριά, σπιτικό γιαούρτι, λαχανικά (λάχανο, κουνουπίδι, κρεμμύδια, σπανάκι, πιπεριές), νωπά φρούτα, καρπούς με κέλυφος (αμύγδαλα, καρύδια βραζιλίας, καρύδια), μουσκεμένες φακές και φασόλια.

Δίαιτα Χαμηλού οξαλικού

Σε δυσλειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, ορισμένες ουσίες, όπως τα οξαλικά, μπορεί να βλάψουν τη νευρολογική ανάπτυξη του παιδιού και προκαλούν ανωμαλίες στο νευρικό συστήμα. Αν και ο αυτισμός είναι μια γενετική ασθένεια, μερικές μεταβολικές διαταραχές μπορεί να συμβάλλουν στην εντατικοποίηση των κλινικών συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών συγκεντρώσεων οξαλικού άλατος στον ορό του αίματος.

Τα τρόφιμα ιδιαίτερα πλούσια σε οξαλικά είναι σπανάκι, παντζάρια, κακάο, μαύρο τσάι, σύκα, ξύσμα λεμονιού, πράσινα μήλα, μαύρα σταφύλια, ακτινίδια, μανταρίνια, φράουλες, μούρα, βρώμη, σιτάρι, κεχρί, φιστίκια, κάσιους, φουντούκια, αμύγδαλα και βακκίνια.

Η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη οξαλικού (ADI) της διατροφής σε έναν ενήλικα είναι 250 mg / ημέρα. Η ημερήσια πρόσληψη οξαλικού σε μια τυπική δυτική διατροφή μπορεί ωστόσο να είναι μέχρι 1000 mg / ημέρα. Οι ασθενείς με αυτισμό πρέπει συνεπώς να περιορίσουν την πρόσληψη τροφίμων πλούσιων σε οξαλικό σε 40-50 mg / ημέρα. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας χαμηλής οξαλικής διατροφής, οι ασθενείς θα πρέπει να λαμβάνουν υποστηρικτικά συμπληρώματα, ανάλογα με την περίπτωση, όπως αργινίνη, ταυρίνη, βιταμίνες Α και Ε, γλυκοζαμίνη, γλουταθειόνη, θειαμίνη, μαγνήσιο, CoA, κιτρικό, μαγνήσιο, ασβέστιο και ψευδάργυρο.

Συμπερασματικά μπορούμε να δηλώσουμε ότι ο αυτισμός μπορεί να έχει σημαντικές συνδέσεις με μεταβολικές διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος. Μια διαιτητική θεραπεία είναι ανεπαρκής από μόνη της για την αποτελεσματική θεραπεία του αυτισμού.  Μία κατάλληλα σχεδιασμένη διατροφή εξάλειψης προσαρμοσμένη στον ασθενή μπορεί να οδηγήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του αυτισμού και την εμφάνιση γαστρεντερικών διαταραχών. Οι γονείς και οι φροντιστές θα πρέπει να γνωρίζουν τα οφέλη της διατροφικής θεραπείας και την ανάγκη για σωστή παρακολούθηση της θεραπείας των ασθενών με ASD.

Πηγές