Η γραφή αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική και απαραίτητη δεξιότητα στην σχολική ηλικία. Αφού, μέσω γραπτών δοκιμασιών κρίνεται η σχολική επίδοση ενός παιδιού. Περίπου το 50% μιας τυπικής σχολικής ημέρας αφιερώνεται στη γραφή και στη χρήση εργαλείων γραφής. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο σημερινός μαθητής χρησιμοποιεί τον γραπτό λόγο για να ολοκληρώσει 30-60% των σχολικών του υποχρεώσεων.
Και αυτό, μας επιβεβαιώνει ότι είναι σημαντικό να διδάσκεται σωστά ο μηχανισμός της γραφής για να μπορούν όλα τα παιδιά να γράφουν γρήγορα, άνετα και ευανάγνωστα. Επομένως, o μηχανισμός της γραφής δεν είναι μια έμφυτη δεξιότητα, αλλά μία δεξιότητα που για να κατακτηθεί απαιτεί εκπαίδευση και εξάσκηση. Η γραφή είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός και απαιτεί τόσο κινητικές δεξιότητες, όσο και δεξιότητες επεξεργασίας των πληροφοριών. (Romanowski Bashe, 2011)
Έτσι λοιπόν, όταν εμφανίζονται δυσκολίες στην γραφή αναφερόμαστε στην νευρολογική διαταραχή που ονομάζεται Δυσγραφία. Η Δυσγραφία είναι μία δυσκολία που επηρεάζει άμεσα το παιδί σε όλη τη μαθησιακή του εικόνα, το απογοητεύει όσον αφορά την παραγωγή αυτών που γνωρίζει, το κουράζει και κάνει γενικά όλη τη μαθησιακή διαδικασία επώδυνη και βαρετή.
Η εμφάνιση της Δυσγραφίας γίνεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, όπως:
- Δυσκολία στην ακολουθία της διαγράμμισης του τετραδίου και μη τήρηση των περιθωρίων του τετραδίου.
- Κακή στάση σώματος κατά τη γραφή (σκύψιμο), παράξενη και ανορθόδοξη τοποθέτηση του καρπού, και σφίξιμο των δακτύλων κατά το γράψιμο.
- Ανώριμη σύλληψη (λαβή) των εργαλείων γραφής.
- Ανορθόγραφο γράψιμο, δυσκολία στη δομή, στη σύνταξη και στη γραμματική.
- Πόνος και κούραση κατά τη διάρκεια του γραψίματος.
- Μη τήρηση των κατάλληλων αποστάσεων μεταξύ των λέξεων, των γραμμάτων ή ακόμα και των προτάσεων.
- Αργοπορία κατά την αντιγραφή και μειωμένη ταχύτητα γραφής.
- Συχνά παρατηρείται ψιθύρισμα και λεκτικά σήματα κατά το γράψιμο.
- Μεγάλη απόκλιση μεταξύ του προφορικού λόγου και του γραπτού λόγου.
- Ανάμειξη κεφαλαίων και πεζών γραμμάτων, αστάθεια στο σχήμα και στην κλίση των γραμμάτων καθώς και ακανόνιστα μεγέθη και σχήματα γραμμάτων.
- Απροσεξία στις λεπτομέρειες κατά το γράψιμο και υπερβολικές μουτζούρες.
(Reynolds & Jayzen Fletcher, 2007 Deiner Low, 2010)
Ο κακός γραφικός χαρακτήρας από μόνος του δεν αποτελεί ένδειξη ότι το άτομο έχει Δυσγραφία. Δεδομένου ότι η Δυσγραφία είναι μια εξελικτική δυσκολία όπου το παιδί δεν θυμάται αυτόματα και δεν γνωρίζει την διαδοχή των κινήσεων που χρειάζονται για να γράφει αριθμούς και γράμματα. (Reynolds & Jayzen Fletcher, 2007)
Η Αξιολόγηση της Δυσγραφίας γίνεται από Εργοθεραπευτές μέσα από εξειδικευμένα τεστς (π.χ.Visual Motor Intergration Test (VMI), το γραφικό μέρος του Miller (MAP) κ.λ.π ) όπου αξιολογούν το επίπεδο γραφικής απόδοσης του παιδιού και κρίνουν εάν αυτό θα επηρεάσει τη μαθησιακή του απόδοση στο μέλλον.
ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ
Οι κατάλληλες ηλικίες για να παρέμβει ο Εργοθεραπευτής είναι μεταξύ των 4 ετών και φτάνει μέχρι και τη Γ΄ Δημοτικού.
Μετά από την ηλικία των 8-9 ετών, συνήθως αναφερόμαστε στην βελτίωση της Δυσγραφίας και όχι στην ολοκληρωμένη και ουσιαστική διόρθωση της. Το πρόγραμμα αντιμετώπισης της Δυσγραφίας γίνεται μέσα από εξειδικευμένες ασκήσεις και προχωρούν φυσικά στην παροχή οδηγιών για τη συνέχιση του προγράμματος στο σπίτι και το Νηπιαγωγείο ή Σχολείο αντίστοιχα. Η διάρκεια του προγράμματος ποικίλλει ανάλογα με τις δυσκολίες του παιδιού, από 4 μήνες το ελάχιστο σε παιδί με ήπιες δυσκολίες, έως 2 χρόνια το ανώτερο σε παιδιά με πολύ σοβαρές δυσκολίες.
Μετά την αξιολόγηση του παιδιού ο Εργοθεραπευτής παρεμβαίνει βελτιώνοντας την Λεπτή Κίνηση (επιδεξιότητα δακτύλων κλπ) του παιδιού γιατί έτσι θα βελτιωθεί ο τρόπος που κρατάει το μολύβι (για παιδιά μέχρι 8 ετών) , ενισχύοντας τον στασικό έλεγχο (στάση σώματος), ενισχύοντας τον Οπτικοκινητικό Συντονισμό, βελτιώνοντας την Συγκέντρωση Προσοχής (εστίαση, διατήρηση και μετατόπιση), ενισχύοντας τον Προσανατολισμό στο χώρο και στο χαρτί, εξασκώντας το παιδί σε κομμάτια Οπτικής Αντίληψης (σταθερότητα φόρμας, οπτική ολοκλήρωση κλπ), μαθαίνοντας στο παιδί την σωστή κατευθυντικότητα των γραμμάτων, παρέχοντας δραστηριότητες για να αποκτήσει κιναισθητική συνείδηση στα άνω άκρα (προϋπόθεση απαραίτητη για να γράφει άνετα και γρήγορα), με αποτέλεσμα να περιορίσει το άγχος και την ένταση που έχει όταν γράφει και να αφομοιώσει τα σωστά πρότυπα κίνησης, που απαιτούνται για ένα εύκολο και άνετο γράψιμο.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ
Υπάρχουν πολλοί τρόποι και στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν το παιδί με Δυσγραφία να βελτιώσει τις δεξιότητες γραφής. Παρακάτω ακολουθούν μερικά παραδείγματα:
- Το παιδί είναι καλό να γράφει πάντα σε τετράδιο ή χαρτί που έχει έντονες γραμμές έτσι ώστε να έχει έναν οδηγό για το πού πρέπει να βρίσκονται τα γράμματα του.
- Αφήστε το παιδί να χρησιμοποιεί διαφορετικά μολύβια ή στυλό για να βρει ποιο του ταιριάζει περισσότερο και είναι πιο άνετο.
- Πρέπει να χρησιμοποιούνται πολυαισθητηριακές τεχνικές για την εκμάθηση των γραμμάτων , φορμών και αριθμών και για την διδασκαλία τόσο της γραφής όσο και της ροής της. (π.χ. κατασκευάζω ένα γράμμα με χάντρες, με πλαστελίνη, με το σώμα μου, γραφή στον αέρα κ.λ.π.). Για την εκμάθηση του τρόπου γραφής των γραμμάτων, βοηθούν παιχνίδια μνήμης, όπως η ανάσυρση των συγκεκριμένων πλαστικών γραμμάτων που του ζητούμε μέσα από μία τσάντα χωρίς να κοιτά.
- Επιτρέψτε την χρήση της σελίδας με κουτάκια (εμπορίου ή ειδικά διαμορφωμένων από τον Εργοθεραπευτή).
- Επιτρέψτε στο παιδί να αποφασίσει ποιο στυλ γραφής θα υιοθετήσει (καλλιγραφικά ή ίσια).
- Ενθαρρύνετε από νωρίς και πριν υιοθετήσει το παιδί αρνητικές συνήθειες γραφής, το σωστό κράτημα του μολυβιού, τη σωστή στάση του σώματος και τη σωστή τοποθέτηση του χαρτιού ή του τετραδίου κατά το γράψιμο.Μπορείτε να ενθαρρύνετε τη χρήση του υπολογιστή για το γράψιμο έτσι ώστε το παιδί να νιώθει περισσότερο ανακούφιση και λιγότερο απογοήτευση, αλλά μην αποκλείσετε σε καμία περίπτωση τη γραφή με το χέρι.
- Μην κρίνετε τα γράμματα και την ορθογραφία του παιδιού όταν πρέπει να παραδώσει κάτι υπό πίεση χρόνου όπως για παράδειγμα στα διαγωνίσματα ή στα τεστ.
- Ζητήστε από το παιδί να διορθώσει το γραπτό του μετά από λίγη ώρα και αφού έχει πάρει κάποια απόσταση από αυτό. Έτσι θα είναι πιο εύκολο να εντοπίσει τα λάθη του. Οι μαθητές ίσως χρειάζονται βοήθεια για να αναπτύξουν επαρκείς τεχνικές διόρθωσης.
- Βοηθήστε το παιδί να ολοκληρώνει τις εργασίες του σε μικρά βήματα και όχι όλα με τη μία.
- Ενθαρρύνετε την εξάσκηση της γραφής σε πράγματα που δεν δημιουργούν άγχος στο παιδί όπως το ημερολόγιο, τη λίστα του σούπερ μάρκετ, οικογενειακά σημειώματα κ.α.
- Δραστηριότητες που βοηθούν στην ενίσχυση της δύναμης και του ελέγχου της σύλληψης του μολυβιού είναι: να φτιάχνει κολιέ με χάντρες καθώς και κολλάζ με μικρά κομμάτια χαρτιού, να παίζει με πλαστελίνες, να κόβει σχήματα στο χαρτί με το ψαλίδι κλπ
Εάν το παιδί κουράζεται κατά τις γραφοκινητικές ασκήσεις δοκιμάστε κάποια από τα παρακάτω:
- κάντε γρήγορη χειραψία αλλά όχι με δύναμη
- ζητείστε του να τρίψει τα χέρια του και να δώσει προσοχή στην αίσθηση της ζεστασιάς στις παλάμες του
- ζητείστε του να τρίψει τα χέρια του σε χαλάκι ή σε ρούχα με τραχιές επιφάνειες
- ζητείστε του να παίξει με το επάνω μέρος του στυλό με τον αντίχειρα του χεριού με το οποίο γράφει. Κατόπιν να κάνει το ίδιο με τον δείκτη
- ζητείστε του να κάνει «καθιστά pushups» με το να βάλει τα χέρια στα πλάγια του καθίσματος και εκτείνοντας τους αγκώνες να ανασηκώνει ελάχιστα τον κορμό του από το κάθισμα (Deiner Low, 2010 ˙ Chivers, 2004 ˙ Woliver, 2009)
“Αν το παιδί δε μπορεί να μάθει με τον τρόπο που διδάσκουμε τότε πρέπει να το διδάξουμε με τον τρόπο που μπορεί να μάθει.” (Maria Montessori)
Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι όπως κάθε δεξιότητα, έτσι και η γραφή, για να διδαχτεί σωστά πρέπει να έχουν υπομονή, να είναι θετικοί και να ενθαρρύνουν την εξάσκηση και την προσπάθεια του παιδιού.