Γνωρίζοντας τον αυτισμό…
Υπέροχα παιδιά
Μέσα σε μια εύθραυστη φυσαλλίδα
Πάνω από το ουράνιο τόξο
Haiku
Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το άτομο σε γνωστικό, επικοινωνιακό και κοινωνικό επίπεδο, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Η κλινική εικόνα του αυτισμού δεν είναι ομοιογενής σε όλα τα άτομα, παρουσιάζει ποικιλία. Υπάρχουν ήπιες μορφές με κανονική νοημοσύνη και ήπια αυτιστικά χαρακτηριστικά μέχρι βαριές μορφές που συνοδεύονται με νοητική στέρηση και αυτιστικά χαρακτηριστικά μεγάλου βαθμού.
Η Wing το 1988 εισήγαγε την έννοια ενός φάσματος διαταραχών στον αυτισμό για να δείξει τις διακυμάνσεις των εκδηλώσεων στο ίδιο μειονέκτημα. Η εικόνα ενός ατόμου με αυτισμό μπορεί να παρουσιάζει αλλαγές σύμφωνα με την ηλικία του και το νοητικό του επίπεδο. Αυτό ονομάστηκε «φάσμα αυτισμού». (F. Happe, 1998)
Το άτομο με αυτισμό παρουσιάζει ποιοτικές ελλείψεις στην επικοινωνία και στην κοινωνική συνδιαλλαγή. Πιο συγκεκριμένα, στην κοινωνική χρήση των γλωσσικών του δεξιοτήτων. Ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο του ατόμου μπορεί να παρατηρείται παντελής απουσία λόγου ή όταν αυτός υπάρχει, συχνά δεν είναι παραγωγικός. Έτσι εκδηλώνουν δυσκολία στην συναλλαγή και στη διατήρηση ενός διαλόγου, δυσκολία στο παιχνίδι (κοινωνική μίμηση), παρουσιάζουν έλλειψη φαντασίας και δημιουργικότητας και δείχνουν περιορισμένο ή καθόλου ενδιαφέρον τόσο στα λεκτικά όσο και στα εξωλεκτικά εκφραστικά μέσα των άλλων ανθρώπων (ICD-10). Τέλος, δε δημιουργούν ή δυσκολεύονται να δημιουργήσουν σχέσεις αλληλεπίδρασης, με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο.
Οι άνθρωποι με αυτισμό αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στην αναγνώριση και εξωτερίκευση συναισθημάτων, του εαυτού τους και των άλλων. Παρουσιάζουν συμπεριφορές που μπορεί να μην ταιριάζουν με το περιβάλλον ή μια κατάσταση (π.χ. όταν κάποιος χτυπάει και πονάει, ένα άτομo στο φάσμα του αυτισμού μπορεί να γελάσει), μειωμένη κατανόηση κοινωνικών κανόνων και έλλειψη κοινωνικό-συναισθηματικής αμοιβαιότητας.
Τα άτομα με αυτισμό δεν έχουν την ικανότητα να μπουν στην θέση του άλλου, να μοιραστούν και να κατανοήσουν το πως μπορεί να νιώθει κάποιος άλλος, σε μια συγκεκριμένη περίσταση (ενσυναίσθηση). Για παράδειγμα, όταν κάποιος φίλος μας λυπάται για την απώλεια ενός αγαπημένου του προσώπου ξέρουμε τι σημαίνει αυτό για τον φίλο μας. Το άτομο με αυτισμό δεν μπορεί να συναισθανθεί αυτή την λύπη. Δεν μπορεί να νοιώσει τον πόνο του άλλου. Χρειάζεται βοήθεια για να ανασύρει τη σωστή γνώση από το σωστό ντουλαπάκι. Χρειάζεται βοήθεια για να ενώσει τα κομμάτια αυτών που μαθαίνει.
Αυτισμός: Ποια είναι τα πρώιμα σημάδια του; (από 2 έως 18 μηνών)
Ένα ακόμα βασικό χαρακτηριστικό που παρουσιάζουν τα άτομα με αυτισμό είναι τα στερεότυπα, επαναλαμβανόμενα και περιορισμένα, πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφέροντα και δραστηριότητες. Πιο συγκεκριμένα μπορεί να κάνουν στερεότυπες και επαναληπτικές κινήσεις μελών του σώματός τους (π.χ. χτύπημα δαχτύλων σε επιφάνειες), να παρουσιάζουν στερεότυπες τελετουργίες στην καθημερινότητά τους που να μην έχουν λειτουργικό χαρακτήρα (πχ να ακολουθούν μια συγκεκριμένη διαδρομή για να πάνε σπίτι, ή να πρέπει να αδειάσει όλη την τσάντα για να πάρει ένα αντικείμενο και μετά να τα ξαναβάλει μέσα, να πίνει νερό μόνο από ένα συγκεκριμένο ποτήρι κ.α.). Η ενασχόληση με κάποια συγκεκριμένα μέρη ενός αντικειμένου- παιχνιδιού (π.χ να γυρίζει τις ρόδες από ένα αυτοκινητάκι, ή να μυρίζουν τα αντικείμενα) είναι κάτι που συναντάμε συχνά στον αυτισμό. Επίσης, έχουν χαμηλή αντοχή στην αλλαγή, αυτό μπορεί να αφορά την αλλαγή στην ρουτίνα της καθημερινότητάς τους, στην αλλαγή της διακόσμησης του σπιτιού, στην αλλαγή θεραπευτικού πλαισίου κ.α. (ICD-10, DSM IV).
Αίτια
Ο Αυτισμός είναι μία εκ γενετής διαταραχή του εγκεφάλου, που επηρεάζει τον τρόπο που ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί τις πληροφορίες. Κάποιες έρευνες υποδεικνύουν ένα νευρολογικό πρόβλημα που επηρεάζει εκείνα τα τμήματα του εγκεφάλου, τα οποία επεξεργάζονται την γλώσσα και τις πληροφορίες που δίνουν οι αισθήσεις. Τα πραγματικά αίτια του αυτισμού δεν είναι συγκεκριμένα μέχρι και σήμερα, δεν μπορούμε δηλαδή να πούμε ότι ευθύνεται κάποια συγκεκριμένη βιολογική αιτία. Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες δεν ευθύνεται ένα συγκεκριμένο γονίδιο ή ένας συγκεκριμένος συνδυασμός γονιδίων για τον αυτισμό, αλλά ένας πολύπλοκος συνδυασμός γονιδίων που μπορεί να ποικίλει κατά περίπτωση. Η κληρονομικότητα παίζει μεγάλο ρόλο και αυξάνει τις πιθανότητες στην οικογένεια αλλά δεν είναι νομοτελειακό. Δεν προβλέπεται με προγεννητικό έλεγχο, δεν υπάρχει τύπος κληρονομικότητας.
Πόσο συχνός είναι ο αυτισμός
Ολα τα ευρήματα συγκλίνουν ότι 5 στα 10000 άτομα εμφανίζουν την κλινική εικόνα του κλασσικού Αυτισμού ενώ αν συμπεριληφθεί όλο το φάσμα της κλινικής έκφρασης υπολογίζεται σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες μετρήσεις ότι προσβάλλονται περίπου 1 στα 100 άτομα. Οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού εντοπίζονται ανεξάρτητα κοινωνικής τάξης, κουλτούρας και εθνικότητας. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν επιδημιολογικές έρευνες αλλά υπολογίζονται τα ίδια ποσοστά. Εκδηλώνεται συχνότερα στους άνδρες, διεθνώς σε αναλογία άνδρες προς γυναίκες περίπου 4 προς 1. Σε μεγάλο ποσοστό συνυπάρχει με νοητική υστέρηση.
Συμπτώματα
Προσοχή
• Μειωμένη βλεμματική επαφή
• Διάσπαση προσοχής
• Ελάχιστη ή υπερβολική ενασχόληση με συγκεκριμένα αντικείμενα
Κοινωνικές & Συναισθηματικές Εκδηλώσεις
• Μειωμένο ενδιαφέρον για συνομηλίκους & για τους ανθρώπους γύρω τους
• Αποφυγή σωματικής επαφής
• Αποφυγή κοινωνικής συνδιαλλαγής
• Δεν παίρνουν πρωτοβουλίες
• Άγνοια κινδύνου
• Εκδήλωση φόβου σε μη επικίνδυνες καταστάσεις (φόβος για το άγνωστο)
• Έλλειψη ενσυναίσθησης
Προφορικός Λόγος
• Ηχολαλία
• Επαναληπτικός λόγος
• Δυσκατάληπτη εκφορά λόγου
• Ακατάλληλη ένταση φωνής (πολύ χαμηλή, πολύ υψηλή)
Γνωστικές Λειτουργίες
• Νοητική καθυστέρηση
• Μαθησιακή παλινδρόμηση
• Διακεκομμένη μνήμη
• Έλλειψη φαντασίας
Παιχνίδι
• Δεν έχουν συμβολικό παιχνίδι δυσκολία στην αναπαράσταση μιας κατάστασης μέσα από το παιχνίδι.
• Δυσκολία να συμμετέχουν σε ομαδικά παιχνίδια
• Προσκόλληση με συγκεκριμένα παιχνίδια, μικρό ρεπερτόριο
• Στερεοτυπικό παιχνίδι, πχ σε σειρά όλα τα αυτοκινητάκια
Αισθητηριακές Λειτουργίες
• Υπερευαισθησία σε οσμές, γεύσεις, ήχους.
• Υψηλή ή χαμηλή ανοχή σε απτικά ερεθίσματα (πχ. Απαλό άγγιγμα/ δυνατή αγκαλιά)
• Επεξεργασία οπτικών ερεθισμάτων
Διασπαστική Συμπεριφορά
• Αυτοτραυματική
• Ετεροτραυματική
• Κρίσεις θυμού (χαμηλή ανοχή στην ματαίωση)
Διάγνωση
Η πρώτη διάγνωση μπορεί να γίνει όταν το παιδί είναι στην ηλικία των 18 μηνών, ενώ έως τα 3 έτη του παιδιού ο ειδικός αξιολογεί με μεγαλύτερη αξιοπιστία. Η διάγνωση του αυτισμού γίνεται μετά από κλινική αξιολόγηση της συμπεριφοράς του ατόμου, λήψη ιστορικού από τους γονείς και όχι από ιατρικές εξετάσεις. Η κλινική αξιολόγηση είναι καλό να γίνεται από διεπιστημονική ομάδα εξειδικευμένη στις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (πχ παιδοψυχίατρο, ψυχολόγο, εργοθεραπευτή, λογοθεραπευτή). Σύμφωνα με το DSM- IV τα διαγνωστικά κριτήρια του αυτισμού κατατάσσονται σε τρείς κατηγορίες: της διαταραγμένης κοινωνικής συμπεριφοράς, της διαταραγμένης επικοινωνίας και της στερεότυπης συμπεριφοράς. Για να δοθεί διάγνωση αυτισμού πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο στοιχεία από την πρώτη κατηγορία και ένα από την δεύτερη και τρίτη κατηγορία.
Ελισάβετ Διακάτου, Αναπτυξιακή Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, με ειδίκευση στις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος.
Πηγή: photodentro.gr