Μάριος Στρούθος Παιδοψυχίατρος
Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ);
Όλα τα παιδιά έχουν ανησυχίες και αμφιβολίες, αλλά η ΙΨΔ είναι κάτι παραπάνω από απλές ανησυχίες και αμφιβολίες. Η ΙΨΔ είναι μια χρόνια πάθηση, η οποία ανήκει στην ομάδα των αγχωδών διαταραχών. Χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς που προκαλούν μεγάλη δυσφορία, απασχολούν σημαντικό μέρος από το χρόνο του παιδιού και επηρεάζουν τη λειτουργικότητά του στις καθημερινές του δραστηριότητες καθώς και τις σχέσεις του.
Τι είναι οι ιδεοληψίες;
Οι ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες, ανησυχητικές η τρομαχτικές σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες εισβάλλουν επαναληπτικά και επίμονα στο μυαλό του παιδιού. Το παιδί τις αναγνωρίζει ως δικές του σκέψεις και προσπαθεί να αντισταθεί και να τις διώξει από το μυαλό του, χωρίς όμως να το πετυχαίνει πάντα.
Συχνά περιλαμβάνουν:
- πιθανή μόλυνση από μικρόβια ή βρωμιά στο περιβάλλον (φόβος ότι θα λερωθεί η θα κολλήσει κάτι από τα πόμολα, τα τραπέζια, τις κοινωνικές επαφές, τις χειραψίες, τα φιλιά)
- σκέψεις αμφιβολίας για πράγματα που θα μπορούσαν δυνητικά να βλάψουν τον εαυτό του ή τους άλλους (Αν έκλεισε τη βρύση/τον θερμοσίφωνα/το μάτι της κουζίνας, το παράθυρο/την πόρτα και αν θα εισβάλουν κλέφτες στο σπίτι)
- ότι θα πάθει κάτι κακό, κάποια ασθένεια ή ακόμα και ότι θα πεθάνει το ίδιο το παιδί ή κάποιος συγγενής
- ανάγκη για συμμετρία, τάξη και ακρίβεια (αν τα βιβλία δεν είναι σωστά στοιχισμένα στη βιβλιοθήκη, τα αντικείμενα στο γραφείο, τα παπούτσια στη σειρά τότε θα συμβεί κάτι κακό)
- τυχερούς και γρουσούζικους αριθμούς
- επιθετικές και σεξουαλικές σκέψεις/παρορμήσεις (ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο και να μαχαιρωθεί, παρόρμηση να βρίσει μέσα στην εκκλησία, μήπως θα γίνω ομοφυλόφιλος)
- λέξεις ή φράσεις που επαναλαμβάνονται χωρίς λόγο, θεωρητικές συζήτησης με τον εαυτό του για διάφορα συνήθως άλυτα θέματα (ποιο είναι το νόημα της ζωής;)
- θρησκευτικές σκέψεις (μήπως θα πάω στην κόλαση;)
Τι είναι οι ψυχαναγκασμοί;
Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναληπτικές και επίμονες συμπεριφορές, τελετουργίες ή νοητικές δραστηριότητες που εκτελούνται για να εξουδετερώσουν προσωρινά το άγχος που έχουν προκαλέσει οι ιδεοληψίες. Συχνά περιλαμβάνουν:
- πλύσιμο (χεριών, δοντιών, μπάνιο/ντους)
- καθαριότητα (δωματίου ή κάποιου αντικειμένου)
- έλεγχο (της μελέτης ή σχολικών εργασιών, ότι έχουν κλείσει πόρτες/παράθυρα/ηλεκτρικές συσκευές)
- άγγιγμα αντικειμένων
- τάξη και συμμετρία (π.χ. η τοποθέτηση αντικειμένων σε ακριβείς αποστάσεις μεταξύ τους, να βλέπουν στην ίδια κατεύθυνση, η δημιουργία ενός ακριβούς γεωμετρικού σχήματος)
- η συλλογή φαινομενικά άχρηστων αντικειμένων
- μέτρημα
- λεκτική ή νοητική επανάληψη συγκεκριμένων λέξεων, φράσεων ή εικόνων
- ερωτήσεις επιβεβαίωσης (π.χ. Είμαι καλά; Είμαι καλό παιδί; Μ’ αγαπάς)
- θρησκευτικοί ψυχαναγκασμοί (να κάνει επαναληπτικά την προσευχή του, τον σταυρό του ή να ασπάζεται επαναληπτικά θρησκευτικές εικόνες)
Συνήθως, συγκεκριμένοι τύποι ιδεοληψιών ακολουθούνται από συγκεκριμένου τύπου ψυχαναγκασμούς. Για παράδειγμα, οι ιδεοληψίες μόλυνσης συνήθως συνοδεύονται από ψυχαναγκαστικό πλύσιμο, ενώ οι ιδεοληψίες αμφιβολίας συνοδεύονται από ψυχαναγκασμούς ελέγχου.
Ορισμένοι ερευνητές αναφέρουν ότι τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν τη τάση να εμφανίζουν 4-5 διαφορετικές ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμους που μπορεί να εναλλάσσονται με την πάροδο του χρόνου, καθώς και ότι η παρουσία ψυχαναγκασμών, χωρίς ιδεοληψίες συναντάται πιο συχνά σε μικρές ηλικίες παρά στην εφηβεία.
Σημεία που μπορεί να προσέξουν οι γονείς
Τοξικές δερματίτιδες (κόκκινα και ερεθισμένα χέρια από το συχνό πλύσιμο), αυξημένη κατανάλωση σαπουνιού/σαμπουάν, υψηλοί λογαριασμοί νερού (μπάνια και πλυντήρια), σημαντική αύξηση ρούχων για πλύσιμο
Αύξηση του χρόνου μελέτης, χωρίς το αναμενόμενο αποτέλεσμα (π.χ. επαναληπτικό σβήσιμο και γράψιμο της ίδιας σχολικής εργασίας), πτώση στη σχολική απόδοση
Αιτήματα σε μέλη της οικογένειας να επαναλάβουν παράξενες φράσεις η να απαντήσουν στην ίδια ερώτηση, επίμονος φόβος για κάποια ασθένεια ή ότι κάτι κακό θα συμβεί σε κάποιον, συνεχείς ερωτήσεις που αφορούν στην υγεία μελών της οικογένειας
Υπερβολικός χρόνος προετοιμασίας για ύπνο το βράδυ ή για το σχολείο το πρωί
πηγή: child.org.cy
Διαβάστε ακόμη:
5 Στρατηγικές για να μεγαλώσετε «καλά παιδιά…»
Από τις πρώτες του λεξούλες στις ολοκληρωμένες προτάσεις! Από την κα Μπαντανά