Η μέτρηση του ύψους (μήκους για τα μικρότερα παιδιά), βάρους και περιμέτρου κεφαλής είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που κάνει ο παιδίατρός σας. Είναι μάλιστα τόσο σημαντικές που ίσως να έχετε παρατηρήσει πως ενδεχομένως να κάνει την ίδια μέτρηση ξανά και ξανά – για παράδειγμα, η μέτρηση της περιμέτρου της κεφαλής για να θεωρηθεί ορθή πρέπει να γίνει τρεις φορές, και να θεωρηθεί σωστή η πιο μεγάλη. Τι σημαίνουν λοιπόν αυτές οι μετρήσεις; Και πώς ερμηνεύονται οι τελίτσες κι οι καμπύλες;
Για τον παιδίατρό σας μια μέτρηση από μόνη της δεν σημαίνει και πολλά, εκτός αν είναι εντυπωσιακά ψηλά ή χαμηλά στις καμπύλες. Το πιο σημαντικό από όλα είναι η τάση που εμφανίζουν οι μετρήσεις – παραμένουν σταθερές («ακολουθεί μια καμπύλη»), ξεφεύγουν πολύ προς τα πάνω («κόβει τις καμπύλες προς τα πάνω») ή προς τα κάτω («πέφτει στις καμπύλες του»);
Για όλες τις καμπύλες ισχύει ο κανόνας πως όπου κι αν βρίσκεται το παιδί σας «μέσα» στα όρια των καμπυλών, είναι φυσιολογικό. Για την ακρίβεια, κάποιες μετρήσεις πάνω ή κάτω από τα όρια μπορεί επίσης να θεωρηθούν παραλλαγές του φυσιολογικού, εφόσον οικογενειακοί κληρονομικοί παράγοντες φαίνεται να είναι η αιτία.
Τι θα πει λοιπόν «το παιδί είναι στην 90η εκατοστιαία θέση για το βάρος»; Θα πει πως το 90% των υγιών παιδιών είναι πιο ελαφριά και το 10% των υγιών παιδιών πιο βαριά από το συγκεκριμένο παιδί. Με την ίδια λογική ένα παιδί που βρίσκεται στην 3η εκατοστιαία θέση είναι βαρύτερο απο το 3% των υγιών παιδιών και ελαφρύτερο από το 97% των υγιών παιδιών.
Ας δούμε περιληπτικά την κάθε καμπύλη:
Βάρος
Οι καμπύλες βάρους διαφέρουν από χώρα σε χώρα καθώς οι διαφορετικοί λαοί έχουν διαφορετικό εύρος φυσιολογικών παραμέτρων. Επειδή οι Ελληνικές καμπύλες τείνουν να είναι λίγο προς τα πάνω (οι δε Αμερικάνικες πολύ προς τα πάνω), τα παιδιά που μετρούνται πάνω σε αυτές τείνουν να φαίνονται λίγο πιο κάτω από ό,τι θα ήταν αν έμπαιναν στις καμπύλες του ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, WHO).
Η σύσταση είναι να χρησιμοποιούνται οι καμπύλες του ΠΟΥ, ή οι Ελληνικές (υπομονή μέχρι να αναθεωρηθούν), αλλά να αποφεύγονται του CDC. Οι τελευταίες δεν είναι λανθασμένες, απλά αφορούν άλλον πληθυσμό από τον δικό μας και οι Αμερικανοί τείνουν να είναι πιο μεγαλόσωμοι και βαρύτεροι από τους Έλληνες.
Ύψος
Το ίδιο ισχύει και για τις καμπύλες του ύψους. Τα παιδιά πρέπει να μετρώνται ξαπλωμένα μέχρι να μπορούν να σταθούν ακίνητα και ίσια, όπως απαιτεί δηλαδή η σωστή μέτρηση του ύψους. Ακόμα κι αν το παιδί σας περπατά και τρέχει, αν είναι μικρότερο των 2 ετών ενδέχεται να δυσκολεύεται να μείνει ακίνητο για αρκετή ώρα ώστε να μετρηθεί σωστά, οπότε ο παιδίατρός σας θα το μετρήσει ξαπλωμένο.
Περίμετρος Κεφαλής
Εδώ έχουμε μια δυσκολότερη τεχνικά μέτρηση που απαιτεί εμπειρία (οπότε μην μετράτε μόνοι σας), και όπως προαναφέρθηκε, θεωρητικά απαιτεί τουλάχιστον τρεις μετρήσεις και να κρατηθεί η μεγαλύτερη. Ο παιδίατρός σας μπορεί να νιώσει πως η πρώτη του προσπάθεια ήταν καλή, ειδικά αν το παιδί σας έτυχε να είναι ήρεμο και ακίνητο. Η περίμετρος της κεφαλής μετράται στις μικρές ηλικίες και σίγουρα μέχρι τα 2-3 έτη.
Στην νεογνική ηλικία σημαντικές αποκλίσεις προς τα πάνω μπορεί να σημαίνουν υδροκέφαλο (περίσσεια υγρού στον εγκέφαλο), ενώ αποκλίσεις προς τα κάτω μπορεί να σημαίνουν μικροκεφαλία λόγω υπολειπόμενης ανάπτυξης του εγκεφάλου. Το κρανίο μεγαλώνει ωθούμενο από τον εγκέφαλο, και οι σημαντικές αποκλίσεις απαιτούν άμεση διερεύνηση.
Η μέτρηση της περιμέτρου της κεφαλής δεν πρέπει ποτέ να παραλείπεται, ειδικά πριν κλείσουν οι πηγές (τα «μαλακά» μέρη του κεφαλιού). Ανάλογα την απόκλιση και τις μετακινήσεις (προς τα πάνω ή προς τα κάτω) μπορεί να χρειαστεί διερεύνηση με υπέρηχο ή αξονική/μαγνητική. Το πρόβλημα δεν είναι συχνό, αλλά πρέπει να εντοπίζεται και να διερευνάται.
Οι «άλλες» καμπύλες
Παρότι υπάρχει μια σειρά απο καμπύλες φυσιολογικού (από τη σχέση ηλικίας με μέγεθος του πέους και των όρχεων, ως τις διάφορες κλίμακες για την αρτηριακή πίεση και τις σφύξεις), για ό,τι αφορά στην ανάπτυξη ο παιδίατρός σας θα χρησιμοποιήσει δύο ακόμα καμπύλες.
Η μία είναι το βάρος-προς-ύψος, δηλαδή το βάρος που περιμένουμε ανάλογα το ύψος ενός παιδιού, και όχι ανάλογα την ηλικία του. Αυτή η καμπύλη χρησιμεύει πολύ στο να ξεχωρίσουμε τα «μικροκαμωμένα» παιδιά, από εκείνα που έχουν πραγματικά πρόβλημα πρόσληψης βάρους. Με δεδομένο λοιπόν πως το ύψος ενός παιδιού είναι καλά στην καμπύλη ύψος-προς-ηλικία, τότε η καμπύλη βάρος-προς-ύψος μπορεί να μάς πει αν το χαμηλό βάρος που βλέπουμε είναι αναμενόμενο για το ύψος του παιδιού.
Η δεύτερη καμπύλη χρησιμοποιείται κυρίως στα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους και είναι το o δείκτης μάζας σώματος – προς – ηλικία. Το ΒΜΙ-προς-ηλικία έχει πλέον καθιερωθεί ως ένας από τους πιο χρήσιμους δείκτες για την παχυσαρκία (και ό,τι κινδύνους επιφυλάσσει αυτή για το καρδιαγγειακό, τον διαβήτη κλπ).
Όλες οι πληροφορίες που αναφέραμε εδώ, και πολλές ακόμα περισσότερες, μπορούν να εξαχθούν χωρίς αιμοληψίες, χωρίς ακτινογραφίες και χωρίς πόνο ή ταλαιπωρία για το παιδί σας και εσάς. Το μόνο που χρειάζεται είναι να πηγαίνετε πάντα στις τακτικές επισκέψεις στον παιδίατρό σας (ακόμα και αν δεν είναι άρρωστο) – όπως είπαμε, η μεταβολή με το πέρασμα του χρόνου είναι μακράν σημαντικότερη από την απλή μέτρηση μια φορά στο τόσο. Ένα παιδί μπορεί να είναι μέσα στις καμπύλες και τα όρια του «φυσιολογικού», κι όμως η πορεία του στον χρόνο να είναι πολύ ανησυχητική – αν δεν μετρώνται συχνά τα παιδιά αυτή η πληροφορία δεν θα γίνει αντιληπτή.