Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των γυναικών που γεννούν με καισαρική τομή έχει αυξηθεί κατά πολύ. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Oργανισμό Υγείας, το 17,8% των τοκετών στην Ευρώπη γίνεται με αυτό τον τρόπο. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα είναι ακόμη μεγαλύτερο, φτάνοντας στο 24%. Ωστόσο εκτιμάται ότι το ποσοστό των καισαρικών στη χώρα μας είναι πολύ μεγαλύτερο. Σύμφωνα με μελέτη του βρετανικού πανεπιστημίου London School of Economics, το ποσοστό αυτό φτάνει το 47,3%, δηλαδή σχεδόν οι μισοί τοκετοί στην Ελλάδα γίνονται με καισαρική. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη δεκαετία 1996-2006, οι τοκετοί με καισαρική αυξήθηκαν κατά 40%, κάτι που προβλημάτισε ιδιαίτερα τους ειδικούς. Πού οφείλεται αυτή η μεγάλη αύξηση; Επειδή κατά καιρούς πολλά λέγονται και γράφονται, σας παρουσιάζουμε όλα όσα θα πρέπει να γνωρίζετε γι’ αυτή την επέμβαση και, κυρίως, σας εξηγούμε πότε είναι πραγματικά αναγκαία.
• Όλο και περισσότερα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας καταφεύγουν σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Η κύηση θεωρείται πολύτιμη, είναι συχνά πολύδυμη και επιβάλλεται η καισαρική ώστε να μην υπάρξει η παραμικρή διακινδύνευση στην τελευταία φάση, στον τοκετό. • Αρκετές μέλλουσες μητέρες παρουσιάζουν προβλήματα (π.χ. διαβήτη κύησης, υπέρταση κ.ά.) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οπότε η καισαρική κρίνεται απαραίτητη. • Γυναίκες και γιατροί επιθυμούν συχνά μια προγραμματισμένη γέννα. Είναι πολύ διαδεδομένη η άποψη ότι ένας τοκετός προγραμματίζεται μόνο αν γίνει με καισαρική. Η αλήθεια όμως είναι ότι μια γυναίκα μπορεί να γεννήσει «με ραντεβού» (όταν προκύπτουν λόγοι ασφάλειας για τη μητέρα και το έμβρυο), τόσο με κολπικό τοκετό όσο και με καισαρική. • Πολλές γυναίκες έχουν την εντύπωση ότι ορισμένοι μαιευτήρες προκρίνουν την καισαρική επειδή επιδιώκουν μεγαλύτερη αμοιβή. Πρέπει να ξέρετε, όμως, ότι οι περισσότεροι γιατροί αμείβονται το ίδιο και για τις δύο κατηγορίες τοκετών. Μερικά ιδιωτικά μαιευτήρια χρεώνουν τη νοσηλεία για την καισαρική περίπου 300 ευρώ επιπλέον σε σχέση με τον κολπικό τοκετό, πολλές φορές και πολύ περισσότερο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, υπάρχει δυνατότητα επιπλέον αμοιβής του μαιευτήρα, μέσω του αυξημένου συνολικού ποσού.
1. Επειδή φοβούνται τις ωδίνες του κολπικού τοκετού. O γιατρός πρέπει να τους εξηγήσει ότι όποιο είδος τοκετού κι αν επιλέξουν, θα πονέσουν: στον κολπικό τοκετό θα νιώσουν τις ωδίνες του τοκετού, ενώ μετά την καισαρική θα πονούν επί αρκετές ημέρες, λόγω των τομών. Επίσης, όπως και στον κολπικό τοκετό, έτσι και στην καισαρική, θα παίρνουν παυσίπονα και αντιβίωση για την αποφυγή λοίμωξης. Αν δεν υπάρχει, λοιπόν, ιατρική ένδειξη, δεν υπάρχει λόγος να καταφύγουν σε αυτή τη μέθοδο.
2. Επειδή ανησυχούν ότι μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά η σεξουαλική τους ζωή στο μέλλον, αφού ο κόλπος τους θα «χαλαρώσει». O γιατρός πρέπει να τους δώσει να καταλάβουν ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Η σεξουαλική τους ζωή δεν θα επηρεαστεί στο ελάχιστο.
3. Oι μέλλουσες μητέρες πιστεύουν ότι με την καισαρική το έμβρυο ταλαιπωρείται λιγότερο. Αυτό όμως δεν ισχύει, καθώς το έμβρυο δεν υποφέρει ούτε κατά τον κολπικό τοκετό, όταν, βέβαια, δεν υπάρχουν επιπλοκές.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Γυναικολόγων-μαιευτήρων (FIGO), υπάρχουν συγκεκριμένες ιατρικές ενδείξεις που επιβάλλουν την καισαρική τομή. Όταν δεν συντρέχει κάποιος από τους παρακάτω λόγους, θα πρέπει η μέλλουσα μητέρα να φέρνει το παιδί της στον κόσμο με κολπικό τοκετό. Oι μαιευτήρες υποστηρίζουν ότι οι ιατρικές αυτές ενδείξεις εμφανίζονται όλο και πιο συχνά, με αποτέλεσμα η καισαρική να επιλέγεται ως λύση ανάγκης, σώζοντας πολλές φορές τη ζωή της μητέρας και του εμβρύου.
Όταν το έμβρυο δεν «κατεβαίνει» σωστά: Για να υπάρξει κολπικός τοκετός, το έμβρυο θα πρέπει να έρχεται με το κεφάλι προς τα κάτω και την πλάτη του προς την κοιλιά της μητέρας. Καισαρική θα πρέπει να γίνει όταν το έμβρυο:
1. «Κατεβαίνει» με τα πόδια (ισχιακή προβολή) και δεν γυρίζει το κεφάλι προς τα κάτω.
2. «Έρχεται» με το πρόσωπο προς τα κάτω (προσωπική προβολή) και την πλάτη προς την πλάτη της μητέρας.
3. Βρίσκεται ξαπλωμένο κατά μήκος της μήτρας (εγκάρσια προβολή).
Όταν υπάρχουν δίδυμα: Επειδή σε αυτή την περίπτωση οι πιθανότητες επιπλοκών κατά τον κολπικό τοκετό είναι αυξημένες, ο γιατρός προχωρεί σε καισαρική. Επίσης, επειδή συνήθως η κύηση μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση είναι πολύδυμη (δίδυμα, τρίδυμα κλπ.) και η ηλικία των περισσότερων γυναικών που υποβάλλονται σε αυτήν είναι πάνω από τα 30-35 έτη, η κύησή τους θεωρείται «πολύτιμη» και ο γυναικολόγος επιλέγει την καισαρική ως την ασφαλέστερη λύση.
Αν η γυναίκα εμφανίσει ξαφνική αιμορραγία πριν ή κατα τον τοκετό: Αυτή μπορεί να οφείλεται σε αποκόλληση του πλακούντα ή στην ανάπτυξή του χαμηλά στη μήτρα (προδρομικός πλακούντας, επιπωματικός πλακούντας). Στις περιπτώσεις αυτές, η καισαρική είναι μονόδρομος.
Αν συνυπάρχουν προβλήματα υγείας: Παθήσεις όπως η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης αποκλείουν τον κολπικό τοκετό, καθώς μπορεί να κινδυνεύσει τόσο η μητέρα όσο και το έμβρυο. Επίσης, απαγορευτικός είναι ο κολπικός τοκετός αν η γυναίκα πάσχει από έρπητα των γεννητικών οργάνων, επειδή το έμβρυο μπορεί να μολυνθεί περνώντας από το γενετικό σωλήνα.
Αν η έγκυος έχει εισέλθει στην 5η δεκαετία της ζωής της: Μια γυναίκα που μένει έγκυος μετά τα 40 έχει αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσει επιπλοκές κατά τη διάρκεια του τοκετού, οπότε συνήθως επιλέγεται η καισαρική ως πιο ασφαλής λύση.
Όταν το έμβρυο έχει μικρό βάρος: Στην περίπτωση που το έμβρυο ζυγίζει λιγότερο από όσο θα έπρεπε μετά από ορισμένες εβδομάδες κύησης, συνήθως μετά την 27η-28η εβδομάδα, ο γιατρός θα προτιμήσει την καισαρική.
Αν έχει προϋπάρξει γέννα με καισαρική τομή: Oι ισχυρές πιέσεις που δέχεται η μήτρα κατά τον κολπικό τοκετό μπορούν να προκαλέσουν ρήξη της μήτρας στην ουλή της προηγούμενης καισαρικής. Ωστόσο, ορισμένοι γυναικολόγοι δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο, ύστερα από καισαρική, να γίνει κολπικός τοκετός. Επιπλέον, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Πανεπιστημιακής Κλινικής της Πενσυλβάνια, οι γυναίκες που έχουν ήδη υποβληθεί σε καισαρική τομή μπορούν να γεννήσουν με κολπικό τοκετό, ακόμη και όταν βρίσκονται στην 40η εβδομάδα κύησης ή την έχουν ξεπεράσει. Όμως, οι πιθανότητες ολοκλήρωσης του φυσιολογικού τοκετού είναι μειωμένες.
Αν έχει γίνει πρόσφατα αφαίρεση ινομυωμάτων: Oι ουλές της μήτρας εξαιτίας της εγχείρησης για την αφαίρεση ινομυωμάτων δεν μπορούν να αντέξουν την πίεση που δέχονται κατά τον κολπικό τοκετό. Συνεπώς, με την καισαρική αποφεύγεται ο κίνδυνος ρήξης των ουλών και αιμορραγίας.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, περίπου το 10-15% των κολπικών τοκετών εκτιμάται πως θα παρουσιάσει κάποια επιπλοκή και θα χρειαστεί καισαρική. Ας δούμε μία προς μία αυτές τις περιπτώσεις:
Μετά από αποτυχημένη προσπάθεια για την πρόκληση τοκετού: Πολλές φορές, για να επιταχυνθεί η διαστολή του τραχήλου της μήτρας, ο γυναικολόγος χορηγεί στη μέλλουσα μητέρα ειδικές ουσίες (π.χ. προσταγλανδίνη). Αν δεν επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, ο τοκετός γίνεται τελικά με καισαρική.
Όταν ο τοκετός δεν εξελίσσεται: Ενώ έχει ξεκινήσει κανονικά η διαδικασία του κολπικού τοκετού, μπορεί στην πορεία να προκύψει κάποιο πρόβλημα, όπως π.χ. να μη φτάσει η διαστολή του τραχήλου στην επιθυμητή διάμετρο. Αν η κατάσταση της μητέρας και του παιδιού είναι καλή, ο γιατρός μπορεί να περιμένει 1-2 ώρες για πιθανή πρόοδο. Αν όμως κάποιο άλλο πρόβλημα εμποδίζει την εξέλιξη του τοκετού, τότε πρέπει να γίνει καισαρική.
Όταν το έμβρυο παρουσιάσει βραδυκαρδία: Αν το έμβρυο, κατά τη διάρκεια του κολπικού τοκετού, παρουσιάσει πολύ αργούς καρδιακούς παλμούς, π.χ. λόγω της περιτύλιξης του ομφάλιου λώρου γύρω από το λαιμό του, ο γιατρός προχωρά σε καισαρική.
• Πρόκειται για χειρουργική επέμβαση ρουτίνας, καθώς η τεχνική της έχει τελειοποιηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν ενέχει κάποιους κινδύνους.
• Στον κολπικό τοκετό, το έμβρυο «κατεβαίνει» από το γενετικό σωλήνα. Στην καισαρική, ο γιατρός κάνει πρώτα μια οριζόντια τομή χαμηλά στην κοιλιά, στο ύψος του μπικίνι, και μετά μια οριζόντια τομή στη μήτρα, από όπου και παίρνει το έμβρυο.
• Η επέμβαση γίνεται με ολική νάρκωση ή επισκληρίδιο. Το είδος της νάρκωσης θα το επιλέξει ο αναισθησιολόγος, ανάλογα με το ιατρικό ιστορικό της γυναίκας και το χρόνο που έχει στη διάθεσή του (η επισκληρίδιος απαιτεί περισσότερη προετοιμασία). Η μητέρα και το μωρό παραμένουν στην κλινική περίπου μία εβδομάδα.
Τα βρέφη που γεννιούνται με καισαρική τομή χωρίς να υπάρχει κάποια ιατρική ένδειξη έχουν τετραπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν αναπνευστικά προβλήματα, υποστηρίζει πολύ πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Aarhus στην Αυστραλία, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «British Medical Journal». Oι ειδικοί έφθασαν στο συμπέρασμα μετά από την αξιολόγηση στοιχείων για 34.000 τοκετούς. Με το πόρισμα της συγκεκριμένης μελέτης συμφωνεί και νορβηγική έρευνα που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «American Journal of Obstetrics and Gynecology» και επιπλέον υποστηρίζει ότι τα μωρά που γεννιούνται με καισαρική έχουν περισσότερες πιθανότητες να νοσηλευτούν στη μονάδα εντατικής θεραπείας. Στην έρευνα αυτή μελετήθηκαν τα στοιχεία από 18.653 τοκετούς.
Η Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης εκπόνησε έρευνα που βασίστηκε σε στοιχεία 470.857 τοκετών κατά την περίοδο 1998-2003. Oι ερευνητές συμπέραναν ότι οι γυναίκες που γεννούν με προγραμματισμένη καισαρική έχουν περισσότερες πιθανότητες να ξαναμπούν στο νοσοκομείο μέσα σε ένα μήνα μετά τον τοκετό, εξαιτίας λοιμώξεων και μολύνσεων. Επιπλέον, η μελέτη τονίζει ότι οι γυναικολόγοι θα πρέπει να ενημερώνουν για τους κινδύνους αυτούς τις μέλλουσες μητέρες που «φλερτάρουν» με το ενδεχόμενο να γεννήσουν πρώτη φορά με καισαρική. Τις πιθανότητες εμφάνισης επιπλοκών κατά την καισαρική τομή καταδεικνύει και καναδική μελέτη.
Δεν κρούει μόνο τον κώδωνα του κινδύνου στις γυναίκες που την προτιμούν χωρίς να υπάρχει ιατρική ένδειξη, αλλά κάνει λόγο και για τριπλάσια ποσοστά εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών σε σχέση με τον κολπικό τοκετό, όπως μεγάλη αιμορραγία, μολύνσεις και θρόμβωση. Η μελέτη έγινε σε 46.766 γυναίκες που έκαναν καισαρική χωρίς ειδικό λόγο και σε 2,3 εκατ. γυναίκες οι οποίες γέννησαν με κολπικό τοκετό. Τέλος, πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Oξφόρδης υποστηρίζει ότι: «Η συνεχής αύξηση των τοκετών με καισαρική τομή τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να αποδοθεί σε ξεκάθαρα οφέλη για το μωρό ή τη μητέρα, όταν το έμβρυο «κατεβαίνει» σωστά. Mάλιστα, σε σύγκριση με τον κολπικό τοκετό, η καισαρική τομή ενέχει διπλάσιο κίνδυνο επιπλοκών, τόσο για το μωρό όσο και για τη μητέρα».
vita.gr