Όταν η Rina Mae Acosta γέννησε την κόρη της τον χειμώνα που μας πέρασε, ήξερε ότι μπορούσε να βασιστεί στη βοήθεια της νεράιδας/νονάς της. Για την ακρίβεια, στη kraamverzorgster της, τη μαία που επισκέπτεται όλες τις νέες μητέρες στην Ολλανδία κάθε μέρα για τις πρώτες 8 ημέρες μετά τη γέννα. Οι μαίες μένουν μαζί τους ακόμα και 8 ώρες τη μέρα, στο σπίτι των νέων μαμάδων κάνοντας ό,τι χρειάζονται ώστε να τις βοηθήσουν να ξεκουραστούν και να δεθούν με τα μωράκια τους -από το να βάζουν πλυντήριο ή να πηγαίνουν στο σούπερ μάρκετ μέχρι και να παίζουν με το μωρό- όπως και να κάνουν όλες τις σχετικές μετρήσεις υγείας.
“Οι Ολλανδοί πιστεύουν στην πραγματικότητα της μεθόδου ‘να φροντίζεις το φροντιστή του μωρού'”, λέει η Acosta, η οποία έχει 2 μεγαλύτερα αγόρια ηλικίας 7 και 3 και έχει συγγράψει το βιβλίο “The Happiest Kids in the World: How Dutch Parents Help Their Kids by Doing Less” και συνεχίζει “Στην ουσία μου κρατούσε το χέρι και μου δίδαξε τη φιλοσοφία του να νοιάζονται για τη δική μου υγεία και φροντίδα, ώστε να μπορώ και εγώ με τη σειρά μου να φροντίσω αποτελεσματικά τα μωρά μου.
Η σύνδεσή μου με τη μαία μητρότητάς μου ήταν τόσο δυνατή, όπου γίναμε φίλες και στη συνέχεια με βοήθησε και με τα υπόλοιπα παιδιά μου”. Και όλο αυτό έχει γίνει μέσω σημαντικής επιδότησης, ή και συνολικής επιδότησης, από ένα ασφαλιστικό πρόγραμμα μαζί με τετράμηνη άδεια μητρότητας με 100% απολαβές μισθού.
Η Ολλανδία, όμως δεν είναι η μόνη χώρα που προσφέρει υπηρεσίες μετά τον τοκετό στις εξαντλημένες μητέρες.
Η Σουηδία προσφέρει στα νέα ζευγάρια μέχρι και 16 μήνες γονική άδεια που μοιράζονται οι γονείς μεταξύ τους. Η αντίστοιχη υπηρεσία των Σουηδών της νεράιδας/νονάς είναι η άδεια πατρότητας για 30 ημέρες όποτε χρειαστεί μέσα στον πρώτο χρόνο, ώστε να βοηθήσουν τις συντρόφους τους όποτε εκείνες το χρειάζονται.
Μια πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ έδειξε ότι οι συνταγογραφήσεις αντι-καταθλιπτικών σε μητέρες μειώθηκαν κατά 26% από τότε που εφαρμόστηκε αυτή η πολιτική το 2012.
Στη Γαλλία, νέες μητέρες λαμβάνουν δωρεάν ψυχοθεραπεία. Στην Ιαπωνία οι μητέρες παραμένουν στο μαιευτήριο μέχρι και 10 μέρες μετά τον τοκετό για να αναρρώσουν πλήρως. Στη Βρετανία μέσω του ολοκληρωμένου συστήματος υγεία, οι γονείς απλά δεν βλέπουν κανένα λογαριασμό.
Η Lisa Ferland γέννησε το πρώτο της παιδί στην πατρίδα της, τις ΗΠΑ, και το δεύτερο στη Σουηδία. Η UNISEF βαθμολόγησε τη Σουηδία ως την καλύτερη χώρα στον ανεπτυγμένο κόσμο για να μεγαλώνουν παιδιά. Η διαφορά, λέει, είναι ότι το Σουηδικό σύστημα είναι σαν να “τυλίγεσαι με μια ζεστή κουβέρτα. Κάποιος σε προσέχει”.
Όταν γέννησε την κόρη της Lucy, σήμερα 5 ετών, στη Σουηδία και αφού είχε γεννήσει στις ΗΠΑ τον γιο της Calvin, σήμερα 8 ετών, παρατήρησε την άνεση που είχαν οι μαίες εκεί. (Στη Σουηδία οι προγεννητικές υπηρεσίες καθοδηγούνται από μαίες, με συμβούλους -γυναικολόγους- να επεμβαίνουν σε δύσκολες περιπτώσεις.) “Στη Σουηδία επικρατεί αυτό που λένε lagom, όπου τίποτα δεν είναι λιγότερο ή περισσότερο από όσο χρειάζεται να είναι”, λέει. “Είναι ένα πολύ άνετο σύστημα όπου επικρατεί η ηρεμία”.
Αφού γέννησε απροσδόκητα στο σπίτι, η ίδια και ο σύζυγός της έμειναν σε τμήμα “baby hotel” ενός μαιευτηρίου, μια μονάδα καθοδηγούμενη από μαίες στην οποία οι μητέρες που έχουν γεννήσει χωρίς εμπλοκές μπορούν να παραμείνουν για 3 ημέρες σε δωμάτια στυλ ξενοδοχείου. Εκεί παρακολουθούνται και τους παρέχονται βοήθειες στο μητρικό θηλασμό και στη σύνδεσή τους με το μωρό τους. (Οι μπαμπάδες πληρώνουν ένα μικρό ποσό για να μείνουν και αυτοί εκεί).
“Ήταν τόσο όμορφα, η αίσθηση δεν ήταν κλινικής” θυμάται η Ferland, συγγραφέας του βιβλίου “Knocked Up Abroad”. “Απλά αγκαλιαστήκαμε στο κρεβάτι σαν οικογένεια κοιτάζοντας το μωράκι μας και ήταν το τέλειο για να συνδεθούμε, όταν με το γιο μας έπρεπε να είναι εκτός δωματίου, και, αν και τον άκουγα να φωνάζει στο διάδρομο, δεν τον άφησαν να είναι μαζί μας για ώρες”.
Αφού πάρουν εξιτήριο, οι νέες μητέρες παραδίδονται στις μαίες της πρόνοιας που παρακολουθούν την εξέλιξη τόσο του μωρού όσο και της μητέρας στις κρίσιμες πρώτες ημέρες.
“Χτίζεις μια σχέση με τη μαία σου, γιατί τις βλέπεις σε εβδομαδιαία βάση στην αρχή, λέει η Jill Leckie, η οποία ήταν 7 μηνών έγκυος όταν μετακόμισε στη Σουηδία από την Αγγλία και η οποία ακόμα προσπαθούσε να εγκλιματιστεί στη νέα χώρα όταν γεννούσε την κόρη της Stella. “Η μαία μου ήταν αυτή που με περικάλυψε όταν μου δημιουργήθηκε σοβαρό άγχος μετά τη γέννα.”
Είναι μόνο το σύστημα που βοηθάει;
Η Leckie πάντως λέει ότι δεν είναι μόνο το σουηδικό σύστημα πρόνοιας μετά τη γέννα που βοηθάει στη ψυχική υγεία μιας μητέρας. Είναι η αλληλεπίδραση ενός κράτους πρόνοιας, του συστήματος υγείας και της κουλτούρας στη δουλειά στα οποία μια μητέρα δεν αισθάνεται ενοχές και μπορεί να κάνει τα πράγματα στο δικό της ρυθμό.
“Αν σε καλέσουν από το σχολείο για να σου πουν ότι το παιδί σου έχει 40 πυρετό, απλά τα παρατάς όλα και το αφεντικό σου λέει ‘Φύγε'”, εξηγεί η Leckie. Σε άλλες χώρες όπου επικρατεί το ‘Πρώτα η δουλειά, δεν πρέπει να έχω προσωπική ζωή και πρέπει να δουλεύω συνεχώς’ είναι τραγικό.”
Οι μητέρες στη Σουηδία υποστηρίζονται και από μια κουλτούρα ισοτιμίας, όπου ο πατέρας αναμένεται να αναλάβει ρόλο. Ο σύζυγος της Ferland πήρε 8 μήνες άδεια πατρότητας, όπου ήταν επαναστατική για εκείνους: “Ήταν μια μεγάλη στροφή στην κοινωνική μας θέση όταν ο άντρας μου είπε ‘Μπορώ να το κάνω’. Ήταν πολύ καλό για το γάμο μας που έπαιξε αυτό τον ρόλο”.
Ως οικογένεια αξιοποίησαν και την κρατική επιδότηση για τα κόστη μιας μαίας στο σπίτι, όπου φτάνουν και το 90% του ποσού. “Αυτό με βοήθησε να εργαστώ ως ελεύθερος επαγγελματίας, να φτιάξω την επιχείρησή μου, να πάρω αυτό το ρίσκο – από πολλές πλευρές βοηθάει τη γυναικεία επιχειρηματικότητα”, λέει η Ferland, η οποία παρέχει υπηρεσίες συμβούλου σε συγγραφείς.
Πώς γίνεται πράξη αυτό;
Ναι, οι Σκανδιναβοί πληρώνουν, φυσικά, για τις γενναιόδωρες δημόσιες υπηρεσίες με υψηλούς φόρους. Υπάρχουν όμως άλλα, πιο κρυφά τιμήματα που πληρώνουν;
Το μειονέκτημα της γνωστής Σκανδιναβικής κοινωνικής αλληλεγγύης μπορεί να είναι η πίεση συμμόρφωσης σε όσα περιμένουν από κάποιον. Μια μέρα κάλεσαν τη Ferland στο σχολείο για να την επιπλήξουν επειδή μόνο εκείνη αφήνει ή παίρνει τα παιδιά από το σχολείο στο σχόλασμα. (Στη Σουηδία το ζευγάρι μοιράζεται αυτό το έργο και φεμινιστές απαιτούν από τους συντρόφους να κάνουν τη μισή δουλειά, ώστε οι γυναίκες να έχουν ίσα δικαιώματα στην εργασία.) Το να μένει μια Σκανδιναβή στο σπίτι να φροντίζει τα παιδιά είναι σπάνιο, όπως σπάνιο είναι το να μην πηγαίνουν τα παιδιά σε σταθμό.
“Αυτό που πρέπει να καταλάβετε είναι ότι η ραχοκοκαλιά της Σουηδίας είναι η συμμόρφωση“, λέει η Leckie, της οποίας ο άντρας είναι Σουηδός. “Είναι σπάνιο το να μένει κάποιος στο σπίτι με τα παιδιά μέχρι να γίνουν τριών”.
Το σύστημα part-time που υπάρχει στην Ολλανδία έχει κατηγορηθεί επίσης πολλές φορές σε περιπτώσεις προαγωγών γυναικών σε θέσεις ευθύνης. Αν και στην Τσεχία οι γονείς μπορούν να έχουν γονική άδεια μέχρι και 4 χρόνια μοιρασμένη στο ζευγάρι, πρόσφατα ξεκίνησαν να επιδοτούν εταιρίες ώστε να προσλαμβάνουν μητέρες, ύστερα από ανησυχίες ότι η μακρά απουσία των γυναικών της απομάκρυνε από την εργασία γενικά.
Επίλογος-Άποψη
Δεν είναι απλό το να χτιστεί πολιτική πρόνοιας και βοήθειας για τη μητέρα και τον πατέρα. Αναμφίβολα χρειαζόμαστε τη βοήθεια αυτή όλοι οι γονείς. Χρειαζόμαστε το να μπορούμε να δεθούμε με το παιδί μας χωρίς να έχουμε άλλα πράγματα στο μυαλό μας, τα οποία πραγματικά μας απωθούν από το να δενόμαστε ο ένας με τον άλλο!
Τα παραδείγματα, όμως, από το εξωτερικό δείχνουν ότι τα μοντέλα που ακολουθούν εκεί ταιριάζουν στη δική τους κουλτούρα, μια κουλτούρα που “επιβάλλει” στη μητέρα να επιστρέψει στην εργασία σύντομα και τα μωρά να πάνε σε σταθμό, χωρίς να είναι επιβολή για εκείνους, αλλά επιλογή. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες παίζουν άλλο ρόλο εκεί (στο σύνολο της κοινωνίας) και προφανώς έχουν τη δική τους συνδρομή στους πόρους της κοινωνίας.
Νομίζω ότι στην Ελλάδα χρειάζεται να δούμε πρώτα τι “είδους κοινωνία” θέλουμε να δημιουργήσουμε. Έχω την εντύπωση ότι δεν έχουμε κατασταλλάξει σε αυτό, δεκαετίες τώρα, και αμφιταλαντευόμαστε πότε στο ένα μοντέλο και πότε σε ένα άλλο. Ίσως το πρόβλημα να είναι στο ότι όλα τα μοντέλα που προσπαθούμε να ακολουθήσουμε δεν έχουν βγει από εμάς, αλλά είναι αντιγραφές κάποιου μέρους άλλων μοντέλων, που όντως βρίσκουν αποτέλεσμα εκεί που εφαρμόζονται και εκεί που η κουλτούρα επιτρέπει να εφαρμόζονται (σε μεγάλο ποσοστό πάντα).
Ας μην ξεχνάμε ότι στις προηγμένες χώρες της βόρειας Ευρώπης που αναφέρονται στο άρθρο, υπάρχουν άλλα πολύ σοβαρά κοινωνικά προβλήματα και οι δεσμοί της οικογένειας είναι πολύ διαφορετικοί από αυτούς που ακόμα έχουμε στην Ελλάδα. Μπορεί να υπάρχουν οι επιδοτήσεις και να μπορούν να “απολαμβάνουν” την πρόνοια με κονδύλια που έχουν ήδη πληρώσει, αλλά πιθανόν να μην είχαν που αλλού να στραφούν αν δεν υπήρχε και αυτή. Στην Αμερική, όπου δεν υπάρχει πρόνοια, τα πάντα είναι εξαγοράσιμα… και όποιος αντέξει…
Διαβάστε ακόμα
- Για μια γυναίκα που γεννάει, η μαία είναι σαν την καλύτερή της φίλη στην αίθουσα τοκετού
- Τα χαρακτηριστικά ενός καλού παιδικού σταθμού