Πολλές γυναίκες σήμερα στην χώρα μας συνεχίζουν να τηρούν την μακρά θρησκευτική παράδοση της παραμονής του βρέφους στο σπίτι για τις πρώτες σαράντα ημέρες μετά την γέννησή του. Σύμφωνα με την πατροπαράδοτη αυτή πρακτική, το νεογέννητο φτάνει στο σπίτι από το μαιευτήριο και βγαίνει έξω από αυτό πολύ αργότερα, μόλις σαραντίσει.
Πόσο θετική είναι αυτή η πρακτική για την σημερινή μητέρα, το βρέφος και τον θηλασμό; Οι περισσότερες παραδοσιακές πρακτικές έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα κοινωνικών αναγκών σε κάποια ιστορική περίοδο, στην προσπάθεια να βοηθηθεί η οικογένεια εκείνης της εποχής.
Στα παλιότερα χρόνια, η νεογνική θνησιμότητα ήταν υψηλή, οι σοβαρές λοιμώξεις πολύ συχνές, εμβόλια δεν υπήρχαν και η ιατρική φροντίδα του νεογέννητου υστερούσε. Η κοινωνία λοιπόν με την πρακτική του σαραντίσματος προσπαθούσε να προστατέψει μητέρα και βρέφος από περιγεννητική θνησιμότητα και νοσηρότητα.
Παράλληλα, αυτό που λέμε σπίτι ήταν κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που εννοούμε σήμερα. Παλιά το σπίτι ήταν «μεγάλο», περιλάμβανε ένα εκτεταμένο υποστηρικτικό δίκτυο για την καινούργια μητέρα, από μαμάδες, γιαγιάδες, θείες, φίλες και γειτόνισσες.
Οι πρώτες έξι εβδομάδες της ζωής του μωρού παρείχαν λοιπόν την ευκαιρία στην λεχώνα να εστιάσει στο μωρό και στις ανάγκες του, απολαμβάνοντας παράλληλα άφθονη πρακτική υποστήριξη από τον περίγυρό της. Πολύ περισσότερες γυναίκες γύρω από την καινούργια μάνα είχαν εμπειρίες θηλασμού και της δίδασκαν τα μυστικά και την τέχνη του θηλασμού σε αυτό το χρονικό διάστημα.
Τέλος, ο κοινωνικός ρόλος της μητέρας ήταν τελείως διαφορετικός: δεν υπήρχαν σημαντικές ανάγκες και απαιτήσεις για να παραμείνει η γυναίκα κοινωνικά, οικονομικά και επαγγελματικά ενεργή. Ο παραδοσιακός ρόλος της μάνας εμπεριείχε την απομόνωσή της στα του σπιτιού.
Τι συμβαίνει σήμερα; Πάρα πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Η περιγεννητική νοσηρότητα και θνησιμότητα είναι μικρή. Το μωρό των λίγων εβδομάδων δεν κινδυνεύει σημαντικά να νοσήσει σοβαρά εάν βγει εκτός σπιτιού, τηρουμένων των λογικών προφυλάξεων.
Το σπίτι για πολλές οικογένειες, ιδιαίτερα στις πόλεις, έχει στενέψει πολύ. Υπάρχουν πολλά ζευγάρια που φέρνουν το νεογέννητό τους σε διαμερίσματα – κλουβιά, μακριά από συγγενείς, φίλους ή χωρίς γνωστούς γείτονες.
Η σημερινή μητέρα από την άλλη δεν συμβιβάζεται με τον παραδοσιακό αποκλειστικό ρόλο της μάνας, αλλά έχει μια δουλειά στην οποία αργά ή γρήγορα θέλει και πρέπει να επιστρέψει, μια κοινωνική ζωή που δεν θέλει εγκαταλείψει, μία ανεξαρτησία που φοβάται ότι θα διακινδυνέψει με τον καινούργιο ρόλο της μητέρας και τροφού του παιδιού της.
Ο ελάχιστος στενός της περίγυρος δεν διαθέτει συνήθως εμπειρίες θηλασμού. Το αντίθετο, συχνά της μεταδίδει την κουλτούρα του μπιμπερό, με αποτέλεσμα κατά τις πρώτες εβδομάδες η λεχώνα να αμφισβητείται, να κλονίζεται στο έργο της του θηλασμού. Πολλές φορές κατά την διάρκεια των κρίσιμων για τον θηλασμό πρώτων εβδομάδων βιώνει την σύγχυση, μέσα σε ένα αντίξοο για το θηλασμό περιβάλλον και χωρίς αξιόπιστη επαγγελματική και μη στήριξη.
Οι λανθασμένες οδηγίες και πρακτικές του μαιευτηρίου – το σύνηθες για τον θηλασμό στην Ελλάδα – της δίνουν τυπικά ένα κακό ξεκίνημα με τον θηλασμό. Η επίσης τυπική οδηγία να επισκεφτεί ειδικό μόλις σαραντίσει το μωρό της – και όχι μέσα σε 72 ώρες, όπως συνιστούν οι διεθνείς επιστημονικοί οργανισμοί όπως η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία – γίνεται το κερασάκι στην τούρτα του αποθηλασμού.
Η εθνική μελέτη θηλασμού το 2009, αντιπροσωπευτική από όλη την επικράτεια, έδειξε ότι ενώ 90% των μητέρων ξεκινούν να θηλάζουν το παιδί τους, στο τέλος του πρώτου μήνα μόνο 60% των μητέρων συνεχίζουν να θηλάζουν έστω και μη αποκλειστικά.
Αυτή η τραγική πτώση έχει πολλές αιτίες, κάποιες από τις οποίες έχουν να κάνουν με την κακή αρχή στα μαιευτήρια, αλλά σημαντική αιτία κατά την γνώμη μου είναι και η προσκόλληση σε πρακτικές που υπηρετούσαν άλλα ιστορικά πλαίσια, σε πρακτικές που οδηγούν μητέρες να συνδέσουν τον θηλασμό όχι με προσωπική απελευθέρωση αλλά με δυσβάσταχτο περιορισμό.
Μία σύγχρονη γυναίκα, που σύντομα διαπιστώνει ότι το μωρό έχει μεγάλες απαιτήσεις από το χρόνο της, από την ενέργειά της, από το σώμα της. Μία σύγχρονη γυναίκα που, στην προσπάθειά της να «προστατεύσει» το μωρό της όπως της έχουν πει, καταλήγει απομονωμένη, σε φτωχό, μονότονο περιβάλλον, να θηλάζει και να αλλάζει πάνες όλη μέρα, μια γυναίκα που είχε συνηθίσει να διεκδικεί προσωπικές επιτυχίες, που τώρα για πρώτη φορά στην ζωή της νιώθει εγκλωβισμένη, ανήμπορη, σε απομόνωση.
Και ακούει από το τηλέφωνο την φίλη της που έδωσε στο δικό της νεογέννητο μπουκάλι και πήγε για καφέ, που άφησε το βράδυ το μωρό στην πεθερά της και εκείνη κοιμήθηκε ήσυχα με τον σύζυγό της.
Αυτές είναι οι συγκρούσεις που η μητέρα που επιθυμεί να θηλάσει σήμερα βιώνει, και πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας σε λανθασμένες νοοτροπίες που διαιωνίζουν τα αυθαίρετα σχήματα: η εύκολη ζωή με μπιμπερό, η δύσκολη ζωή με θηλασμό..
Δεν θα έπρεπε λοιπόν να είναι έτσι. Η σημερινή μητέρα που θηλάζει πρέπει να είναι και είναι φεμινίστρια, δεν είναι γυναίκα που αποφάσισε να αποσυρθεί στο παρελθόν. Το μωρό της έχει δικαίωμα να γνωρίσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της.
Η γυναίκα έχει δικαίωμα να μοιραστεί τον κόσμο της με την καινούργια ύπαρξη και όχι να περιορίσει τον κόσμο της εξαιτίας της ύπαρξης αυτής. Το νεογέννητο και ο θηλασμός πρέπει να είναι αφορμή για την αποκάλυψη ενός ευρύτερου, όμορφου κόσμου για την μητέρα, όχι για τον εγκλεισμό της.
Η πρακτική της παραμονής του βρέφους στο σπίτι για τις πρώτες σαράντα ημέρες πρέπει να αντικατασταθεί με μια λογική, απλή προσέγγιση, προσαρμοσμένη στις σύγχρονες ανάγκες. Το αν, πότε και για πόσο θα βγει εκτός σπιτιού ένα νεογέννητο είναι καλό να γίνει συνάρτηση πολλών πραγματιστικών παραγόντων: ένας σταθερός καιρός, χωρίς οξέα καιρικά φαινόμενα, όπως έντονη βροχή, χιόνι, αέρας, πολύ κρύο ή καύσωνας.
Μία σωστή προφύλαξη του μωρού ως προς το ντύσιμό του, με ιδιαίτερη προσοχή στο κεφαλάκι του. Μία σωστή προφύλαξη στις επαφές του μωρού: βόλτα σε ανοιχτούς χώρους, όχι συγχρωτισμός, όχι στενή επαφή με άγνωστα πρόσωπα –πολλά φιλιά κλπ- , μακριά από ασθενείς και κρυωμένους, μακριά από νήπια που πηγαίνουν στον παιδικό σταθμό και κολλούν συνεχόμενες ιώσεις.
Ένα ενδιαφέρον για την ψυχολογία της μητέρας, που πρέπει να αλλάξει παραστάσεις για να πάρει δύναμη και να συνεχίσει. Και μια προσπάθεια να προστατευτεί ο θηλασμός ως μακρόχρονο αγαθό υγείας: όχι μπιμπερό και πιπίλες στο μωρό κατά τις πρώτες εβδομάδες της ζωής του, φροντίδα από την μητέρα του και όχι κυρίαρχη φροντίδα από άλλα πρόσωπα.
Η λεχώνα που ακολουθεί την λογική προσέγγιση δεν φοβάται να συνεχίσει την ζωή της από εκεί που την άφησε πριν την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Δεν φοβάται να φροντίσει το μικρό της οπουδήποτε και οποτεδήποτε, θηλάζοντάς το σε δημόσιο χώρο εάν χρειάζεται. Προσφέρει πολύτιμες εικόνες και παραστάσεις θηλασμού με αυτόν τον τρόπο σε νεότερες γυναίκες και σε μικρά κορίτσια που βλέπουν το θηλασμό ενός νεογέννητου.
Αναζητά από νωρίς έγκαιρη, έγκυρη και τακτική εκτίμηση του θηλασμού, της υγείας της δικής της και του μωρού της, από ειδικό με γνώσεις στη γαλουχία, χωρίς απαραίτητα να πρέπει να τον φέρει στο σπίτι της με αυξημένο οικονομικό κόστος.
Προσπερνάει έτσι τις σκοπέλους που οδηγούν τρεις στις δέκα ελληνίδες να σταματούν το θηλασμό μέσα στις πρώτες εβδομάδες, πολλές από τις οποίες οδηγούνται σε αυτόν τον δρόμο γιατί έλαβαν την λανθασμένη οδηγία να αναζητήσουν βοήθεια «αφού το παιδί σαραντήσει».
Η λεχώνα που ακολουθεί την λογική προσέγγιση έχει μικρότερη πιθανότητα να υποφέρει από επιλόχεια κατάθλιψη, από ένα προσωπικό και κοινωνικό σοκ.
Πηγαίνει με το μωρό της σε συναντήσεις του Συνδέσμου Θηλασμού Ελλάδας ή σε κοινωνικούς χώρους μαζί με άλλες λεχώνες, πράγμα θεμελιώδες για την τόνωση της αυτοπεποίθησής της και των γνώσεών της σε σχέση με το θηλασμό.
Και έχει ένα μωρό που είναι περισσότερο ευχαριστημένο, που με τις βόλτες, την άφθονη αγκαλιά και το τάισμα στο στήθος κατά δική του απαίτησή γίνεται βολικό, αναπτύσσεται ραγδαία ψυχοκινητικά με τις αυξημένες παραστάσεις από τον έξω κόσμο, πάσχει λιγότερο από κολικούς, νιώθει την ευχαρίστηση της μητέρας του και ηρεμεί.
Εάν έχετε ένα μωρό τριών εβδομάδων, πηγαίνετε καλά με τον θηλασμό, νιώθετε ότι έχετε άφθονη υποστήριξη από τους κοντινούς σας ανθρώπους και θέλετε να κρατήσετε το παραδοσιακό σαρανταήμερο μέσα στο σπίτι, κάντε το, δεν υπάρχει πρόβλημα.
Εάν όμως έχετε ένα μωρό τριών εβδομάδων, ο θηλασμός σάς έχει φτάσει στα όριά σας, έχετε ξεχάσει πως είναι να βλέπετε έναν άνθρωπο, έχετε χάσει τις μέρες, σκέφτεστε να δώσετε μπουκάλι στο παιδί για να βγείτε λίγο έξω ή και να τα παρατήσετε, τότε κάντε την κίνηση, τηρήστε λογικές προφυλάξεις και βγείτε μαζί με το μωρό σας για λίγο στον καθαρό αέρα: Μπορεί να κάνει όλη την διαφορά.