Μια συνέντευξη της μαίας Κωνσταντίνας Νούσια με την Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου, MSc, PsyD Συμβουλευτικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια – σύμβουλος υπογονιμότητας
Μια από της σημαντικότερες στιγμές στην ζωή μιας γυναίκας είναι όταν καλείται να γεννήσει το παιδί της. Σε ψυχολογικό επίπεδο ποιος θεωρείται ότι είναι ο καταλληλότερος τοκετός για μια γυναίκα;
Ο καλύτερος τρόπος γέννας σε ψυχολογικό–συναισθηματικό επίπεδο είναι αυτός που κάνει την γυναίκα να αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο και ότι καταφέρνει κάτι η ίδια. Αυτές είναι οι καθοριστικότερες παράμετροι που την κάνουν να νοιώσει περισσότερο ικανή να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των πρώτων ημερών της μητρότητας. Μια έκτακτη καισαρική είναι ότι χειρότερο μπορεί να συμβεί διότι ενώ στην αρχή νοιώθει ότι ξέρει τι γίνεται, μετά δεν ξέρει. Νοιώθει το άγχος παντού γύρω της καθώς βιάζονται να την βάλουν στο χειρουργείο, συχνά χωρίς τον σύντροφο. Το αν θα πάθει κατάθλιψη έχει σχέση με τον λόγο για τον οποίο θα κάνει καισαρική. Συχνά γνωρίζουν μήνες νωρίτερα και είναι προγραμματισμένο και τους το έχουν εξηγήσει και έχουν κάποιον να τους πει ότι δεν είναι δική τους αποτυχία από μέρους τους. Ακόμα και τότε μπορεί να νοιώσουν ότι έχουν τον έλεγχο. Ξέρουν τι να περιμένουν και τι τους συμβαίνει. Τι θα αποτρέψει την αίσθηση αποτυχίας; Ο πιο σημαντικός παράγοντας λοιπόν είναι να νοιώθει η γυναίκα υπό έλεγχο και όχι σαν να απέτυχε αν δεν κάνει φυσιολογικό τοκετό. Φυσικά τα δεδομένα της φροντίδας που λαμβάνει καθ` όλη τη διάρκεια της κύησης είναι το κλειδί για την ψυχική υγεία πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τον τοκετό.
Συνομιλώ καθημερινά με πολλές γυναίκες που έχουν κάνει καισαρική τομή. Διαφέρει πολύ το πως έχουν βιώσει την μετεγχειρητική τους πορεία . Αναρωτιέμαι λοιπόν για την διαφορετική προσέγγιση της μετεγχειρητικής πορείας, σε σωματικό και συναισθηματικό επίπεδο .
Η εμπειρία της γυναίκας από την καισαρική και ο τρόπος που αντιλαμβάνεται το γεγονός, επηρεάζονται από πολλαπλούς πολύπλοκους παράγοντες. Μερικοί εξ’ αυτών είναι ο λόγος για τον οποίο πάει για καισαρική, οι προσωπικές της αξίες, τα πιστεύω της και η προσμονή της γέννησης του παιδιού, πιθανά τραυματικά γεγονότα στη ζωή της, διαθέσιμη κοινωνική υποστήριξη και η προσωπική της αίσθηση ελέγχου.
Δεν θα μπορούσα να μην ρωτήσω: είναι αυξημένος ο κίνδυνος επιλόχειας κατάθλιψης στην αναίτια- έκτακτη καισαρική;
Είναι σαφές ότι η καισαρική για την οποία δεν είναι προετοιμασμένη και δεν γνωρίζει η γυναίκα, αυξάνει τις πιθανότητες για κίνδυνο κατάθλιψης και μετά-τραυματικό στρες. Η γέννα καλό είναι να θυμόμαστε ότι είναι και μια συναισθηματική εμπειρία, κι όχι μόνο μια ιατρική διαδικασία. Και η εμπειρία και η αντίληψη της γέννας τους μπορεί να έχει πολύ αρνητικές συνέπιες παρά τα καλά ιατρικά αποτελέσματα. Όσο λιγότερο έλεγχο νοιώθουν ότι έχουν τόσο μεγαλύτερος κίνδυνος υπάρχει για καταθλιπτική διάθεση και κατά την εγκυμοσύνη. Ο αυξημένος κίνδυνος για επιλόχειο κατάθλιψη μετά από αιφνίδια καισαρική δεν προσδίνεται σε κάποια διαταραχή της προσωπικότητας αλλά το αιφνίδιο έχει μεγάλο αντίκτυπο στην αίσθηση απώλειας ελέγχου και κατ` επέκταση στην αυτοεκτίμηση, στη δημιουργία αισθήματος αποτυχίας και απογοήτευσης.
Η αίσθηση απώλειας ελέγχου και η αδυναμία να διαχειριστούν τον τοκετό του παιδιού τους, είναι τελικά η απαρχή συναισθηματικών αλλαγών που οδηγούν σε ψυχική κατάρρευση;
Σε περίπτωση που χάσουν την αίσθηση του ελέγχου, η γέννα αυτή καθ` αυτή μπορεί να αποτελέσει ψυχολογικό τραύμα για την γυναίκα. Καθώς εξ ορισμού η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι η ψυχιατρική διαταραχή που μπορεί να προκληθεί από την έκθεση του ατόμου σε αληθινό τραυματισμό ή θάνατο ή σε υποκειμενική απειλή τραυματισμού ή θανάτου. Τότε το άτομο βιώνει συναισθήματα έντονου φόβου, ανημποριάς, ή τρόμου με αφορμή το τραυματικό γεγονός.
Τι συναισθηματικές αντιδράσεις διεγείρει μια αναίτια καισαρική;
Οι συναισθηματικές αντιδράσεις μπορούν να έχουν σημαντικό και μακράς διάρκειας αντίκτυπο. Συμπτώματα αντιδράσεων υπο στρες συμπεριλαμβάνουν : – Παρεμβατικές σκέψεις και αναβίωση του γεγονότος – Αποφυγή χώρων ή ατόμων που μπορεί να ενεργοποιήσουν υπενθύμιση του γεγονότος – Πάγωμα συναισθημάτων και γενική μη-ανταποκρισιμότητα – Αίσθηση υπερδιέγερσης ή αυξημένης κινητικότητας Και οι έρευνες δείχνουν ότι το μετατραυματικό στρες είναι μια πολύ πιο συνήθης ψυχολογική αντίδραση σε μια αιφνίδια καισαρική παρά σε μια προγραμματισμένη. Τα συναισθήματα αυτοπεποίθησης και ασφάλειας σχετικά με το να φτάσει γρήγορα στο μαιευτήριο, αλλάζουν σε φόβο και άγχος όταν μαθαίνει ότι θα κάνει καισαρική. Οι περισσότερες φοβόνται για τις συνέπειες που θα έχει στο βρέφος και αν τελικά επιβιώσει. Κάποιες φοβόνται ότι μπορεί να μην ξυπνήσουν από την ολική αναισθησία όπως και ένα μεγάλο ποσοστό τοπικής αναισθησίας βιώνουν τον φόβο απώλειας επαφής με το περιβάλλον αλλά και αίσθησης της συγκεκριμένης περιοχής. Η αίσθηση απώλειας ελέγχου και θλίψης είναι κάτι πολύ σύνηθες στις περισσότερες. Η καισαρική τομή έχει και σωτήριο χαρακτήρα για την μαμά και το μωρό, αλλά όταν βιώνεται ως αναίτια δείχνει ότι υπάρχει έντονο μετατραυματικό στρες.
Εν κατακλείδι, έχοντας τοποθετήσει αυτή την στιγμή στο ανάκλιντρο τον τοκετό, ποια είναι η δική σας τοποθέτηση;
Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η καισαρική μπορεί να αποτελεί μια απαραίτητη διαδικασία για την υγεία τόσο της εγκύου όσο και του βρέφους. Οι πιο πρόσφατες μελέτες αναφέρουν σημαντικές ιατρικές επιπλοκές για μια επομένη κύηση και γεννά. Σε συνδυασμό με τα στοιχειά που έχουμε όσον αφορά τον αυξημένο κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές, θεωρώ φρόνιμο να ενθαρρύνουμε τις εγκύους όπως και να στηρίζουμε τις προσπάθειες τους να αποφύγουν μια τέτοια επιλογή η όποια – σε κάποια επομένη συζήτηση μας – θα μπορούσα να σας αναλύσω πιθανές «επιπλοκές» που μπορεί να επέλθουν και στην ψυχολογία του.
Τα τελευταία χρόνια ως μαία καλούμαι πολύ συχνά να βοηθήσω γυναίκες που επιθυμούν να γεννήσουν κολπικά το παιδί μετά από μια–δύο ή και τρείς καισαρικές τομές, κάτι που καταρρίπτει και τον μύθο «μια φορά καισαρική, πάντα καισαρική». Εξηγήστε μου, γιατί οι συγκεκριμένες γυναίκες ζητούν εντόνως να βιώσουν τον κολπικό τοκετό μετά από καισαρική και χωρίς ιδιαίτερες ιατρικές παρεμβάσεις;
Ναι, πράγματι έχουν μια έντονη σωματική και ψυχολογική επιθυμία να βιώσουν τον τοκετό και να γεννήσουν το μωρό τους με ελάχιστη παρέμβαση. Έχει σημασία και αξία για αυτές τις γυναίκες να έχουν αυτή την ευκαιρία αν μπορέσουν. Ακούνε παντού γύρω τους για τα σωματικά και ψυχολογικά οφέλη και για την μητέρα αλλά και για το μωρό συν το ότι θέλουν να αποφύγουν την νάρκωση και το χειρουργείο. Κάτι σημαντικό να τονίσω είναι ότι δηλώνουν λιγότερο αγχωμένες στο 2ο και είναι πολλές οι φορές που μου εκμυστηρεύονται ότι η σχέση τους με τον σύζυγο κατά τη περίοδο της 2 κύησης παρουσίαζε λιγότερες δυσκολίες ή τις διαχειρίζονταν εξ` αρχής ή είχαν αρκετά νωρίς απευθυνθεί σε ειδικό. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να απουσιάζει η μνησικακία και το άγχος στον φυσιολογικό τοκετό. Είναι μια περίοδος-ευκαρία για τις περισσότερες να διαχειριστούν κάποια ιδιαίτερα άλλα συναισθήματα αλλά όχι τόσο αρνητικά ή επιβαρυντικά για την περίοδο της εγκυμοσύνης.
Όταν επιτύχει τελικά μια γυναίκα να γεννήσει κολπικά – VBAC, τι συναισθήματα βιώνει μετά από μια καισαρική τομή;
Συνήθως περιγράφουν το συναίσθημα σωματικής και ψυχολογικής ενδυνάμωσης. Συνειδητοποιούν ότι έχουν τον έλεγχο του σώματός τους – ενώ στην καισαρική νοιώθουν σαν να είναι εκτός, σαν να έκανε το παιδί κάποιος άλλος κι όχι αυτές. Μιλάνε για μια απελευθέρωση το να κάνουν τη «δουλειά» που απαιτείται προκειμένου να φέρουν το μωρό τους στη ζωή. Και μια αίσθηση επίτευξης, ότι ξαφνικά ξέρουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε πρόκληση. Τους δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας το γεγονός ότι δεν πήραν φάρμακα όπως και πιο ξεκάθαρη επίγνωση σχετικά με τις ικανότητες του μυαλού και του σώματός τους. Η γέννα τους μοιάζει πολύ ενδιαφέρουσα σαν γεγονός καθώς βιώνουν την δύναμη που απαιτείται για να τα καταφέρουν, την ικανότητα να το «αντέξουν» και να σπρώξουν για την τελική έξοδο. Τέλος αναφέρουν την αίσθηση του ακατανίκητου που βιώνουν όταν αντιλαμβάνονται λεπτό λεπτό ότι έχουν την ικανότητα να νοιώθουν την εσωτερική τους δύναμη και να εμπιστεύονται τη διαδικασία της γέννας χωρίς παρεμβάσεις.
Τέλος θα ήθελα να σας ρωτήσω, σε αποτυχία κολπικού τοκετού μετά από καισαρική πώς βιώνεται απ’ τη γυναίκα η επαναληπτική καισαρική;
Με ελπίδα ότι θα τα καταφέρουν για φυσιολογικό τοκετό αυτή τη φορά, τα πράγματα είναι διαφορετικά απ’ ότι αν θεωρούν ότι είναι ελάχιστες οι πιθανότητες για φυσιολογικό μετά την 1η τους καισαρική ή όταν είναι καθαρά δική τους επιθυμία. Στη δεύτερη περίπτωση, είναι πολύ πιο εύκολο μετά από μια πρώτη εμπειρία αλλά βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν το σχετικό άγχος και αγωνία ακόμα και του ότι θα γίνουν δεύτερη φορά μανούλες. Στην πρώτη περίπτωση όμως, όταν θεωρούν ότι ο φυσιολογικός τοκετός είναι πολύ πιθανός (9-1), η ανακοίνωση ότι πάνε για καισαρική είναι ότι χειρότερο δεν θα περίμεναν να ακούσουν. Έχουν ονειρευτεί καιρό αυτό το οποίο τους στερούν ξαφνικά Το γεγονός ότι τελικά τα καταφέρνουν να φέρουν στον κόσμο το μωρό τους είναι καθησυχαστικό για λίγες μέρες μόνο γιατί έχουν μια πληγή απώλειας που τους δημιουργεί την ανάγκη να κουλουριαστούν και να κλάψουν. Θυμώνουν και βιώνουν έντονα την ματαίωση μες στο πένθος.
Είναι μια εμπειρία απώλειας για αυτές τις γυναίκες αλλά είναι ανάγκη να ξεπεράσουν αυτό τον «χαμό» προκειμένου να λειτουργήσουν σαν υγιείς μανούλες πια. Θα πενθήσουν τον χαμό του ονείρου τους αλλά στο σημείο που θα το ξεπεράσουν. Πολλές καταπίνουν τα δάκρυά τους σαν να μην έχουν το δικαίωμα όταν όλοι γύρω τους είναι πανευτυχείς με το νέο μωρό. Σαν να πρόκειται όλοι να τους κρίνουν αν δείξουν τη θλίψη τους καθώς θα έπρεπε να ευγνωμονούν για το υγιές μωράκι τους. Όμως αυτό είναι ότι πιο επιβαρυντικό. Αυτό που χρειάζεται είναι να γνωρίζουν τα στάδια του πένθους και να τους μάθουμε ότι πρέπει να δώσουν στον εαυτό τους την ευκαιρία να τα περάσουν. Δεν είναι σαν το πένθος θανάτου ή διαζυγίου αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι φορτίο και δεν χρήζει ανάλογης «φροντίδας» σωματικής και ψυχολογικής. Και ευτυχώς αυτό που μπορώ να σας πω απ την εμπειρία μου είναι ότι είναι πολλές οι μανούλες αυτές που θα με πλησιάσουν με έγνοια για αυτό που βιώνουν αρκετά νωρίς πριν χάσουν σημαντικές στιγμές από τις πρώτες μέρες του παιδιού τους στη ζωή. Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίσουμε την αίσθηση αποτυχίας που αισθάνονται, να απαλλαγούν από ενοχές και να δυναμώσουν όπως να βρουν τον εαυτό τους στο ξεχωριστό τους. Έτσι βγαίνουν 3 φορές πιο δυνατές και με συνείδηση κάθε συναισθήματος που ζουν αλλά και με πλήρη αναγνώριση του δικαιώματός τους για ιδιαίτερα συναισθήματα την ώρα που το άμεσο περιβάλλον τους βρίσκεται ακριβώς απέναντι συναισθηματικά.
Κωνσταντίνα Νούσια, Μαία- MSc.
Πηγή: eimaimama.gr