Το να είσαι γονιός σημαίνει θυσία. Οι θυσίες αρχίζουν πολύ πριν γεννηθούν τα παιδιά σας.
Υποφέρετε την πρωινή ναυτία, τους πόνους στην πλάτη, την αδιαθεσία και τα κιλά που παίρνετε. Το παιδί σας καταφτάνει και όλη η ζωή σας αλλάζει. Μένετε ξάγρυπνοι όλη νύχτα με ένα μωρό που κλαίει και αργότερα, ένα άρρωστο παιδί. Απουσιάζετε από τη δουλεία όταν το παιδί είναι άρρωστο για να μπορείτε να τους προσφέρετε ότι χρειάζονται και ότι θέλουν. Ίσως ακόμα και να εγκαταλείπετε ορισμένους προσωπικούς σας στόχους ή όνειρα για να δώσετε περισσότερο χρόνο στα παιδιά σας. Σας πονάει να βλέπετε το παιδί σας δυστυχισμένο ή άρρωστο… και παρόλα αυτά έχει το θράσος να σας βάλει τις φωνές. Θυμώνει και φωνάζει «Σε μισώ, μαμά! Μακάρι να πέθαινες! Είσαι η χειρότερη μητέρα που υπάρχει!» Ίσως ο έφηβος σας να συνεχίζει: «Δεν βλέπω την ώρα να την κάνω από αυτό το γ_____ σπίτι! Σας μισώ όλους!»
Το παιδί σας πιθανότατα δεν αισθάνεται ότι σας χρεωστάει τίποτα για όλη την καταπληκτική δουλεία που κάνετε ως γονιός—τα περισσότερα παιδιά είναι έτσι γιατί καταλαβαίνουν τον κόσμο διαφορετικά από τους ενήλικες.
Γιατί είναι αυτό το σκληρότερο πράγμα που μπορεί να ακούσετε από το παιδί σας και γιατί το παίρνουμε τόσο προσωπικά;
Είναι ελάχιστα τα πράγματα στον κόσμο που μπορεί να πληγώσουν έναν γονιό περισσότερο από το να ακούσουν το παιδί τους να λέει κάτι τέτοιο. Αυτά τα λόγια κόβουν σαν μαχαίρι. Σκέφτεστε, «Δεν εκτιμάς όσα έχω κάνει για σένα; Πως τολμάς και μου μιλάς έτσι!» Μόλις δεχτήκατε επίθεση. Έχετε πληγωθεί. Είστε έξαλλοι. Είναι πολύ εύκολο να το πάρετε σαν προσωπική επίθεση επειδή όταν θυσιάζουμε τόσα πολλά για κάποιον, σχεδόν πάντα περιμένουμε κάτι καλό από αυτούς ως ανταπόδοση. Εδώ είναι και η αλήθεια: Το παιδί σας πιθανότατα δεν αισθάνεται ότι σας χρεωστάει τίποτα για όλη την καταπληκτική δουλεία που κάνετε ως γονιός περισσότερα παιδιά είναι έτσι γιατί καταλαβαίνουν τον κόσμο διαφορετικά από τους ενήλικες.
Αφήστε με να ξεκαθαρίσω: Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβετε ότι αυτά τα άσχημα λόγια που χρησιμοποίει το παιδί σας δεν έχουν καμία σχέση μαζί σας. Όταν το παίρνετε προσωπικά, συχνά οδηγεί σε μια μεγάλη συναισθηματική αντίδραση από μέρους σας που ενθαρρύνει την κακή συμπεριφορά. Αυτό λέει στο παιδί σας ότι έχει δύναμη – και ότι έχει εξουσία επάνω σας – που βοηθού την συμπεριφορά να συνεχιστεί στο μέλλον. Στο κάτω – κάτω, ποιος δεν θέλει αισθάνεται ισχυρός τουλάχιστον κάθε τόσο;
Τα παιδιά συχνά λένε άσχημα πράγματα σαν αυτά όταν έχουν ένα πρόβλημα που δεν μπορούν να λύσουν, είτε είναι θυμωμένα, στρεσαρισμένα ή αντιμετωπίζουν με συναισθήματα σχετικά με κάτι που έγινε στο σχολειό εκείνη την ημέρα. Το να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους οδηγούν στο παιδί σας σε συναισθήματα δυσφορίας – και το να ‘πατάνε τα κουμπιά σας’ και να παρατηρούν αυτήν τη έντονη συναισθηματική αντίδραση από μέρους σας τα βοηθάει να ισορροπούν αυτά τα συναισθήματα δυσφορίας. Μην με παρεξηγείτε, το παιδί σας δεν έχει συνείδηση του τι κάνει τις περισσότερες φορές, αλλά το να σας κάνει να αισθάνεστε άσχημα τα βοηθάει να αντισταθμίζουν την η ανικανότητα τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα που έχουν εκείνη τη στιγμή. Μερικά παιδιά λένε άσχημα πράγματα σε μια προσπάθεια να περάσει το δικό τους. Αν μπορούν να σας πληγώσουν μπορεί να αισθανθείτε άσχημα ή να αμφιβάλετε για τον εαυτό σας και έτσι να ενδώσετε. Οπότε, σε μερικές περιπτώσεις είναι ένας τρόπος να φτάσουν σε έναν πραγματικό στόχο.
Νομίζω ότι επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά συχνά έχουν αρκετές λανθασμένες ιδέες που χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν την συμπεριφορά τους. Με άλλα λόγια, νομίζουν ότι αν πιστεύουν ότι κάποιος τους φέρεται με κακιά ή αν δουν κάτι ως άδικο, αυτό σημαίνει ότι έχουν το δικαίωμα να φέρονται άσχημα προς τον ‘ένοχο’.
Στο Μάτι του Λεκτικού Τυφώνα: Τι να Κάνετε – και τι να Αποφεύγετε
Το να αντιδράτε σε ότι λέει το παιδί σας όταν είναι θυμωμένο ή αναστατωμένο είναι φυσιολογικό – στο κάτω – κάτω άνθρωποι είστε. Αν και μία συναισθηματική αντίδραση είναι φυσιολογική, συχνά οδηγεί σε αναποτελεσματικές επιλογές. Εδώ έχουμε μια λίστα πραγμάτων που πρέπει να αποφεύγονται όταν το παιδί σας λέει άσχημα πράγματα:
- Μη λέτε και σεις άσχημα πράγματα. Η φυσική σας αντίδραση μπορεί να είναι του στυλ «Ε, και ‘γω σε μισώ!» ή «Μακάρι να μην σε είχα κάνει ποτέ! Τι λες γι’αυτό!;» Αλλά το να πείτε κάτι άσχημο σε ανταπόδοση δίνει στο παιδί το μήνυμα ότι δεν έχετε τον έλεγχο. Επίσης δίνει στο παιδί κακά παραδείγματα επίλυσης προβλημάτων. Με άλλα λόγια, δείχνει στο παιδί σας ότι ο τρόπος να αντιμετωπίζει λεκτικές επιθέσεις είναι να αντεπιτίθεται το ίδιο άσχημα. Αφήστε στην άκρη τις βρισιές και τις προσβολές. «Δυο κακά δεν κάνουν ένα καλό» λέει μια παλιά παροιμία.
- Μην φωνάζετε. Οι φωνές, οι τσιρίδες ή ακόμα και ο δυνατός τόνος φωνής μπορεί να οδηγήσει στο ίδιο αναποτελεσματικό πρόβλημα με το να μιλήσετε άσχημα. Θα δείξετε στο παιδί ότι δεν έχετε τον έλεγχο συναισθηματικά, ότι έχετε την δική του συναισθηματική ηλικία και πάλι, θα εδραιώνετε αναποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων ή αντιπαραθέσεων με άλλους. Για να μην αναφέρουμε ότι ουσιαστικά δίνετε τη δύναμη σας στο παιδί. Θέλετε πραγματικά να το κάνετε αυτό;
- Μην λέτε «Δεν μπορείς…» Πολλοί γονείς απαντούν στα παιδιά τους λέγοντας κάτι του τύπου «Δεν μπορείς να μου μιλάς έτσι!» Η αλήθεια είναι ότι μπορούν. Δεν μπορείτε να ελέγξετε τι λένε τα παιδιά σας – αυτό είναι κάτι που εκείνα ελέγχουν απόλυτα όλες τις φορές. Όταν λέτε «Δεν μπορείς!» στο παιδί σας, μπορεί να οδηγήσει σε μια μάχη εξουσίας καθώς το παιδί σας θα σκεφτεί «Α ναι; Για δοκίμασε να με σταματήσεις!» και να συνεχίσει επ’αόριστον. Δοκιμάστε να εκφραστείτε αλλιώς. (Θα σας δώσω μερικά παραδείγματα πιο αποτελεσματικών απαντήσεων σε λίγο.)
- Μην δοκιμάστε να λογικευτείτε με το παιδί σας στη μέση ενός καυγά. Συχνά οι γονείς θα επιχειρήσουν να κάνουν κήρυγμα ή να λογικέψουν τα παιδιά τους, προσπαθώντας να τα κάνουν να δουν τα πράγματα από τη δική τους σκοπιά. Μερικοί γονείς μπορεί να πουν «Κάποια μέρα όντος θα πεθάνω, και τότε τι θα κάνεις;» Άλλοι μπορεί να αναφέρουν όλα τα πράγματα που κάνουν για το παιδί τους, για να το πείσουν ότι πρέπει να είναι πιο ευγνώμων και να τους σέβεται. Αυτή η τεραστία διάφορα αντίληψης μεταξύ εσάς και του παιδιού σας που προανέφερα σημαίνει ότι είναι πολύ πιθανό να μην μπορείτε να το κάνετε να δει τα πράγματα όπως εσείς. Ουσιαστικά του ζητάτε να έρθει σε ένα επίπεδο που δεν μπορεί να φτάσει εκείνη τη στιγμή. Όπως λέει ο James Lehman, «Μην κρατάτε την αναπνοή σας… Μην περιμένετε άμεση ανταπόκριση, εκτίμηση, αντίληψη, ή αναγνώριση για τις προσπάθειες σας ως γονιός.» Αυτά θα έρθουν αργότερα. Πολύ, πολύ αργότερα. Και όταν ένα παιδί είναι τόσο αναστατωμένο, δεν θα μπορεί να ακούσει καθαρά τι λέτε έτσι και αλλιώς. Ξοδεύετε ενεργεία που θα ήταν καλύτερο να χρησιμοποιήσετε για να ελέγξετε τα συναισθήματα σας.
- Μην επιβάλετε τιμωρίες ή μεγάλες συνέπιες. Είναι πολύ εύκολο για τους γονείς να καταλήξουν στην πλευρά του «Εντάξει, αφού δεν εκτιμάς τίποτα απ’οτι κάνω για σένα ή ότι έχεις, να δούμε τι θα κάνεις χωρίς αυτό!» Το να πάρετε όλα τα πράγματα που αγαπά το παιδί σας, να του αδειάζετε το δωμάτιο ή να παίρνετε πράγματα για εβδομάδες ή και μήνες στη σειρά, δεν θα έχει αποτέλεσμα. Γιατί; Επειδή αυτές οι τιμωρίες δεν διδάσκουν στο παιδί τις ικανότητες που χρειάζεται για να χειρίζεται τον εαυτό του πιο αποτελεσματικά στο μέλλον ώστε να μην μιλήσει άσχημα σε άλλους. Θα του μάθουν μόνο να «εκτίει την ποινή» και θα δημιουργήσουν έχθρα προς εσάς. Οι συνέπιες δεν μιλούν πάντα από μόνες τους. Πρέπει να το πάρετε απόφαση και να ασχοληθείτε οι ίδιοι με το παιδί.
Αντιθέτως, δοκιμάστε αυτές τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους για να ελέγξετε την κατάσταση.
- Μείνετε ήρεμοι. Πάρτε μια βαθειά ανάσα και σκεφτείτε τι θα πείτε – και πως θα το πείτε – πριν τα λόγια βγουν απ’το στόμα σας.
- Να προσέχετε τη γλώσσα του σώματος σας. Οι μη λεκτικές νύξεις όπως ο τόνος της φωνής, η ένταση, η έκφραση, η στάση του σώματος, και η ταχύτητα της ομιλίας σας είναι εξαιρετικά ισχυρή επικοινωνία με τους άλλους. Μη-λεκτικη επικοινωνία ή γλώσσα του σώματος μπορεί να έχει φοβερή επιρροή στο πως το μήνυμα ερμηνεύεται. Προσπαθήστε να μην σταυρώνετε τα χέρια, να μη βάζετε τα χέρια στη μέση σας, να μη γυρίζετε τα μάτια ή να μιλάτε γρήγορα, για παράδειγμα. Κρατείστε τις εκφράσεις σας όσο πιο ουδέτερες μπορείτε. Είναι καλή ιδέα να κάντε ένα νοητικό τσεκάρισμα του εαυτού σας και να αναρωτηθείτε: «Τι λέει αυτή τη στιγμή η γλώσσα του σώματος μου;» και να κάνετε τις ανάλογες αλλαγές.
- Κρατείστε τις λεκτικές απαντήσεις σας ευθείες και σύντομες. Όταν το παιδί σας εκτοξεύει μια προσβολή προς το άτομο σας, βοηθάει να πείτε κάτι όπως «Λυπάμαι που αισθάνεσαι έτσι αλλά είσαι ακόμα υπεύθυνος για να βγάλεις τα σκουπίδια,» ή «Το να μιλάς έτσι δεν πρόκειται να αλλάξει το γεγονός ότι πρέπει να κάνεις τα μαθήματα σου. Πήγαινε κάνε τα.» Μια από τις προσωπικές μου αγαπημένες είναι «Μπορεί να μισείς να ζεις εδώ αλλά πρέπει ακόμα να γυρίζεις σπίτι στην ώρα σου.» Αυτό που συμβαίνει όταν απαντάτε είναι να αμφισβητείτε απαλά και αποτελεσματικά την κακή συμπεριφορά του παιδιού σας και να το βοηθάτε να δει ότι δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα, και τότε μπορείτε να το επαναφέρετε στο παρόν πρόβλημα. Ο στόχος είναι να επιβάλλεστε, όχι να είστε επιθετικοί.
- Αν έχετε πρόβλημα να κρατείστε την ψυχραιμία σας, αφήστε το και φύγετε. Όταν τα συναισθήματα σας υπερτερούν, κάντε κάτι άλλο που θα σας ηρεμήσει. Το να σηκωθείτε να φύγετε δείχνει ότι έχετε τον έλεγχο και την εξουσία της κατάστασης. Αν θέλετε, μπορείτε να επιστρέψετε αργότερα και να επανεξετάσετε το πρόβλημα με το παιδί όταν τα πράγματα θα έχουν ηρεμήσει, που θα είναι πιο αποτελεσματικό.
Όταν το παιδί σας χρησιμοποιεί άσχημα λόγια για να περάσει το δικό του.
Την αμέσως επομένη στιγμή που το παιδί σας χρησιμοποιεί τα λόγια σαν όπλο εναντίων σας, είναι σημαντικό να προσπαθήστε να ακολουθείστε τις ανωτέρω συμβουλές όσο καλύτερα μπορείτε. Με τα περισσότερα παιδιά, το να κρατάμε την ψυχραιμία μας, να τα προκαλούμε απαλά να αλλάξουν και να θέτουμε ξεκάθαρα όρια (το να φεύγουμε από τον καυγά) είναι αρκετό για να μειώνουμε την κακή συμπεριφορά σταδιακά. Δεν συνίσταται να τιμωρούμε αυστηρά για αυτά τα άσχημα λόγια γιατί όταν υπάρχουν τόσα προκλητικά πράγματα να συμβαίνουν όλα μαζί, είναι πολύ δύσκολο να τιμωρείται κάθε μικρό ξέσπασμα. Είναι πολύ σημαντικό να επιλέγετε τις μάχες σας, καθώς και το να μην ενδίδετε στο παιδί και να μην του δίνετε αυτό που θέλει όταν σας μιλεί έτσι. Αν νιώθετε ότι πρέπει να κάνετε περισσότερα για να αντιμετωπίσετε αυτό το πρόβλημα, μπορείτε να προσθέσετε μερικές συζητήσεις επίλυσης προβλημάτων όταν τα πράγματα ηρεμούν για να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει τις ικανότητες για να λύνει τα προβλήματα του με έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Θέλω ακόμα να επισημάνω ότι υπάρχει μια ξεκάθαρη διαφορά μεταξύ ενός παιδιού που λέει «Μακάρι να πέθαινες» και «Θα σε σκοτώσω.» Όταν τα παιδιά κάνουν απειλητικά σχόλια αυτού του τύπου είναι σημαντικό να μιλήστε με κάποιον τοπικό ειδικό όπως τον παιδίατρο ή παιδοψυχολόγο, κάποιον σχολικό σύμβουλο ή μια τοπική γραμμή επικοινωνίας.
Θα είναι εύκολο να ακολουθείσθε τις συμβουλές μας; Όχι. Θα νιώθετε εντάξει; Καθόλου. Ακούω από γονείς για τέτοια φαινόμενα συχνά και ξέρω ότι το να ακλουθείτε τέτοιες συμβουλές συνήθως σας κάνει να νιώθετε ότι επιτρέπετε στα παιδιά να αποφεύγουν την τιμωρια. Να τι πρέπει να θυμάστε από αυτό το άρθρο: Οι συμβουλές υπάρχουν για να σας βοηθήσουν να διατηρήσετε τον έλεγχο και να μην παίρνετε τα πράγματα προσωπικά, να αναπτύξετε ικανότητες αυτό-ελεγχου που θα αποτελούν παράδειγμα, να προκαλείτε τα παιδιά να βελτιώνονται και να θέτετε ξεκάθαρα όρια που θα τους λένε, μέσω των πράξεων σας ότι η συμπεριφορά τους δεν είναι καλή. Κάντε ότι καλύτερο μπορείτε, παραμείνετε σταθεροί και υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι ακόμα και να μην αισθάνεστε άνετα, κάνετε το σωστό.
4moms.gr