Το πρώτο βήμα είναι η κατανόηση
Όταν άρχισα να καταπιάνομαι με το θέμα, η πρώτη σκέψη που έκανα είναι πως δεν υπάρχει ούτε ένας ενήλικας που να μην έχει πει κάποιο μικρό ή μεγάλο ψέμα κατά την παιδική του ηλικία. Στην πραγματικότητα, πολλοί είναι οι ενήλικες που ψεύδονται ακόμη και τώρα. Ο λόγος που επισημαίνω αυτό το γεγονός δεν είναι, φυσικά, για να δικαιολογήσω αυτήν την πράξη, αλλά για να δείξω πως τα παιδιά τα οποία λένε ψέματα δεν είναι μυθομανή ή ανήθικα. Συνεπώς, το πρωταρχικό μέλημά μας είναι να ανατρέξουμε στα αίτια που ωθούν ένα παιδί στο ψέμα, να διαπιστώσουμε, δηλαδή, τι σκοπό εξυπηρετεί αυτή τους η ανάγκη. Συνήθως, τα παιδιά λένε ψέματα για τους ίδιους λόγους για τους οποίους και ένας ενήλικας μπορεί να προβεί σε αυτήν την πράξη, δηλαδή, είτε γιατί φοβάται την τιμωρία ή την απόρριψη, είτε γιατί θεωρεί πως ένα ψέμα θα διευκολύνει μια κατάσταση. Συχνά, το ψέμα είναι ένδειξη χαμηλής αυτοεκτίμησης, δηλαδή, καταφεύγουμε σε αυτό προκειμένου να σχηματίσουμε μια πιο ελκυστική εικόνα του εαυτού μας.
Τι μπορείτε να κάνετε:
• Αποφύγετε τη διατύπωση ερωτήσεων που θα έχουν ως αποτέλεσμα ένα ακόμη ψέμα. Τέτοιου είδους ερωτήσεις είναι αυτές των οποίων την απάντηση ήδη γνωρίζετε, π.χ. «Καθάρισες το δωμάτιό σου;». Αντ’ αυτού προσπαθήστε να διατυπώσετε την πρόταση ως εξής «Πρόσεξα πως δεν καθάρισες το δωμάτιό σου. Θα ήθελες να σε βοηθήσω να φτιάξουμε ένα πλάνο με τις δουλειές που πρέπει να κάνεις σήμερα στο δωμάτιο;».
• Επικεντρωθείτε στη λύση του προβλήματος και όχι στο ποιος έχει τη ευθύνη, δηλαδή, πρακτικά, στο «Τι πρέπει να κάνουμε προκειμένου να πραγματοποιηθεί το καθάρισμα του δωματίου» και όχι στο «Καθάρισες το δωμάτιο;»
• Να είστε ειλικρινής. Αφήστε να υποχωρήσει η ένταση της στιγμής και αφήστε το παιδί να καταλάβει ότι επιθυμείτε ακόμη να του δείξετε εμπιστοσύνη. Πείτε «Αυτό δε μου ακούγεται ως ‘αλήθεια’. Οι περισσότεροι από εμάς καταφεύγουμε στο ψέμα όταν νιώθουμε να απειλούμαστε από κάτι ή φοβόμαστε κάτι ή, ακόμη, για να αποφύγουμε κάτι. Μη μου απαντήσεις αυτήν τη στιγμή. Θέλω, πρώτα, να σκεφτείς τι από αυτά συμβαίνει σε σένα και θα είμαι εδώ για να ολοκληρώσουμε αυτήν τη συζήτηση αργότερα».
• Πρέπει να σεβαστείτε την απόφαση του παιδιού εάν δε θέλει να μοιραστεί μαζί σας τους λόγους για τους οποίους ωθείται στο ψέμα.
Οργανωθείτε για να αποφύγετε προβλήματα στο μέλλον.
• Βοηθήστε το παιδί να συνειδητοποιήσει πως τα λάθη είναι αυτά που μας βοηθούν να μάθουμε, ούτως ώστε να μην θεωρήσει πως κάνει κάποιο λάθος επειδή είναι «κακό παιδί» και να μη νιώσει την ανάγκη να το καλύψει με ένα ψέμα.
• Δώστε το καλό παράδειγμα. Μοιραστείτε με το παιδί προσωπικές σας εμπειρίες, όταν βρεθήκατε σε κάποιο δίλημμα, όπου, αντί για κάποιο ψέμα που θα σας έβγαζε από τη δύσκολη θέση, προτιμήσατε να πείτε την αλήθεια και να υποστείτε τις συνέπειες των πράξεών σας.
• Δώστε στο παιδί να καταλάβει πως η αγάπη σας γι’ αυτό είναι άνευ όρων. Πολλά παιδιά καταλήγουν να ψεύδονται επειδή θεωρούν πως η αλήθεια θα απογοητεύσει τους γονείς του. Δείξτε πως εκτιμάτε, πείτε του «Σε ευχαριστώ που μου είπες την αλήθεια, αν και γνωρίζω πόσο δύσκολο ήταν. Θαυμάζω το γεγονός πως επέλεξες με θάρρος να υποστείς τις συνέπειες».
• Μην είστε υπερβολικά αυστηροί με το μικρό σας. Πολλά παιδιά λένε ψέματα στην προσπάθειά τους να είναι αρεστά και να αποφύγουν την κριτική των γονιών τους.
Το παιδί θα αποκομίσει πολύτιμες εμπειρίες ζωής
Το παιδί θα διδαχθεί πως τα μέλη της οικογένειας πρέπει πάντα να είναι ειλικρινή μεταξύ τους και οι σχέσεις χτίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. Επίσης, θα συνειδητοποιήσει πως η οικογένεια είναι ένα ασφαλές λιμάνι και μπορεί να απευθύνεται στους γονείς του όποτε αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα.
Θυμηθείτε:
• Όταν ένα παιδί λέει ψέματα, ίσως μπείτε στον πειρασμό να το τιμωρήσετε. Αυτό, όμως, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, καθώς προκειμένου να αποφύγει την τιμωρία την επόμενη φορά θα καταφύγει και πάλι στο ψέμα.
• Προσπαθήστε να αποφύγετε να βάζετε ταμπέλες π.χ. μην αποκαλείτε το παιδί σας «ψεύτη» ή «ψεύτρα». Τέτοια επισήμανση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμησή του. Είναι πιο χρήσιμο να επισημαίνετε και να μιλήσετε σχετικά με τις ενέργειες και τις συμπεριφορές του παιδιού σας.
• Το σημαντικό είναι να χτίσετε μια σχέση εμπιστοσύνης και οικειότητας. Αυτός είναι ο καλύτερος και πιο αποδοτικός τρόπος για να εξαλείψετε ανεπιθύμητες συμπεριφορές.