Η αλλαγή του επωνύμου, επιτυγχάνεται μέσω της διοικητικής οδού.
Ειδικότερα, στο άρθρο μόνο του ν.δ/τος 2573/1953 (ΦΕΚ Α΄ 241), όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 8 του Ν. 2130/1993 (ΦΕΚ Α΄ 62) και αντικαταστάθηκε, στη συνέχεια, με την παρ. 9 του άρθρου 9 του Ν. 2307/1995 (ΦΕΚ Α΄ 113), ορίζεται μεταξύ άλλων ότι: «1. Η πρόσληψη και αλλαγή επωνύμου, καθώς και η πρόσληψη πατρωνύμου και μητρωνύμου σε παιδιά γεννηθέντα χωρίς νόμιμο γάμο των γονέων τους ή αγνώστων γονέων γίνεται με απόφαση του Νομάρχη».
Στο Κεφάλαιο Γ΄ της υπ’ αριθ. Φ. 42301/12167/28.6.1995 αποφάσεως του Υφυπουργού Εσωτερικών (ΦΕΚ Β΄ 608), ορίζεται η διαδικασία που ακολουθείται για την πρόσκτηση ή αλλαγή του επωνύμου του ενδιαφερόμενου και ειδικότερα ορίζονται τα εξής: «1. Για την αλλαγή επωνύμου υποβάλλεται στο νομάρχη αίτηση του ενδιαφερομένου … στην οποία πρέπει να ορίζεται λεπτομερώς ο σκοπός για τον οποίο επιδιώκεται η μεταβολή και να δηλώνεται το επώνυμο του οποίου ζητείται η πρόσληψη». Επισημαίνεται δε, ότι με το άρθρο 94 παρ. 6 του ν. 3852/2010, η αρμοδιότητα για την έκδοση των σχετικών με την πρόσληψη και αλλαγή επωνύμου πράξεων μεταφέρθηκε στα όργανα των οικείων Δήμων.
Η διάταξη του άρθρου 1505 του Αστικού Κώδικα (ΑΚ) ορίζει ότι οι γονείς υποχρεούνται να έχουν προσδιορίσει το επώνυμο των τέκνων τους με κοινή αμετάκλητη δήλωσή τους, ενώ σε περίπτωση που παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, σύμφωνα με τους όρους των προηγούμενων παραγράφων, τα τέκνα έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους. Αν και η εν λόγω διάταξη είναι αναγκαστικού δικαίου και, ως ειδικότερη, εφαρμόζεται σε περίπτωση αμφιβολίας σχετικά το επώνυμο του τέκνου, εντούτοις είναι δυνατόν να υπάρξει αλλαγή στο επώνυμο του τέκνου εφόσον συντρέξουν σοβαροί λόγοι στο πρόσωπο του ενδιαφερομένου. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, ο ενδιαφερόμενος ακολουθεί την διοικητική οδό, προκειμένου να επιτύχει την πρόσκτηση ή αλλαγή του επωνύμου του, σύμφωνα με τους όρους και τις διατάξεις του άρθρου μόνου του Ν.Δ.2573/1953.
Το αρμόδιο διοικητικό όργανο, κατά την ενάσκηση της σχετικής του αρμοδιότητας, οφείλει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, να εκτιμά τους λόγους που επικαλείται ο αιτών τη μεταβολή του επωνύμου του και να αποφαίνεται ενόψει της σοβαρότητας των λόγων αυτών, εάν ενδείκνυται ή όχι να εγκριθεί η ζητούμενη μεταβολή, αιτιολογώντας ειδικά, από την άποψη αυτή, την απόφασή του.
Ο ενδιαφερόμενος νομιμοποιείται να αιτηθεί την πρόσληψη ή την αλλαγή του επωνύμου του, εφόσον συντρέχει στο πρόσωπό του έννομο συμφέρον, το οποίο θεμελιώνεται στην ύπαρξη σοβαρού λόγου για την αλλαγή του επωνύμου του.
Ο λόγος αυτός ο οποίος συνήθως είναι ψυχολογικός, ενδέχεται να δημιουργεί προβλήματα στην κοινωνική ζωή του τέκνου, τα οποία δύνανται να απορρέουν από το κακόηχο του επωνύμου, το οποίο προκαλεί θυμηδία και περιφρόνηση εις βάρος του τέκνου, ή την κακή φήμη που έχει ήδη αποκτήσει το εν λόγω επώνυμο, συνεπεία πράξεων άλλου προσώπου.
Περαιτέρω, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να θεμελιώσει έννομο συμφέρον για αλλαγή του επωνύμου του, επικαλούμενος ψυχολογικούς λόγους που στηρίζονται στην ανυπαρξία συναισθηματικού δεσμού με τον έναν από τους δύο γονείς.
Σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθείται για την αλλαγή επωνύμου και το αρμόδιο όργανο της Διοίκησης, αρμόδιος προς τούτο είναι ο Δήμαρχος του Δήμου στον οποίο είναι εγγεγραμμένος ή υπάγεται ο αιτούμενος, δυνάμει του Νόμου 3852/2010 (Α’ 87).
Ο ενδιαφερόμενος για τη μεταβολή του επωνύμου γονέας που ασκεί τη γονική μέριμνα ή το ενήλικο τέκνο ή ο επίτροπος του ανήλικου τέκνου υποβάλλουν αίτηση στην οποία αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του τέκνου, το ονοματεπώνυμο των γονέων, η διεύθυνση κατοικίας (πόλη, οδός, αριθμός, ταχ. κώδικας), το έτος και ο τόπος γέννησης, το επάγγελμα, ο αριθμός αστυνομικής ταυτότητας και ο τόπος έκδοσης της. Στην αίτηση πρέπει να ορίζεται λεπτομερώς και με σαφήνεια ο σκοπός και ο λόγος που επιδιώκεται η μεταβολή του επωνύμου, καθώς και το επώνυμο που επιθυμεί να λάβει ο ενδιαφερόμενος.
Την αίτηση πρέπει υποχρεωτικώς να συνοδεύουν τα ακόλουθα έγγραφα:
- Πιστοποιητικό εγγραφής του ενδιαφερομένου στο μητρώο αρρένων ή το δημοτολόγιο (από το οποίο να προκύπτει ο τόπος, το έτος γέννησης και η οικογενειακή του κατάσταση).
- Βεβαίωση του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών από την οποία να φαίνεται ότι ο ενδιαφερόμενος δεν διώκεται για αξιόποινη πράξη. Η βεβαίωση εκδίδεται από το Πρωτοδικείο της περιφέρειας της μόνιμης εγκατάστασης του.
- Αντίγραφο ποινικού μητρώου (εκδίδεται από την Εισαγγελία Πρωτοδικών, στην περιφέρεια της οποίας γεννήθηκε ο αιτών, και αν ο αιτών γεννήθηκε στο εξωτερικό, από το Υπουργείο Δικαιοσύνης).
- Αν η αίτηση αφορά άνδρα, πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης Τύπου Β’.
- Γραμμάτιο κατάθεσης από οποιαδήποτε Δ.Ο.Υ. του τέλους αλλαγής επωνύμου (ύψους 15 ευρώ).
- Επικυρωμένο αντίγραφο αστυνομικής ταυτότητας.
Η απόφαση του Δημάρχου με την οποία δέχεται ή απορρίπτει την αίτηση περί μεταβολής επωνύμου πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς. Η απόφαση που απορρίπτει την αίτηση προσβάλλεται με προσφυγή του ενδιαφερομένου στα Διοικητικά Δικαστήρια.
Δημήτριος Ν. Αυλωνίτης, Δικηγόρος, LL.B.