Με το τέλος της παιδικής ηλικίας, το αγόρι και το κορίτσι μπαίνουν σε μια νέα φάση της ζωής τους, την εφηβική, κατά την οποία η ορμονική αφύπνιση προκαλεί αναστάτωση στον οργανισμό τους. Στην προεφηβεία των 12-14 χρόνων ξυπνούν έντονα και καθοριστικά οι βιολογικές εξελίξεις των χαρακτηριστικών του φύλου, αλλά κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην ψυχολογία του παιδιού.

Τις αλλαγές αυτές πολλές φορές οι γονείς τις εισπράττουν σαν ονειροπόληση και αφηρημάδα. Είναι, όμως, έτσι;

Το κλείσιμο της παιδικής ηλικίας αφήνει μια ουσιαστική γνώση ‘μεγαλώματος’ του παιδιού στους γονείς του, οι οποίοι αρχίζουν ουσιαστικά να συνειδητοποιούν ότι έχουν έναν γιο και μια κόρη που αλλάζουν συμπεριφορές, αντιδράσεις, οριοθετώντας νέες βάσεις στις γονεϊκές σχέσεις.

Η περίοδος αυτή, που ξεκινά στα 12 χρόνια, περιλαμβάνει μια μεγάλη πορεία της ανθρώπινης ζωής, η οποία ουσιαστικά περικλείει τρεις ενότητες εξέλιξης:

  • την προεφηβεία, 12-14 χρόνια
  • την κυρίως εφηβεία, 14-19 χρόνια και
  • την ενήλικη ζωή, από τα 19-45 χρόνια,

οπότε η γεννητική περίοδος παραδίδει τη σκυτάλη στη μέση ηλικία, 45-65 χρόνια, τρίτη ηλικία, 65 και μετά, ενώ μάλλον αρχίζει να δημιουργείται και τέταρτη ηλικία, όπως η Π.Ο.Υ υποστηρίζει, που είναι από τα 80 χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής μας.

Η γεννητική περίοδος είναι μια ουσιαστική εποχή της σεξουαλικής αφύπνισης, ταυτοποίησης του φύλου και της ολοκλήρωσης του συνειδητού σεξουαλικού προσανατολισμού.

Συγκεκριμένα, η προεφηβεία των 12-14 χρόνων ξυπνάει έντονα και καθοριστικά τις βιολογικές εξελίξεις των χαρακτηριστικών του φύλου, που πλέον σηματοδοτούν τις διαφορές των δύο φύλων στο σωματικό εγώ αλλά και στο ψυχολογικό υπόστρωμα των συναισθηματικών αντιδράσεων κι εκφράσεων.

Η βιολογική ωρίμανση του εφήβου, που φαίνεται να ολοκληρώνεται στα 16-17 χρόνια ζωής του, χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά του αγοριού και του κοριτσιού, αυξάνει τη λειτουργική απαντητικότητα και βάζει τα όρια στην ανάπτυξη των χαρακτηρολογικών στοιχείων που δομούν την προσωπικότητα του αυριανού ενηλίκου.

Είναι γνωστό ότι η εφηβική διαδρομή χτίζει την εικόνα του ανθρώπου που αύριο θα μπει μέσα στη ζωή, διεκδικώντας τρεις βασικούς άξονες της ύπαρξής του:

  • επικοινωνία
  • ψυχική ωριμότητα
  • σεξουαλική έκφραση.

Το τρίπτυχο αυτό θα είναι το πλάνο συνέχειας σε ό,τι θα αναζητήσει και θα επενδύσει ο άνθρωπος των 20 χρόνων και μετά, κουβαλώντας εγγραφές, μηνύματα και αξίες που θα έχουν καταγραφεί στην εφηβική εποχή και θα συνδυαστούν με τις βιογενετικές πληροφορίες του DNA από το κληρονομικό δέντρο του.

Η ορμονική αφύπνιση που έρχεται στην προεφηβεία, προκαλεί αναστάτωση στο νεαρό άνδρα και τη μικρή γυναίκα. Η ηδονή, που συγχυτικά λειτουργούσε στην προηγούμενη περίοδο της παιδικής ηλικίας, ουσιαστικά ενισχύεται, τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε εγκεφαλικό, που είναι το εργοστάσιο των συναισθηματικών διεργασιών που δέχεται η περίοδος αυτή.

Πολλές αντιθετικές καταστάσεις εκφράζουν αμηχανία και φόβο, ενώ η ντροπή είναι η άμυνα και η αποφυγή της έκθεσης που αισθάνεται το παιδί των 12-14 χρόνων.

Ρομαντισμός, νευρικότητα, παρορμητικότητα λειτουργούν ξέφρενα σε έναν χώρο μεταπτώσεων κι εκρήξεων των συμπεριφορών του παιδιού. Το κορίτσι φαίνεται να μπαίνει πιο γρήγορα και σταθερά σε αυτές τις αλλαγές, που ουσιαστικά έρχονται τόσο με την έναρξη της εμμηνορρυσίας όσο και με τη σωματική διαφοροποίηση, όπου από ένα κορίτσι γεννιέται μια δεσποινίδα, μια κοπέλα…

Το αγόρι όμως ουσιαστικά αρχίζει να νιώθει τις βιολογικές επιδράσεις με τις συχνές και σκληρές στύσεις, που το αιφνιδιάζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, αναίτια, εκτός φυσικά των πρωινών, που τις καταλαβαίνει στην ούρησή του, αλλά και των νυχτερινών, που συμβαίνουν στον ύπνο του.

Τα ‘βρεγμένα’ όνειρα είναι μια στάση αυτής της σεξουαλικής αφύπνισης, που μετά τα 13-14 χρόνια πληθαίνουν και ξυπνούν πολλές φορές τη νύχτα το αγόρι που, γεμάτο ηδονή και ανησυχία, συνειδητοποιεί τις σεξουαλικές ορμές του.

Στην εποχή αυτή, μάλιστα, ο αυνανισμός έρχεται για να φέρει τη σεξουαλική αναζήτηση του συναισθηματικού οργασμού με την εκσπερμάτιση που βιώνει κρυφά και ενοχικά το νεαρό αντράκι, που ψάχνει όλο και πιο συχνά τα γεννητικά του όργανα και κυρίως το πέος του, που του προκαλεί φόβο, αλλά και θαυμασμό.

Και για τα δύο παιδιά (αγόρι και κορίτσι) οι φαντασιώσεις της ρομαντικής περιόδου της παιδικής αθωότητας γίνονται πιο πονηρές, επιθετικές, φιλήδονες, σαρκικές. Γίνονται πολλές, εναλλάσσονται με πρόσωπα και εικόνες, προκαλώντας πολλά συναισθήματα: χαρά, φόβο, θυμό αλλά και αγωνία.

Η πονηρία και ο φόβος της ενοχής περιορίζουν τον αυθορμητισμό των παιδιών της προεφηβείας, που αρχίζουν να έχουν μυστικά από τους γονείς τους, οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις αντιδρούν με έντονη καταπίεση, αυταρχισμό και παρέμβαση.

Αυτές οι αλλαγές που δέχεται ο προέφηβος από την ορμονική και βιοσωματική έκρηξη, προσδιορίζουν μια μελαγχολική και καταθλιπτική κατάσταση, που περνάει σχεδόν απαρατήρητη από το γονεϊκό περιβάλλον. Σε πολλές περιπτώσεις αυτήν τη μελαγχολία που πράγματι βιώνει το παιδί, συνειδητοποιώντας ότι μεγαλώνει και αλλάζει, ο γονιός την εισπράττει σαν ονειροπόληση και αφηρημάδα του παιδιού, που δείχνει να ξεχνιέται, να αφαιρείται, να χαζεύει, προκαλώντας το θυμό και την οργή του πατέρα και της μητέρας, που δεν μπορούν να καταλάβουν αυτές τις συναισθηματικές μεταβολές στον κόσμο του παιδιού.

Οι βιολογικές αφυπνίσεις των 12-14 χρόνων φέρνουν τα δύο φύλα στην ουσιαστική περίοδο των αλλαγών -ψυχικών και σωματικών- με το κορίτσι μπροστά και το αγόρι πιο πίσω…

Η κυρίως εφηβεία, όμως, των 14-17 χρόνων με το κλείσιμό της, στα 17-19 χρόνια, περιλαμβάνει την πραγματική σεξουαλική ωρίμανση και καθορίζει τις σεξουαλικές προσδοκίες παιδιών και γονιών, καθώς και την ολοκλήρωση του σεξουαλικού μοντέλου και του αυριανού προσανατολισμού άνδρα και γυναίκας.