Όταν υπάρχουν αδέλφια σε μια οικογένεια, είναι συνηθισμένες οι ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους. Τα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ αδελφών υπάρχουν σε όλες τις ηλικίες και σε όλων των ειδών τις οικογένειες ανά τον κόσμο, έτσι συχνά δυσκολεύουν τους γονείς και αποτελούν πηγή αρνητικών συναισθημάτων για τα παιδιά.
Ας δούμε όμως πρώτα τα θετικά της ύπαρξης αδελφών:
Κάνουν μεταξύ τους παρέα, μαθαίνουν το ένα από το άλλο, αλληλοϋποστηρίζονται και μεγαλώνοντας μπορεί να εξελιχθούν σε πολύ καλούς φίλους.
Αν έχουν καλή σχέση, μειώνονται τα συναισθήματα μοναξιάς και ανασφάλειας στην ενήλικη ζωή καθώς συνεχίζουν να νιώθουν ότι ανήκουν σε μια οικογένεια.
Αρνητικά στη σχέση αδελφών
Στην αρνητική πλευρά, ζήλεια, συγκρίσεις, καυγάδες, απογοήτευση, θυμός μπορεί να δημιουργήσουν δυσάρεστο κλίμα μέσα στην οικογένεια.
Αυτά μπορεί να υποκινούνται από πραγματικά γεγονότα (π.χ. ο αδελφός παίρνει καλύτερους βαθμούς στο σχολείο), αλλά τροφοδοτούνται και διογκώνονται από:
- τις σκέψεις που γίνονται (π.χ. εγώ είμαι άχρηστος/η),
- τις ερμηνείες που δίνονται (π.χ. ο αδελφός μου είναι εξυπνότερος),
- τις αντιδράσεις των άλλων (π.χ. η μαμά λέει: «αχ, να έμοιαζες έστω και λίγο στον αδελφό σου!….»).
Τι θα μπορούσε λοιπόν να γίνει για να αποφευχθεί αυτή η κατάσταση;
Δικές μας σχέσεις-πρότυπο
Να σκεφτούμε ως ενήλικοι τις σχέσεις με τα δικά μας αδέλφια, που αποτελούν άλλωστε ένα πρότυπο για τις σχέσεις μεταξύ των δικών μας παιδιών:
Είναι φυσικό να νιώθουμε μια μικρή ζήλεια για τα επιτεύγματα των αδελφών μας. Αυτή όμως μπορεί να λειτουργήσει σαν κίνητρο για να πετύχουμε και εμείς οι ίδιοι, αντί να αποτελεί πηγή ανασφάλειας και συναισθημάτων κατωτερότητας.
Ο κάθε άνθρωπος έχει ξεχωριστά ταλέντα και ικανότητες.Μπορούμε λοιπόν να ενισχύσουμε τα δικά μας δυνατά σημεία αντί να μπαίνουμε στην παγίδα της σύγκρισης. Αποκτώντας έτσι περισσότερη αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, μπορούμε να είμαστε περήφανοι τόσο για τα αδέλφια μας όσο και για τον εαυτό μας, παρά να αναμασάμε τις μεταξύ μας διαφορές.
Εάν νιώθουμε ότι οι γονείς μας έκαναν ή κάνουν διακρίσεις, μπορούμε να τους μιλήσουμε για τα συναισθήματά μας ή να τα εκφράσουμε σε άλλους κοντινούς μας ανθρώπους που μας εκτιμούν και νοιάζονται για εμάς. Η συζήτηση βοηθά να εκτονώσουμε τα αρνητικά συναισθήματα και ίσως να δούμε τα πράγματα από μια διαφορετική οπτική γωνία, αντί να αναμασάμε τις δικές μας σκέψεις.
Πώς βοηθάμε τα παιδιά
Να σκεφτούμε από την πλευρά του γονέα, τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε τις σχέσεις μεταξύ των παιδιών μας:
1. Καταρχάς είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των παιδιών και να μην τα ακυρώνουμε ή τα θεωρούμε ακατάλληλα. Αν το παιδί είναι θυμωμένο, χρειάζεται να κατανοήσουμε αυτό το θυμό και να του πούμε «καταλαβαίνω ότι είσαι θυμωμένος επειδή…». αντί να του πούμε «δεν ντρέπεσαι να θυμώνεις με τον αδελφό σου;»
2. Συχνά οι καυγάδες δεν γίνονται για μια συγκεκριμένη αιτία, αλλά για την προσοχή των γονέων, ή λόγω ανάγκης για επιβεβαίωση. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν μήπως κάνουμε συγκρίσεις ανάμεσα στα παιδιά και έτσι ενισχύουμε αυτές τις ανάγκες. Η σύγκριση (π.χ. «Είδες τι βαθμούς έφερε ο αδελφός σου;») ενισχύει τη ζήλεια χωρίς να βελτιώνει τη συμπεριφορά που επιθυμούμε να αλλάξουμε. Ας εστιάζουμε λοιπόν μόνο σε αυτή τη συμπεριφορά του ίδιου του παιδιού χωρίς αναφορά στο τι κάνουν τα αδέλφια. Είναι επίσης καλό να επαινούμε το παιδί για αυτό που είναι και όχι πάντα για αυτό που κάνει.
3. Κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρίσματα. Δεν χρειάζεται να προσπαθούμε να φερθούμε το ίδιο σε όλα μας τα παιδιά (π.χ. ίδια δώρα, ίδιες δραστηριότητες) αλλά να εκτιμήσουμε τη διαφορετικότητα του καθενός. Είναι ο καλύτερος τρόπος να μειώσουμε το αίσθημα της αδικίας και της άνισης μεταχείρισης δείχνοντάς του ότι κατανοούμε το πόσο ξεχωριστό είναι.
4. Μπορούμε να περνάμε κάποιο χρόνο με κάθε παιδί χωριστά, κάνοντας πράγματα που του αρέσουν. Δεν είναι υποχρεωτικό να συμμετέχει στις ίδιες δραστηριότητες που απολαμβάνουν τα αδέλφια του. Ούτε να επιμένουμε να συμπεριλαμβάνει τα αδέλφια του στις δικές του δραστηριότητες. Κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη να είναι μόνος του κάποιες φορές και να νιώσει ελεύθερος από την παρουσία των συγγενικών προσώπων.
5. Δεν είναι υποχρεωτικό να μοιράζεται τα πάντα με τα αδέλφια του. Είναι σίγουρα σημαντικό να ξέρει ότι ανήκει σε μια οικογένεια και να τονίζουμε ότι τα αδέλφια και οι γονείς είναι οι δικοί του άνθρωποι που το αποδέχονται και το στηρίζουν. Όμως η οικογενειακή ενότητα και ομόνοια δε σημαίνει πως όλα ανήκουν σε όλους. Κάθε παιδί δικαιούται να έχει τα δικά του πράγματα στην κατοχή του και να τα χειρίζεται όπως επιθυμεί.
6. Δεν παρεμβαίνουμε στους συνηθισμένους καυγάδες τους και τα αφήνουμε να βρουν την άκρη μόνα τους. Δεν υποθέτουμεή υπονοούμε ποιος φταίει για τον καυγά παίρνοντας το μέρος του ενός παιδιού (π.χ. δεν λέμε «άσε ήσυχο επιτέλους τον αδελφό σου»). Αν δυσκολεύονται να διαχειριστούν τους καυγάδες,βοηθάμε να αποκτήσουν δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων. Αν χρειαστεί να παρέμβετε, ακούστε και αναγνωρίστε τα συναισθήματα κάθε παιδιού προτού συμβάλλετε στην εξεύρεση λύσης.
7. Να μη ζητάμε υποχωρήσεις από το κάθε παιδί για χάρη του άλλου (π.χ. στην προσπάθεια μας να προστατεύσουμε το μικρότερο παιδί, το μεγαλύτερο νιώθει αδικημένο ή επιβαρυμένο με υποχρεώσεις). Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε παιδί έχει πιθανώς διαφορετικό φύλο και ηλικία, σίγουρα διαφορετική προσωπικότητα και κατά συνέπεια διαφορετικές δυνατότητες, ανάγκες, επιθυμίες.
8. Τέλος, μιλήστε με κάθε παιδί και συζητήστε για τα αδέλφια του. Συχνά τα παιδιά γνωρίζουν καλύτερα από τους γονείς τι απασχολεί ή πως νιώθουν τα αδέλφια. Τέτοιες συζητήσεις διευκολύνουν την κατανόηση και αποδοχή και ενισχύουν την καλή επικοινωνία μέσα στην οικογένεια.