Για τα βρέφη, η πρώτη επαφή με την στερεά τροφή είναι σημείο ορόσημο. Για τους νέους γονείς μπορεί να είναι μία ακόμη πηγή νευρικότητας και ανησυχίας. Ο παιδίατρος Νίκος Βαράκης απαντά στις επικρατέστερες ερωτήσεις για το πότε και πώς θα δώσουμε στερεές τροφές στο μωρό.
Πότε θα αρχίσουμε τις στερεές τροφές στο μωρό;
Το βρέφος είναι έτοιμο μεταξύ 4-6 μηνών και όντας ο πρωταγωνιστής θα μας δείξει εκείνο πότε θέλει:
- Καταργείται ή έστω μειώνεται το αντανακλαστικό προβολής της γλώσσας; Το αντανακλαστικό αυτό τους πρώτους μήνες ζωής προφυλάσσει τα βρέφη από πνιγμονή με ξένα αντικείμενα, εμποδίζει όμως και την είσοδο της τροφής στο στόμα και καταργείται τον 4ο περίπου μήνα ζωής.
- Στηρίζει το κεφάλι του. Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορεί να φάει με κουτάλι είναι να μπορεί να στηρίξει το κεφάλι του όταν κάθεται στο παιδικό κάθισμα, γεγονός που συμβαίνει τον 3ο-4ο μήνα.
- Δείχνει ενδιαφέρον για το φαγητό. Ένα μωρό 6 μηνών που κοιτάζει με ενδιαφέρον και προσπαθεί να πιάσει το φαγητό σας, μάλλον είναι έτοιμο για αλλαγή στη διατροφή του.
*Το έντερο του παιδιού είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει ”εχθρούς” όπως τα αλλεργιογόνα, μετά τους 6 μήνες. Καλό είναι εδικά εάν υπάρχει ιστορικό αλλεργίας να κάνουμε λίγη υπομονή και να αρχίσουμε τις τροφές μετά τον 6ο μήνα. Ούτως ή άλλως, η ιδανική τροφή για τους πρώτους 6μήνες ζωής είναι το μητρικό γάλα, ενώ είναι σημαντικό ο θηλασμός να μας συνοδέψει μέχρι τουλάχιστον το τέλος του 1ου χρόνου, διάστημα κατά το οποίο εισαγάγουμε τις διαφορετικές τροφές. Το μητρικό γάλα με την μοναδική του εκκριτική ανοσοσφαιρίνη Α, “επικαλύπτει” το έντερο του μωρού και δυσκολεύει τα αλλεργιογόνα να απορροφηθούν.
Πως θα αρχίσω να ταΐζω το μωρό μου;
Μην αγχώνεστε! Έτσι και αλλιώς τους πρώτους μήνες η βασική τροφή του βρέφους παραμένει το γάλα. Ο πρώτος στόχος μας είναι το βρέφος μας να θηλάζει αποκλειστικά αν γίνεται για τους πρώτους έξι μήνες ζωής του. Ακόμα όμως και στο 2ο 6μηνο το 50% των θερμίδων το παίρνει από το γάλα. Σταδιακά θα αντικαταστήσουμε, στην αρχή ένα γεύμα και στην πορεία περισσότερα, με στερεή τροφή.
Όταν νομίζετε ότι το μωρό σας είναι έτοιμο για την καινούρια τροφή, εκεί λίγο πριν ή λίγο μετά από την ολοκλήρωση του 6ου μήνα, επιλέξτε μια ώρα της ημέρας που θα είναι ξεκούραστο, ευδιάθετο και θα πεινάει αρκετά –όχι όμως υπερβολικά. Καλή ιδέα είναι το «δεκατιανό». Στην αρχή μπορείτε να το αφήσετε να πιει λίγο από το συνηθισμένο του γάλα, ειδικά εαν δεν προλάβατε τα ήπια σημάδια και ο πρωταγωνιστής μας μοιάζει να πεινά πολύ (τότε δεν θα είναι συνεργάσιμος). Τοποθετείστε το σε κάθισμα έτσι ώστε να αισθάνεται άνετα και δώστε του να κρατάει κάτι σχετικό με το φαγητό π.χ. ένα παιδικό κουτάλι – έτσι δε θα προσπαθεί συνέχεια να αρπάξει το κουτάλι με το οποίο εσείς προσπαθείτε να το ταΐσετε!
Τοποθετείστε το κουτάλι κοντά στο στόμα του μωρού και αφήστε το να μυρίσει και να δοκιμάσει τη γεύση της κρέμας. Μην εκπλαγείτε αν οι πρώτες κουταλιές καταλήξουν έξω από το στόμα του. Περιμένετε λίγο και ξαναδοκιμάστε. Προσπαθήστε να αδειάζετε το κουτάλι προς το πίσω μέρος της γλώσσας, ώστε στην προσπάθεια που κάνει να σπρώξει με την γλώσσα, στην ουσία σιγά-σιγά να καταπίνει.
Στόχος την πρώτη μέρα είναι να φάει 2-3 κουταλιές κρέμας και προοδευτικά να αυξάνουμε την ποσότητα αυτή, μέχρις ότου σε 1 βδομάδα περίπου να μπορεί να φάει την ποσότητα που χρειάζεται, έτσι φροντίστε να δίνετε συμπλήρωμα με το συνηθισμένο του γάλα μέχρι να χορτάσει. Αν τώρα, ο πρωταγωνιστής μας θέλει να φάει όλη την κρέμα δεν υπάρχει λόγος να του την στερήσουμε, απλά αυτός δεν είναι ο κανόνας.
Υπάρχουν καταστάσεις στις οποίες καλύτερα να καθυστερήσουμε λίγο;
Ναι. Τα πρόωρα βρέφη μπορεί να χρειαστούν λίγο παραπάνω χρόνο για να προλάβουν να ωριμάσουν. Επίσης, όταν έχουμε οικογενειακό ιστορικό σοβαρής αλλεργίας σε κάποια τροφή, προτιμότερο είναι να την ξεκινήσουμε λίγο αργότερα ώστε να προλάβει να ωριμάσει το έντερο και η άμυνα του βρέφους. Πρόσφατες μελέτες αντικρούουν αυτή την θεωρία, οπότε δεν υπάρχει λόγος για υπερβολές με τροφές που στο παρελθόν καθυστερούσαμε να εισαγάγουμε στο διαιτολόγιο όπως αυγό, ψάρι κλπ.
Τι κάνω εάν το μωρό μου αντιδρά και δεν θέλει να φάει;
Μην ζορίζετε τον «πρωταγωνιστή» μας, αφήστε να περάσουν μερικές μέρες ή ακόμα και βδομάδες και μετά ξαναδοκιμάστε.
Ακόμα και στην περίπτωση που κάποια συγκεκριμμένη τροφή μοιάζει να μην του αρέσει (πχ τα φρούτα ή τα λαχανικά), μην σκεφτείτε “μα πως θα μεγαλώσει χωρίς …”. Το μικρό μας δεν θέλει να φάει τώρα που είναι 6 ή 7 μηνώ. Δεν είναι το ίδιο μετά από ένα μήνα (για να μην πω μετά από μόλις μια μέρα). Μεγαλώνει, ωριμάζει και αλλάζει. Κάτι που δεν ήθελε ούτε να το μυρίσει όταν είναι 7 μηνών μπορεί να το λατρεύει όταν γίνει 9 μηνών. Αν καταφέρετε να ανιχνεύσετε κάποιες γευστικές προτιμήσεις (για παράδειγμα στα παιδιά που θηλάζουν συχνά αρέσει η ξινή γεύση), σεβαστείτε τις. Αν του άρεσουν τα ξινά φροντίστε να του φτιάχνετε φρουτόκρεμα με πχ πορτοκάλι ή μανταρίνι, ή στα λαχανικά να βάζετε λεμόνι. Αν από την άλλη του αρέσουν τα γλυκά, βάλτε περισσότερη μπανάνα ή καρότο. Πάντα όμως να κρατάτε και λίγο από τα υπόλοιπα τρόφιμα ώστε να υπάρχει ποικιλία.
Η πίεση στο θέμα του φαγητού μπορεί να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα και σε δυσκολίες στη σίτιση.
Μπορώ να αρχίσω με πολλές και διαφορετικές γεύσεις;
Όχι. Για να μάθει το έντερο του μωρού να απορροφά και να επεξεργάζεται τα διάφορα συστατικάτων ξεχωριστών τροφών είναι καλό να δοκιμάζουμε κάθε καινούργιο είδος τροφής, μόνο του για περίπου 5 μέρες. Από την άλλη, εάν το μωρό μας παρουσιάσει κάποια μορφή αλλεργίας ή δυσανεξίας (έντονη ανησυχία, αέρια κλπ.) έχουμε πολλές πιθανότητες να απομονώσουμε άμεσα τον πραγματικό ένοχο. Δοκιμάζοντας ταυτόχρονα πολλά διαφορετικά είδη δημητριακών, φρούτων, λαχανικών ή συνδυασμό τους, δεν θα μπορούμε να καταλάβουμε τι πείραξε το μωρό μας.
Εάν λοιπόν όπως θα διαβάσετε και παρακάτω, αρχίσετε για παράδειγμα με το ρύζι σαν πρώτη τροφή, για 5 περίπου μέρες το μωρό μας θα τρώει εκτός από το γάλα του και την κρέμα ρυζάλευρο. Μετά μπορούμε να προσθέσουμε στο μενού του κάποιο φρούτο, όπως το μήλο ή κάποιο λαχανικό όπως την πατάτα ή ακόμα να δοκιμάσουμε ένα καινούργιο δημητριακό όπως η βρώμη. Για τις επόμενες 5 περίπου ημέρες το μενού μας θα αποτελείται από γάλα, κρέμα ρυζάλευρο και όποιο καινούργιο τρόφιμο (μήλο, πατάτα ή βρώμη) αρχίσαμε. Έτσι σιγά σιγά θα δοκιμάσει όλες τις διαφορετικές γεύσεις και σταδιακά και με ασφάλεια θα εμπλουτίσουμε το διαιτολόγιο το μωρού.
Με ποια σειρά και ποια φαγητά να του δώσω;
Δεν υπάρχει κανόνας που να ορίζει την σειρά της εισαγωγής της κάθε διατροφικής ομάδας στο διαιτολόγιο του παιδιού. Ανάλογα με τις ανάγκες του βρέφους και τις συνθήκες, άλλες φορές προτιμάμε να ξεκινήσουμε με κρέμα δημητριακών ή χορτόκρεμα ή φρουτόκρεμα ή ακόμα και με κρέας ή αυγό ή ψάρι.
Τα μοναδικά πράγματα που προτιμούμε να μην φάει ένα μωρό μικρότερο του έτους είναι το μέλι (κίνδυνος αλλαντίασης), το αλάτι (επιβαρύνουμε την λειτουργία των νεφρών), η ζάχαρη (προδιαθέτουμε για παχυσαρκία) και το πλήρες-μη εξανθρωπισμένο αγελαδινό(μεγάλο πρωτεΐνικό φορτίο για τα νεφρά, χαμηλό σίδηρο κλπ) ή κατσικίσιο γάλα (κίνδυνος για μεγαλοβλαστική αναιμία).
Όλα τα υπόλοιπα φαγητά μπορούμε να τα δώσουμε στο μωρό μας το μεγαλύτερο των 6μηνών, χωρίς περιορισμό. Η μόνη προτροπή που σας κάνω είναι κάθε καινούργιο τρόφιμο να το δοκιμάζετε για μερικές μέρες πριν να θεωρήσετε ότι δεν πειράζει το παιδί μας. Δεν σταματάμε όσα έχουμε δοκιμάσει ήδη και ξέρουμε ότι δεν μας πειράζουν, απλώς κάθε μέρα θα έχουμε μόνο ένα καινούργιο τρόφιμο. Για παράδειγμα, εάν δοκιμάζουμε πρώτη φορά κοτόπουλο θα το προσθέσουμε στις κρέμες που ήδη δίνουμε (λαχανικών, φρουτόκρεμα ή/και δημητριακών), όμως για 4-5 μέρες το καινούργιο μας φαγητό θα είναι μόνο το “κοτόπουλο”.
Η κρέμα δημητριακών αποτελεί σημαντική πηγή θερμίδων καθώς και σιδήρου (όλες πλέον του εμπορίου είναι εμπλουτισμένες με σίδηρο). Συνήθως, ξεκινάμε με ρύζι (ρυζάλευρο βανίλια ή σκέτο βανίλια σημαίνει ρύζι μαζί με αγελαδινό γάλα σε σκόνη, οπότε προσθέτουμε μόνο νερό- το σκέτο ρυζαύλευρο είναι μόνο ρύζι σκόνη οπότε το παρασκεάζουμε με το γάλα του μωρού), στην συνέχεια (μετά τουλάχιστον 4-5μέρες) ακολουθούν ένα-ένα η βρώμη (το γνωστό Quaker ή νιφάδες βρώμης), το καλαμπόκι (στην φυσική του μορφή ή το άνθος αραβοσίτου), το κριθάρι και τελευταίο το σιτάρι(η φαρίνα) και ο συνδυασμός δημητριακών ή μπισκοτόκρεμα. Οδηγίες για την παρασκευή τους αναγράφονται απλά και αναλυτικά στις συσκευασίες. Σας συμβουλεύω το συντομότερο δυνατό να περάσετε από τις κρέμες του εμπορίου στην φυσική μορφή των δημητριακών (πχ το ρύζι και το καλαμπόκι αλεσμένα με τα λαχανικά, την βρώμη ωμή με τα φρούτα και το σιτάρι σαν μακαρόνια)
Τα λαχανικά τα δίνουμε αλεσμένα ή λιωμένα αφού πρώτα τα βράσουμε. Και εδώ ισχύει ο κανόνας της εισαγωγής ένα-ένα. Προτιμάμε να αρχίσουμε με ήπιες γεύσεις όπως πατάτα, κολοκύθι, μπιζέλι και καρότο, ενώ σπανάκι, παντζάρι, ραπανάκι, γογγύλια και φρέσκα φασολάκια είναι καλύτερα να δίνονται μετά τον 6ο μήνα (μπορεί να προκαλέσουν μεθαιμοσφαιριναιμία στο μικρό βρέφος) και να καταναλώνονται άμεσα, χωρίς να παραμένουν στο ψυγείο. Η αρχή γίνεται πάντα με μικρές ποσότητες 1-2 τεμαχίων λαχανικών εποχής, π.χ. 1-2 μικρές πατάτες ή 2 καρότα ή 2-3 κολοκυθάκια και στη συνέχεια προσθέτουμε ένα- ένα, ανά 4-5 μέρες, τα υπόλοιπα. Αφού τα πλύνουμε καλά τα κόβουμε σε μικρά κομμάτια και τα αφήνουμε να βράσουν σε αρκετό νερό περίπου 1 ώρα (ανάλογα με το πόσο σκληρά είναι). Έπειτα τα πολτοποιούμε στο μπλέντερ, προσθέτουμε λίγο ρυζάλευρο (εφόσον έχουμε ήδη δοκιμάσει το ρυζάλευρο) για να “δέσει” η χορτόκρεμα, καθώς και 1-2 κουταλάκια λάδι και λεμόνι. Δεν προσθέτουμε αλάτι, μπαχαρικά ή ζάχαρη στην τροφή του μωρού μας.
Η φρουτόκρεμα είναι απαραίτητη πηγή υδατανθράκων και βιταμινών. Πάντα εισάγοντας ένα φρούτο την φορά, χρησιμοποιούμε φρούτα εποχής προτιμώντας για αρχή αχλάδι, μήλο, βερίκοκο, γιαρμά ή μπανάνα και τελευταίο το πορτοκάλι. Αρχίζουμε πάλι με ένα φρούτο το οποίο το πολτοποιούμε στο μπλέντερ, προσθέτουμε αν θέλουμε λίγο ρυζάλευρο και χορηγούμε μικρή ποσότητα αυξανόμενη προοδευτικά. Μετά από 4-5 μέρες δοκιμάζουμε καινούριο φρούτο ακολουθώντας την ίδια διαδικασία.
Η κρεατόσουπα είναι η επόμενη τροφή, για την οποία χρησιμοποιούμε 100 γρ μοσχαρίσιο κρέας ή κοτόπουλο, κουνέλι, αρνί, χωρίς λίπος ή δέρμα, χορταρικά εποχής (εφόσον τα έχει ήδη δοκιμάσει), 1-2 κουταλάκια λάδι, λίγο λεμόνι και ρυζάλευρο. Δοκιμάζουμε όπως πάντα το κάθε κρέας χωριστά για 5 μέρες – αφού δοκιμάσει προοδευτικά όλα τα είδη τα εναλλάσσουμε καθημερινά.
Μετά ακολουθεί η ψαρόσουπα με ψάρι μετρίου μεγέθους, μπαρμπούνι, σαργό, λυθρίνι, μπακαλιάρο, κοκκινόψαρο, τσιπούρα, γλώσσα αλλά και οποιοδήποτε άλλο άπαχο ψάρι, και παρασκευάζεται όπως η κρεατόσουπα.
Το αυγό μπαίνει και αυτό σταδιακά στην δίαιτα, αρχικά ο κρόκος (μπορούμε ήδη από τον 6ο μήνα) σε μικρή ποσότητα, η οποία αυξάνει σιγά-σιγά, ώστε σε ~1 βδομάδα να λαμβάνεται ολόκληρος και στην συνέχεια και το ασπράδι. Εάν το παιδί μας δεν έχει παρουσιάσει καμία αλλεργία και δεν φαίνεται να τον/την ενοχλεί ο κρόκος μπορούμε και νωρίτερα από τον πρώτο χρόνο χωρίς κανένα πρόβλημα να δώσουμε ολόκληρο το αυγό (παλιότερα ήταν από τις τροφές που ξεκινούσαν να ταΐζουν τα παιδιά). Πρέπει να βράζεται καλά για τουλάχιστον 6λεπτά ώστε να μην είναι μελάτο-ωμό (είναι ακόμα υπαρκτός ο κίνδυνος για την “γρίπη των πτηνών” μια σοβαρή ασθένεια της οποίας η θνητότητα αγγίζει το 40%!) και να δίνεται καθημερινά μέχρι το 2ο έτος και στην συνέχεια 2-3φορές/βδομάδα. Μην απογοητευτείτε εάν δεν του αρέσει από την αρχή το αυγό, όπως και με τις υπόλοιπες τροφές μην το ζορίσετε, αφήστε να περάσουν μερικές μέρες και μετά ξαναδοκιμάζετε. Μια έξυπνη λύση είναι να το “κρύψετε” μαζί με άλλες τροφές. Όσο και αν σας φαίνεται απίστευτο τα μωρά τρελαίνονται για το αυγό στην …φρουτόκρεμα!
Κλείνω επαναλαμβάνοντας ότι τα παραπάνω είναι απλές προτάσεις. Μπορείτε να εισαγάγετε τις τροφές με όποια σειρά θέλετε, αρκεί να θυμάστε να έχετε 1 μόνο καινούργιο φαγητό κάθε μέρα (και για τις επόμενες 4-5μέρες). Αυτό που συμβουλεύω τους γονείς στο ιατρείο μου είναι να αποφασίζουν ποιο θα είναι το επόμενο τρόφιμο ανάλογα με:
1. την προσβασιμότητα σε φρέσκα υλικά. Αν σας έφεραν σπιτικά κολοκύθια ή πορτοκάλια για το μωρό δώστε τα, μην περιμένετε πότε θα έρθει η ώρα τους σύμφωνα με τον προγραμματισμό.
2. την κινητικότητα του εντέρου του μωρού. Τα φαγητά που παραδοσιασκά δίνουμε “πρώτα”, είναι αυτά που χρησιμοποιούσαμε στην διάρροια (ρύζι->”λαπάς”, βραστή πατάτα και καρότο, μπανάνα και μήλο). Αν λοιπόν το μωρό μας μετά το ρυζάλευρο έχει 3-4 μέρες να ενεργηθεί, μην συνεχίσετε με πατάτα ή μπανάνα, δώστε του κολοκύθι, ακτινίδιο ή βρώμη.
Μπορώ να του δίνω στην αρχή τα αλεσμένα φαγητά αραιωμένα και με το μπιμπερό;
Όχι. Να βάζετε τις αλεσμένες τροφές σε πιάτο και να τις δίνετε στο μωρό σας με κουταλάκι. Μην τις χορηγείτε με το μπιμπερό γιατί μπορεί να φαίνεται πιο εύκολο, όμως το παιδί έτσι δε θα μάθει να τρώει και να πίνει μόνο του.
Ήδη από τον έκτο μήνα το βρέφος μπορεί να κρατά να φέρνει στο στόμα και σιγά-σιγά να “δαγκώνει” και να μασουλάει τροφές. Το αργότερο μέχρι τον 8ο με 12ο μήνα πρέπει να το έχετε εμπιστευτεί με μαλακές τροφές που μπορεί να τις κρατά και να τις τρώει. Καλές λύσεις είναι λαχανικά όπως καλά βρασμένο καρότο, κουνουπίδι, μπρόκολο ή φρούτα όπως η μπανάνα ή το καθαρισμένο ακτινίδιο.
Μπορείτε αρχικά, για να το εξοικιώνετε με τους βλωμούς (σβώλους), να φροντίζετε ώστε κάποια μαλακά λαχανικά ή φρούτα να τα λιώνετε με το πηρούνι αντί να τα αλέθετε.
Να του δίνω μπισκότα;
Μέχρι τον 8ο μήνα το βρέφος είναι ικανό να μασάει καλά και μπορούμε να του δίνουμε ανάλατα κράκερς, ψωμί, μαλακά φρούτα ώστε να εξασκείται μόνο του στη λήψη τροφής. Προσοχή μόνο, το βρέφος να τρώει υπό την επίβλεψή σας για τον πιθανό κίνδυνο πνιγμονής.
Μέχρι πότε να του δίνω τα φαγητά αλεσμένα;
Είναι καλό σταδιακά να του κάνουμε τις κρέμες λίγο πιο πηχτές. Αφού έχουμε δοκιμάσει να του δώσουμε να κρατάει και να τρώει μόνο του κράκερ, μπισκότο ή μαλακό φρούτο, καλό είναι να του λιώνουμε με το πιρούνι μαλακές τροφές όπως πατάτα ή μπανάνα.
Είναι σημαντικό, το παιδί να μάθει έγκαιρα (ήδη από τον 6ο, όμως το αργότερο μεταξύ του 8ου και του 12ου μήνα ζωής), μετά από το γάλα και την κρέμα, να μάθει να καταπίνει και σβώλους-μικρές μπουκιές.
Εάν το παιδί δεν εκπαιδευτεί να καταπίνει, μπορεί να αναγκαστεί να τρώει μόνο αλεσμένες τροφές, επειδή οτιδήποτε άλλο θα του προκαλεί αντανακλαστικά εμετό, σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, μέχρι και τεσσάρων χρονών ή και μεγαλύτερο! Μην παρασυρθείτε από την απλούστευση “καλά έχεις δει κανένα παιδί να μην μπορεί να φάει;”, δυστυχώς έχω δει και σε ένα κατά τα άλλα υγιέστατο αγόρι χρειάστηκε εξειδικευμένη παρέμβαση από λογοπεδικό, εργοθεραπευτή και ψυχολόγο ώστε το παιδί να ανέχεται να δοκιμάσει να γλύψει λίγο μπισκότο μετά τα τέσσερά του χρόνια. Η μητέρα του, από το άγχος να μην πνιγεί, του άλεθε τα φαγητά και του τα έδινε με μπιμπερό του οποίου είχε ανοίξει την άκρη της πιπίλας μέχρι …18μηνών.
Να του δίνω από το φαγητό μας;
ΌχιΤο βρέφος δεν πρέπει να μάθει σε αλατισμένα φαγητά, γιατί ζορίζουμε τα ανώριμα νεφρά του. Μετά τον 6ο με 8ο μήνα μπορούμε να δοκιμάσουμε να του φτιάξουμε πουρέ, κριθαράκι, φιδέ ανάλατα ή να φτιάξουμε για παράδειγμα τις φακές μας όπως τις μαγειρεύουμε κανονικά χωρίς όμως να βάλουμε αλάτι (με δάφνη, ντομάτα ή ότι άλλο), και αφού αφαιρέσουμε την ποσότητα που θα δώσουμε στο παιδί να προσθέσουμε στο τέλος το αλάτι για την υπόλοιπη οικογένεια.
Μετά τον 10ο μήνα μπορούμε να του δώσουμε κανονικό γιαούρτι.
Να του δίνω νερό;
Ναι. Όταν ξεκινάμε τις στερεές τροφές χορηγούμε και νερό στο βρέφος, γιατί λαμβάνει πλέον πολλές πρωτεΐνες και ηλεκτρολύτες και αυξάνονται οι ανάγκες του σε υγρά.
Ειδικά τον πρώτο καιρό, που το μωρό μας πίνει πολλά υγρά, μια που σταδιακά αντικαθιστούμε τα γεύματα, μπορεί να μην διψά. Εσείς φροντίστε να δοκιμάζετε με λίγο χλυαρό νερό μια που δεν έχει συνηθίσει να τρώει ή να πίνει κρύα φαγητά ή ροφήματα. Και με το νερό δεν πρέπει να πιέζουμε το παιδί γιατί θα έχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα. Του προσφέρουμε και όταν εκείνο διψάσει θα πιεί.
Πόσο και ποιο γάλα να του δίνω;
Το γάλα εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό στοιχείο της διατροφής και στο 2ο εξάμηνο της ζωής και ποσότητα 500-750 ml την ημέρα, μαζί με τις στερεές τροφές, καλύπτουν τις ανάγκες του αυτήν την περίοδο.
Συνεχίστε το μητρικό θηλασμό ώστε να μειώσετε σημαντικά την πιθανότητα για σοβαρές αρρώστιες όπως η κοιλιοκάκη ή οι αλλεργίες. Εαν συντρέχει ιατρικός λόγος και δεν μπορείτε να θηλάσετε, τότε χορηγήστε γάλα 2ης βρεφικής ηλικίας μετά τον 6ο μήνα και μέχρι τον 1ο χρόνο.
Μην δίνετε στο βρέφος πλήρες αγελαδινό γάλα.
Μην δίνετε στο βρέφος φρέσκο κατσικίσιο.