Είναι Mεγάλη Eβδομάδα του 1819. Βρίσκομαι στην Πάργα, η οποία το 1814 πέρασε σε αγγλική κυριαρχία. Όμως ο Αλή Πασάς, που χρόνια προσπαθούσε χωρίς αποτέλεσμα να την κατακτήσει, βρήκε τελικά άλλο τρόπο να αλώσει την παραθαλάσσια καστροπολιτεία της Ηπείρου: την αγόρασε από τους Άγγλους έναντι 150.000 λιρών.
Η συμφωνία κλείστηκε με τον ύπατο αρμοστή των Ιονίων Νήσων, σερ Τόμας Μαίτλαντ, γνωστό τουρκόφιλο (δεν είναι τυχαίο ότι οι Έλληνες τον αποκαλούσαν… Σουλτάν Θωμά) και υπογράφτηκε στα Ιωάννινα στις 17 Μαΐου 1817.
Ο αγοραστής έθεσε ως όρο να εγκαταλείψουν την πόλη οι κάτοικοί της. Και να που σήμερα, Μεγάλη Παρασκευή, έχει έρθει η ώρα να εκπληρωθεί ο όρος του Αλή Πασά. Οι δρόμοι είναι γεμάτοι: γυναίκες τρέχουν αλαφιασμένες με τα μωρά τους στην αγκαλιά, ηλικιωμένοι κλαίνε μπροστά στα κατώφλια των σπιτιών τους, άνδρες φορτώνουν σε υποζύγια ό,τι μπορεί να μεταφερθεί. Οι Παργινοί θα φύγουν -με βάρκες, άλλοι για τους Κορφούς και άλλοι για τους Παξούς- αλλά αρνούνται να αφήσουν τα κόκαλα των προγόνων στην καταπατημένη πατρίδα τους. Τα ξεθάβουν, λοιπόν, και τα καίνε στην πλατεία, για να πάρουν μαζί τους έστω λίγη στάχτη…
Όλα αυτά συμβαίνουν στον πρώτο όροφο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, στην οδό Σταδίου, και «Οι πρόσφυγες της Πάργας» είναι μία από τις ιστορίες που θα αφηγηθεί η έκθεση «Το ’21 αλλιώς: Η Ελληνική Επανάσταση σε διοράματα Playmobil». Η έκθεση αποτελεί μέρος της σειράς εκδηλώσεων «1821: απηχήσεις στο σήμερα», οι οποίες εντάσσονται στις δράσεις που οργανώνει το μουσείο για τον εορτασμό των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Στόχος της είναι μια πρωτότυπη, εντυπωσιακή και ιστορικά τεκμηριωμένη προσέγγιση της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Θα απευθύνεται πρωτίστως στα παιδιά, αλλά θα μπορούν να την παρακολουθήσουν ευχάριστα και οι ενήλικες.
«Βουτιά» στον 19ο αιώνα
Το ραντεβού έχει δοθεί για τις 13 Οκτωβρίου στο περιστύλιο της κεντρικής αίθουσας του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Εκείνη την ημέρα θα εγκαινιαστεί η έκθεση που θα διαρκέσει έως τον Μάιο του 2020. Θα περιλαμβάνει περισσότερα από είκοσι μικρά και μεγάλα διοράματα, με σχεδόν 1.500 φιγούρες: σκηνές από την καθημερινή ζωή στην Ελλάδα των αρχών του 19ου αιώνα και από γεγονότα της Επανάστασης του 1821. Ο όρκος των Φιλικών, η φυγή των Παργινών, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης που διαβαίνει τον Προύθο ποταμό, η Πολιορκία της Τριπολιτσάς και μια ναυμαχία μεταξύ του ελληνικού και τουρκικού στόλου, o θάνατος του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι και το φιλί από τον Ιμπραήμ, η Έξοδος του Μεσολογγίου, η καθημερινότητα σε ένα χάνι – είναι μερικά μόνον από όσα θα «ζωντανέψουν» και θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο κοινό. Παράλληλα, 80 και πλέον πρωταγωνιστές της Επανάστασης, Έλληνες, φιλέλληνες αλλά και Οθωμανοί, άντρες και γυναίκες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων, αποδίδονται σε φιγούρες Playmobil (παρουσιάζονται μαζί με σύντομο βιογραφικό τους).
Το σχεδιασμό και τη γενική εποπτεία της έκθεσης έχουν αναλάβει οι επιμελήτριες του ΕΙΜ: Νατάσα Καστρίτη (ιστορικός τέχνης), Παναγιώτα Παναρίτη (αρχαιολόγος) και Ρεγγίνα Κατσιμάρδου (ιστορικός).
«Η ιδέα γεννήθηκε με αφορμή τη δουλειά του Πέτρου Καμινιώτη. Η έμπνευση για τη σύνθεση των διοραμάτων και των αποδόσεων των πρωταγωνιστών της Επανάστασης σε φιγούρες Playmobil ήρθε κυρίως μέσα από έργα τέχνης -χαρακτικά και ζωγραφικούς πίνακες- των αρχών του 19ου αιώνα, από τις συλλογές του μουσείου και όχι μόνο» λένε. Έτσι η έναρξη της Επανάστασης τοποθετείται στην Πελοπόννησο, με αναπαράσταση της κλασικής σκηνής με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Όπως διευκρινίζει η Νατάσα Καστρίτη, «ναι μεν δεν επιχειρούμε να “διορθώσουμε” την Ιστορία, αλλά σε κάποια σημεία αποδεσμευόμαστε από τη συνήθη προσέγγιση των γεγονότων, προσπαθώντας να δώσουμε στους επισκέπτες τροφή για σκέψη…».
Η έκθεση θα αρχίζει με την ενότητα «Αρχαιολατρία και φιλελληνισμός» και μια αναπαράσταση του Παρθενώνα. Δεν θα τον δούμε, όμως, τζαμί (όπως ήταν επί Τουρκοκρατίας) ούτε λαβωμένο από τη βόμβα του Μοροζίνι, αλλά όπως ήταν στην αρχαιότητα. «Την εξιδανικευμένη εικόνα του δηλαδή, γιατί, ούτως ή άλλως, έτσι επέμεναν να τον βλέπουν, με τα μάτια της φαντασίας τους, οι φιλέλληνες της εποχής που τον επισκέπτονταν» λέει η Παναγιώτα Παναρίτη. Η αφήγηση θα κλείνει με τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, το 1831, στο Ναύπλιο.
Την κατασκευή των διοραμάτων έχουν αναλάβει οι συλλέκτες Γιώργος Αγγελίδης, Ντένης Βαγγόπουλος, Άγγελος Γιακουμάτος και Βασιλική Φάτη, ενώ την κατασκευή φιγούρων ιστορικών προσώπων ο Στέλιος Μυλωνάς. Όλοι εργάστηκαν αφιλοκερδώς. Χορηγός της έκθεσης είναι η Playmobil, η οποία παραχώρησε πολλά εξαρτήματα απαραίτητα για τις κατασκευές.
Με μια έκθεση αυτογνωσίας αλλά και… fun ανοίγει, λοιπόν, η σεζόν για το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. «Την βλέπουμε ως ευκαιρία να αλλάξει η δημόσια εικόνα του μουσείου μας» λέει η Ρεγγίνα Κατσιμάρδου. «Ναι μεν το γνωρίζουν οι μαθητές που έρχονται κάθε χρόνο, αλλά δεν θέλουμε να συνδέεται μόνο με τις -ενίοτε βαρετές για τα παιδιά- υποχρεωτικές σχολικές επισκέψεις. Θέλουμε να δείξουμε -σε μικρούς και μεγάλους- ότι η Ιστορία μπορεί να έχει και μια διασκεδαστική διάσταση. Κι ότι δεν είμαστε τόσο συντηρητικοί, τελικά!».
«Το ’21 αλλιώς: Η Ελληνική Επανάσταση σε διοράματα Playmobil» από τις 13 Οκτωβρίου στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Σταδίου 13. Οι ειδικής κατασκευής φιγούρες και τα διοράματα που παρουσιάζονται στην έκθεση αποτελούν προϊόντα καλλιτεχνικής δημιουργίας και όχι πρωτότυπες σειρές της Playmobil. Δεν διατίθενται προς πώληση, ούτε στον χώρο του μουσείου, ούτε στα καταστήματα.