Μία από τις τελευταίες τάσεις στο χώρο της βρεφικής και προσχολικής αγωγής είναι το “messy play”. Τον όρο αυτό θα μπορούσαμε να τον μεταφράσουμε στα ελληνικά ως το “αισθητηριακό παιχνίδι που λερώνει”. Απευθύνεται κυρίως σε παιδιά από ενός έως και τεσσάρων ετών. Είναι τόσο διαδεδομένο στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, στην Αυστραλία και στις Η.Π.Α., ώστε υπάρχουν χώροι δημιουργικής απασχόλησης μικρών παιδιών που χρησιμοποιούν το “messy play”.
Tι είναι όμως το “messy play”;
Με τον όρο “messy play” εννοούμε το παιχνίδι, κατά το οποίο το παιδί παίζει και εξερευνά διάφορα υλικά, όπως ζύμες (π.χ. πλαστελίνες, αλατοζύμες), φυσικά στοιχεία (π.χ. πέτρες, νερό, άμμος), τρόφιμα(π.χ. σιμιγδάλι, μαγειρική σόδα), μπογιές και το οποίο, όπως όλοι καταλαβαίνουμε, λερώνει.
Το “αισθητηριακό παιχνίδι που λερώνει” έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- To παιδιά εξερευνούν τα υλικά αυτά και τις ιδιότητές τους με τις αισθήσεις τους, ιδιαίτερα με την αίσθηση της αφής.
- Προσφέρει στα παιδιά δυνατότητες να διαχειριστούν διαφορετικά υλικά με διάφορους τρόπους, να τα ψηλαφίσουν, να τα ζουλήξουν, να τα τραβήξουν, να τα αδειάσουν σε δοχεία, να τα ξαναγεμίσουν, να τα κόψουν, να τα ξαναενώσουν.
- Δεν έχει συγκεκριμένο σκοπό και δεν οδηγεί σε κάποιο αποτέλεσμα, όπως π.χ. σε μία κατασκευή ή σε μία χειροτεχνία.
Το “αισθητηριακό παιχνίδι που λερώνει” είναι αναπόσπαστο στοιχείο της βρεφικής και παιδικής ηλικίας. Τα βρέφη και τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο όχι μέσα από τα λόγια και τις εικόνες, αλλά μέσα από τις αισθήσεις τους. Για να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τα στοιχεία που τους περιβάλλουν χρειάζεται να τα εξερευνήσουν με τις αισθήσεις τους, να τα ψηλαφίσουν, να πειραματιστούν μαζί τους. Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσα από το “αισθητηριακό παιχνίδι που λερώνει”.
Παλαιότερα αυτό συνέβαινε απλά και φυσιολογικά, καθώς τα παιδιά ζούσαν κοντά στη φύση. Σκαρφάλωναν στα δέντρα, έτρεχαν και βουτούσαν στα χώματα, έπαιζαν με τα δέντρα, τα λουλούδια, τα φυσικά στοιχεία. Δυστυχώς ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ειδικά στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, τείνει να περιορίσει το παιχνίδι αυτό, αν όχι να το εξαλείψει. Τα παιδιά ζουν μακριά από τη φύση και τα ευεργετικά της ερεθίσματα. Παράλληλα πολλοί γονείς νιώθουν άγχος αν δουν το παιδί τους να λερώνει τα ρούχα του ή να λερώνει το σπίτι παίζοντας. Ωστόσο το να παίζει το παιδί και να λερώνεται είναι μία φυσιολογική δραστηριότητα. Το παράλογο στοιχείο, που προέρχεται από το σύγχρονο τρόπο ζωής, είναι η μικροβιοφοβία και η υστερία των ανθρώπων για την καθαριότητα.
Το “αισθητηριακό παιχνίδι που λερώνει” όχι μόνο προσφέρει πολλές ευκαιρίες για μάθηση, αλλά συμβάλλει και στην ψυχική υγεία των παιδιών.
Συγκεκριμένα προάγει:
- Τη σωματική ανάπτυξη του παιδιού. Καθώς το παιδί πιάνει, μεταφέρει, αδειάζει υλικά από ένα δοχείο σε άλλο, αναπτύσσεται η λεπτή του κινητικότητα και ο οπτικοκινητικός του συντονισμός. Παράλληλα καθώς ψηλαφίζει και εξερευνά διαφορετικά υλικά, τα ταξινομεί σε μαλακά ή σκληρά, σε απαλά ή τραχιά, σε στερεά ή υγρά. Έτσι ανακαλύπτει το περιβάλλον του, το σώμα του και τα όριά του.
- Την ανάπτυξη του λεξιλογίου και της επικοινωνίας. Καθώς το παιδί εξερευνά ένα υλικό, έχει πολλές ευκαιρίες να μιλήσει για αυτό που κάνει, να περιγράψει το υλικό, να μοιραστεί τις εμπειρίες του και να ακούσει τους άλλους να μιλούν. Επιπλέον το λεξιλόγιό του διευρύνεται, καθώς αποκτά καινούριες εμπειρίες. Πώς ένα παιδί μπορεί να μιλήσει π.χ. για την τραχιά και την απαλή επιφάνεια αν δεν έχει προηγουμένως ψηλαφίσει τέτοιες επιφάνειες;
- Τη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη. Το “αισθητηριακό παιχνίδι που λερώνει” ικανοποιεί τη περιέργεια των παιδιών και την φυσική τους τάση για εξερεύνηση. Επιπλέον, καθώς δεν αποβλέπει σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, επομένως δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος για να παίξει κανείς, ενισχύει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση των παιδιών. Παράλληλα βοηθάει στη συγκέντρωση και την εστίαση της προσοχής. Τέλος μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία ή στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ παιδιών, καθώς προσφέρει ευκαιρίες για συζήτηση και μοίρασμα εμπειριών.
- Τη γνωστική ανάπτυξη. Τα παιδιά μπορούν να αποκομίσουν πολλαπλά οφέλη από το παιχνίδι αυτό, καθώς διαχειρίζονται διάφορα υλικά, τα αδειάζουν,τα γεμίζουν, γνωρίζουν, δηλαδή, καλύτερα τον κόσμο γύρω τους. Παράλληλα αρχίζουν να τα αναγνωρίζουν, να τα ομαδοποιούν και να τα ταξινομούν. Τέλος υιοθετούν επιστημονικές μεθόδους, καθώς μαθαίνουν να προβλέπουν, να παρατηρούν και να βγάζουν συμπεράσματα.
- Τη μαθηματική γνώση. Καθώς το παιδί παίζει και εξερευνά διάφορα υλικά, αποκτά εμπειρίες για τον όγκο και το βάρος των σωμάτων. Επίσης αντιλαμβάνεται το μέγεθος, το σχήμα, την ποσότητα των σωμάτων.
- Τη δημιουργικότητα των παιδιών. Όταν το παιδί ψηλαφίζει διαφορετικά υλικά, εξερευνά την υφή τους, τις διαστάσεις τους, καλλιεργεί τη φαντασία του. Ταυτόχρονα καθώς προσπαθεί να βρει λύσεις στα προβλήματα που συναντά αναπτύσσει τη δημιουργικότητά του.
- Την ψυχική υγεία. Τα παιδιά,των οποίων η ενεργητικότητα ξεχειλίζει, έχουν ανάγκη να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους και να διεγείρουν τις αισθήσεις τους. Το έχουν ανάγκη όχι μόνο γιατί να περάσει η ώρα τους, αλλά και γιατί έτσι ικανοποιούν τη φυσική τους περιέργεια, γνωρίζουν τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους, εκτονώνουν την ενεργητικότητα και τη δύναμή τους. Το “αισθητηριακό παιχνίδι που λερώνει” ανταποκρίνεται σε όλες αυτές τις ανάγκες των παιδιών, τροφοδοτεί με πολλαπλά ερεθίσματα τις αισθήσεις των παιδιών και γι΄αυτό προάγει την ηρεμία και την ψυχική υγεία.
- Ειδικά πλεονεκτήματα. Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται ιδιαίτερα για παιδιά με ειδικές ανάγκες, για παιδιά που δεν γνωρίζουν καλά τη γλώσσα ομιλίας καθώς και για παιδιά διαφορετικών ηλικιών. Καθώς δεν είναι ανταγωνιστικό, δεν στοχεύει σε κάποιο αποτέλεσμα και δεν απαιτεί γνώσεις, φέρνει τα παιδιά πιο κοντά και τους δίνει την ευκαιρία να παίξουν μαζί χωρίς άγχος με τον εντελώς προσωπικό τους τρόπο.