Συχνή ανησυχία των γονιών, το ακούω σχεδόν κάθε μέρα. Σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για ανησυχία χωρίς βάση και λόγο, σε άλλες το μόνο που χρειάζεται είναι καλύτεροι διατροφικοί χειρισμοί και απλή παιδιατρική παρακολούθηση. Σε λίγες περιπτώσεις είναι αναγκαίος έλεγχος για παθολογικό πρόβλημα στο βρέφος.
Όταν μια μητέρα ανησυχεί ότι το μωρό της δεν τρώει, διερευνώνται τα εξής:
1) Μήπως το μωρό δεν είναι ακόμα έτοιμο να φάει στερεές τροφές; Τα περισσότερα μωρά κάτω των 6 μηνών δεν είναι έτοιμα να φέρουν στο πίσω μέρος του στόματος την τροφή, αλλά την φτύνουν με την γλώσσα τους. Αυτό είναι το αρχικό στάδιο που σε κάποια παιδιά μπορεί να υπάρχει και για αρκετές εβδομάδες και μετά τους 6 μήνες, εμείς συνεχίζουμε να προσφέρουμε ευκαιρίες μάθησης στο τραπέζι.
2) Μεταξύ 6 και 9 μηνών πολλά βρέφη δεν τρώνε σημαντικές ποσότητες στερεών τροφών. Ο θηλασμός αποτελεί έτσι και αλλιώς κυρίαρχη τροφή σε όλο τον πρώτο χρόνο της ζωής. Όπως γίνεται σε κάθε αναπτυξιακό τομέα, υπάρχει ένα ηλικιακό εύρος που τα βρέφη καταφέρνουν ή ενδιαφέρονται να κάνουν κάποια πράγματα, δεν είναι όλα έτοιμα ακριβώς στους 6 μήνες ξαφνικά μια μέρα να σηκωθούν και να φάνε φαγητό. Εάν το παιδί μας ανήκει σε αυτήν την κατηγορία βρεφών που φαίνεται να προτιμούν αποκλειστικό θηλασμό παρά εισαγωγή στερεών τροφών, συνεχίζουμε να ενθαρρύνουμε χωρίς πίεση, με έμφαση στα τρόφιμα πλούσια σε μέταλλα, φροντίζουμε να μην αγχωθούμε και συμβάλλουμε σε δημιουργία αποστροφής φαγητού. Πολλές φορές αυτά τα βρέφη φαίνεται να κάνουν κλικ με το φαγητό αργότερα, και να προοδεύουν σε πρόσληψη τροφής μεταξύ 9-15 μηνών.
3) Φροντίζουμε να προσφέρονται συχνά ευκαιρίες φαγητού, να δίνουμε πιο συχνά ευκαιρίες στο τραπέζι – μέχρι τέλος του έτους 3 γεύματα και 1-3 σνακ εκτός από θηλασμό – γάλα. Όχι άκαμπτα ωράρια φαγητού, αλλά πηγαίνουμε με τα σημάδια του δικού μας παιδιού, φροντίζουμε να προσφέρουμε τροφή όταν το παιδί μας είναι πιθανό να είναι δεκτικό, όχι πχ όταν νυστάζει, όταν δείχνει σημάδια ότι θέλει να θηλάσει κλπ. Σε δύσκολες στιγμές νύστας ή/ και πείνας το μωρό είναι εντελώς φυσιολογικό να αναζητήσει αυτό που ήδη γνωρίζει καλά ότι το ηρεμεί, το καταφύγιό του το στήθος, και να αντιστέκεται σε καινούργια πράγματα και πειραματισμούς. Από την άλλη πλευρά καλό είναι αφήνουμε να περάσει λίγη ώρα μετά από έναν θηλασμό (προσφέρουμε τροφή στα ενδιάμεσα των θηλασμών, ανά 2-3 ώρες, λίγο πριν το μωρό μας πραγματικά ανησυχήσει από πείνα). Μαθαίνουμε την ιδιοσυγκρασία του δικού μας παιδιού σε σχέση με το φαγητό: άλλα παιδιά κόβονται με πολλά ενδιάμεσα σνακ, άλλα όχι, άλλα χρειάζονται φαγητό λίγο και συχνά, άλλα κάνουν μεγάλα αραιά γεύματα.
4)Αυθαίρετοι περιορισμοί θηλασμών σε πρωί βράδυ, άρνηση θηλασμών από την μητέρα ώστε το παιδί να «φάει», όχι μόνο δεν βοηθούν, όχι μόνο δεν έχουν καμία επιστημονική βάση, αλλά επιτείνουν τυχόν δυσκολίες σίτισης: σε μια περίοδο με εκδήλωση άγχους αποχωρισμού και με την γνωσιακή κατάκτηση της μονιμότητας αντικειμένου – προσώπου, δηλαδή στην ηλικία μετά τους 6 μήνες της ζωής, το μωρό με τέτοιες αναίτιες στερήσεις που αδυνατεί να κατανοήσει θα αισθανθεί ακόμα περισσότερη ανασφάλεια και άγχος, ζητώντας ακόμα πιο έντονα την αγκαλιά της μαμάς και το στήθος και αρνούμενο νεωτερισμούς και καινούργιες, άγνωστες γεύσεις.
5) Πρέπει να κατανοήσουμε ότι όπως και σε όλους τους άλλους τομείς, υπάρχει ιδιοσυγκρασική ποικιλία στην συμπεριφορά φαγητού μεταξύ των παιδιών, υπάρχουν χαρακτηριστικά παρόντα από τους πρώτους μήνες της ζωής και που παραμένουν εφ όρου ζωής: το φυσιολογικό εύρος στους ανθρώπους περιλαμβάνει από συνεχή λαιμαργία έως και «ανορεξία» και φαινομενική αδιαφορία για το τραπέζι. Κατανοήστε το στυλ που έχει το δικό σας παιδί στο φαγητό, την διατροφική του συμπεριφορά, που συχνά είναι κομμάτι, συνέχεια των γενικότερων ιδιοσυγκρασικών του χαρακτηριστικών: θέλει νωρίς ανεξαρτησία; Θέλει προσφορά μικρών και συχνών γευμάτων; Αλλάζει δύσκολα, δοκιμάζει καινούργια πράγματα δύσκολα; Έχει έντονο στοματικό στάδιο ή αντίθετα, σπάνια βάζει πράγματα από μόνο του στο στόμα; Έχει σταθερούς βιορυθμούς και ρουτίνες ή άστατους κάθε μέρα; Προσαρμοστείτε στο παιδί σας και όχι στα πρέπει που σας λένε άλλοι, τα παιδιά δεν είναι αυτόματα ούτε ρομπότ να λαμβάνουν όλα τα ίδια συγκεκριμένα γραμμάρια τροφής κάθε μέρα, αποφεύγετε τις συγκρίσεις με άλλα παιδιά.
6) Φυσικά πολλές από τις περιπτώσεις ανησυχίας των γονιών ότι το παιδί τους «δεν τρώει» αφορούν απλή παροδική ανορεξία, την οποία οφείλουν να σεβαστούν: κατά την διάρκεια μύξας και επίμονης ρινίτιδας, κατά την διάρκεια μιας ίωσης, αμέσως μετά μια ίωση – σύνηθες να τελειώνει ο πυρετός αλλά η ανορεξία να παραμένει για κάποιες μέρες ακόμα -, σε έκφυση δοντιών, σε σημαντικές αλλαγές στο περιβάλλον του παιδιού –μετακόμιση, επιστροφή της μητέρας στη δουλειά, γέννηση αδερφού κα.
7) Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι συνήθεις ποσότητες που παραδοσιακά αναφέρονται ως απαραίτητες ποσότητες φαγητού σε βρέφη είναι εντελώς αυθαίρετες και συχνά κατά πολύ υπερεκτιμημένες. Βρέφη που θηλάζουν έχουν τάση να έχουν ανάγκη μικρότερων ποσοτήτων φαγητού για πολλούς λόγους – καλύτερο μεταβολισμό και απορρόφηση, περισσότερο λίπος στο μητρικό γάλα παρά στο ξένο, λιγότερη κατανάλωση ενέργειας λόγω λιγότερων ασθενειών κα. Επιπλέον η αλεσμένη τροφή μπορεί να έχει όγκο, δεν σημαίνει όμως ότι έχει και την ίδια θρεπτικότητα με την μη αλεσμένη: περιέχει πολύ περισσότερο νερό και πολύ λιγότερη συγκέντρωση θερμίδων και μετάλλων – βιταμινών. Ένα κομμάτι μη αλεσμένο φρούτο μπορεί να ισοδυναμεί σε ενέργεια και διατροφικό πλούτο ενός πιάτου αλεσμένων φρούτων. Οι γονείς πρέπει να βλέπουν το παιδί τους, πότε πεινάει και πότε χορταίνει, όχι τα γραμμάρια του πιάτου.
8) Η πρώιμη πίεση για φαγητό μπορεί να οδηγήσει το μωρό να αποστραφεί το κουτάλι, το τραπέζι και τις τροφές (ή αντίθετα, σε ένα πιο παθητικό παιδί, να οδηγήσει σε υπερφαγία και παχυσαρκία, βλ. στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη). Όχι τάισμα με το ζόρι, αντίθετα ενθάρρυνση, συμμετοχή στο τραπέζι μας, διατροφική εκπαίδευση. Μας ενδιαφέρει το πώς στο φαγητό του μωρού μας, να μάθει να τρώει, όχι το πόσο. Θέλουμε να το βοηθήσουμε να μάθει το σώμα του, να αντιλαμβάνεται σωστά τα εσωτερικά του σημάδια πείνας και κορεσμού, να μην τα αγνοεί, να μην τα παραβιάζει και να μην τα ξεγελάει. Θέλουμε να μην συνδέσει το φαγητό με συναισθηματική φόρτιση (τρώω για να παρηγορηθώ, δεν τρώω για να χειριστώ τους άλλους, τρώω γιατί είμαι στενοχωρημένος, τρώω αν και χορτάτος για να ευχαριστήσω τον μπαμπά).
9) Να επιτρέπουμε κατά το δυνατό την αναστάτωση, να πιάσει και να πάρει πρωτοβουλία το μωρό μας στο φαγητό: πρόκειται για αναγκαία διαδικασία μάθησης, προστάδιο για να μάθει να τρώει.
10) Έχει υπάρξει πρόοδος σε διατροφική ποικιλία; Τα βρέφη από 6 έως 12 μηνών μπορούν και πρέπει σταδιακά να δοκιμάσουν να φάνε τα πάντα. Μέχρι 8-9 μηνών να δοκιμάσουν ότι τρόφιμο μπορεί να βρεθεί σε μανάβη, μέχρι έτους όλες τις κατηγορίες τροφίμων. Δεν πρέπει να γίνονται αυθαίρετες καθυστερήσεις τροφίμων, αλλά από νωρίς να δοκιμάζουν όλες τις κατηγορίες τροφίμων, κρέας, λαχανικά, φρούτα, δημητριακά και γλουτένη, όσπρια, γαλακτοκομικά, αυγό, ψάρι, ξηρούς καρπούς σε αλεσμένη μορφή (αναλυτικότερα βλ. το ενδεικτικό σχέδιο εισαγωγής στερεών τροφών). Φαγητά και τρόφιμα από το οικογενειακό τραπέζι – όσο το δυνατό πιο υγιεινά, χωρίς αλάτι, ζάχαρες, με ωμό λάδι κλπ – πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται από νωρίς. Συχνό λάθος των μητέρων είναι με τις πρώτες 1-2 δοκιμές μιας τροφής να αποφασίζουν ότι το μωρό τους δεν την θέλει. Οι έρευνες δείχνουν ότι το μωρό χρειάζεται να δοκιμάσει τουλάχιστον 10-15 φορές κάτι μέχρι να το συνηθίσει, δεν το βαφτίζουμε αμέσως ως τρόφιμο που «δεν τρώει». Αν επίμονα και με παραλλαγές στον τρόπο μαγειρέματος και τους συνδυασμούς δεν το τρώει, κάνουμε διάλειμμα για κάποιες εβδομάδες και το παρουσιάζουμε έπειτα χωρίς καμία φόρτιση. Είναι πολύ σύνηθες τα μικρά παιδιά να αγαπούν συγκεκριμένα τρόφιμα για ένα διάστημα, έπειτα να τα «βαριούνται» και να μην τα θέλουν, για να τα ξαναφάνε μετά από εβδομάδες ή μήνες.
11) Έχουμε «παίξει» με την σύσταση των τροφών; Παίζουμε με την υφή, από πλήρως αλεσμένο, σούπα με κομματάκια μέσα, στεγνά κομμάτια που τα πιάνει το βρέφος, μπουκίτσες που δίνουμε στο στόμα κα,κρατώντας τις προφυλάξεις πνιγμονής. Στον μικρό μου στους 7 μήνες έδινα μπροστά του ένα μήλο κομμένο, πλυμένο, με κομματάκια τις φλούδες και το εσωτερικό του, μέσα σε ένα πλαστικό πιάτο. Τον άφηνα να παίξει με αυτό καθισμένος. Έπιανε τις φλούδες, αναποδογύριζε το πιάτο για αρχή. Πολύ σύντομα στις επόμενες ευκαιρίες έβαζε τις φλούδες στο στόμα και «βύζαινε» το ζουμί τους, με εμένα δίπλα να επιβλέπω. Ακολούθως ενδιαφέρθηκε να πιάσει στο χεράκι του ένα κομμάτι μήλο, να το πετάξει να το ζουλήξει. Μέχρι τους 9 μήνες το έφερνε στο στόμα και προσεκτικά έκοβε κομματάκια, που όποτε προέκυπταν μεγαλύτερα από όσο μπορούσε να διαχειριστεί, τα έφτυνε. Τώρα στους 10 μήνες τρελαίνεται από χαρά κάθε φορά που βλέπει πιάτο με μήλο μέσα, παίρνει ένα κομμάτι στο ένα χέρι και ένα στο άλλο, τα «λιανίζει» γύρω γύρω μια το ένα μια το άλλο στο στόμα του, ώσπου τελικά μετά από πολλή ευχαρίστηση και παιχνίδι τα έχει φάει αργά αργά, μέσα σε μισή ώρα. Οι αντιδράσεις κάθε βρέφους μπροστά σε σχηματισμένη τροφή μπορεί να είναι διαφορετικές, όλα τα βρέφη όμως είναι το ίδιο στο γεγονός ότι πρέπει να αφεθούν να παίξουν με την τροφή, να πειραματιστούν με τον τρόπο τους, και να ανέβουν την καμπύλη μάθησης για να μάθουν να μασάνε τις τροφές, με εμάς από δίπλα απλούς παρατηρητές, εμψυχωτές της προσπάθειας και με μέριμνα την ασφάλεια.
12) Έχουμε εκμεταλλευτεί τη μίμηση; Έρχεται το μωρό στο τραπέζι με εμάς, να συμμετέχει στην διαδικασία του τραπεζιού, να μας ταίζει και εκείνο, να μασάει η μαμά το ίδιο φαγητό με εκείνο; Το χέρι μας είναι ο δρόμος που πρέπει να εμπιστευτεί, ότι αυτό που του δίνουμε είναι καλό, πρέπει να αποκτήσει εμπιστοσύνη στο χέρι που το ταίζει, και όχι το χέρι αυτό να του προκαλεί εναντίωση με τις πραγματικές του ανάγκες, ή να του θυμίζει ξεγελάσματα και δωροδοκίες.
13) Έχουμε πειραματιστεί με το πλαίσιο του φαγητού; Άλλα βρέφη θα φάνε καλύτερα στο βρεφικό καρεκλάκι με τον δίσκο τους μπροστά, άλλα θέλουν νωρίς να συμμετέχουν στο τραπέζι του ενήλικα και τα πάνε καλύτερα σε ένα καρεκλάκι που προσαρμόζεται στο οικογενειακό τραπέζι, άλλα ταίζονται καλύτερα αγκαλιά, μαζί με τη μαμά, άλλα στο παιχνίδι.
14) Θυμόμαστε ότι απέναντί μας έχουμε έναν πλήρη άνθρωπο. Η σχέση πρέπει να είναι αμφίδρομη, όχι μονόδρομη, όχι εξουσιαστική. Το μωρό θέλει να πάρει αυτό που τρώμε, θέλει να το αφήσουμε να μας ταίσει, θέλει να φάμε και εμείς αυτό που τρώει αυτό. Αφήστε το να νιώσει ισότιμο, φτιάξτε του μεγάλο καλούπι και θα ανταποκριθεί ανάλογα, μην το θεωρείτε ένα στόμα που πρέπει να χώνουμε κουταλιές μέχρι να πάει σχολείο.
15) Έχουμε πειραματιστεί με τον τρόπο που παίρνει την τροφή; Με κουτάλι να κρατάει η μαμά, με μπουκίτσα που δίνουν τα χέρια της μαμάς, με κουτάλι που προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το παιδί, με πιρούνι, με τα χέρια του.
16) Δεν μπορεί να υπάρξει δραστηριότητα στην ζωή ενός βρέφους που να μην είναι παιχνίδι. Δεν μπορεί το φαγητό να είναι καταναγκαστικά έργα μέχρι να παίξουμε. Το φαγητό ΕΙΝΑΙ παιχνίδι, το φαγητό δεν είναι καταναγκαστική διακοπή κάθε τόσο από το παιχνίδι. Όλα στην ζωή του βρέφους δεν μπορεί παρά να είναι παιχνίδι, αλλιώς είναι απεχθή. Η υπερβολική απόσπαση προσοχής, η τηλεόραση ή το ipad για να φάει το παιδί, οι χοροί και οι αλαλαγμοί της μαμάς για να φάει το παιδί μια μπουκιά, το μόνο που καταφέρνουν είναι να πείσουν το παιδί ότι το φαγητό είναι από μόνο του βαρετό. Τα συναισθήματά μας μπροστά στο παιδί την ώρα που του δίνουμε φαγητό είναι καθρέφτης – αν αγχωνόμαστε, αν στενοχωριόμαστε που «δεν τρώει», του το μεταδίδουμε, το εισπράττει. Να μην βλέπει το άγχος μας, την σοβαρότητά μας κατά το τραπέζι, το φαγητό να είναι ευχάριστη, κοινωνική διαδικασία.
17) Υπάρχει και η κατηγορία των βρεφών που απολαμβάνουν τον συχνό θηλασμό χωρίς σημάδια να θέλουν να τον μειώσουν, ιδιαίτερα όταν η μητέρα δεν δουλεύει και η δυάδα βρίσκεται σχεδόν πάντα καθημερινά μαζί. Μετά τους 6-10 μήνες της ζωής είναι θεμιτό το βρέφος να γνωρίζει και διαφορετικά στυλ άλλων φροντιστών (μπαμπάς, γιαγιά, παππούς, νταντά), μια ήπια έκθεση σε άλλα πρόσωπα με σύντομες απουσίες της μητέρας είναι θεμιτή και μπορεί να προσφέρει πλούτο και στην ψυχοκινητική του ανάπτυξη και στην διατροφική του συμπεριφορά. Είναι συχνό φαινόμενο το μωρό να τρώει διαφορετικά με τη μητέρα του και διαφορετικά πχ με τη γιαγιά του. Σε τέτοιες περιπτώσεις μια σταδιακή, ήπια απομάκρυνση της μητέρας καθημερινά για μερικές ώρες και μόνο κατά την διάρκεια της ημέρας – όχι όλη τη νύχτα – μπορεί να δώσει την ευκαιρία στο βρέφος να μάθει το στυλ ταίσματος από άλλα πρόσωπα και να προσαρμοστεί διαφορετικά. Το τραπέζι είναι εκπαιδευτική διαδικασία κοινωνικοποίησης και τα πολλά πρόσωπα – με την προυπόθεση ότι εφαρμόζουν σωστές πρακτικές και δεν ταίζουν με το ζόρι – εμπλουτίζουν την μάθηση. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια να κάνουμε γυμνάσια στο παιδί, με τη μαμά παρούσα, εκείνο να ζητάει την αγκαλιά της και το στήθος της και εκείνη να αρνείται.
18) ΟΧΙ δωροδοκίες, όχι ξεγέλασμα, όχι με το ζόρι, όχι επιβραβεύσεις με γλυκό ή άλλα πράγματα, όχι τιμωρίες ή αρνητική φόρτιση στο φαγητό, όχι κρίσεις και επικρίσεις – δεν είσαι καλό παιδί γιατί δεν τρως, ή είσαι καλό παιδί που τρως. Η αξία ενός αγαπημένου ανθρώπου δεν μετριέται με το αν έφαγε 3 μπουκιές ή 6.
19) Εάν το μωρό μας μετά από όλα αυτά φαίνεται πραγματικά ολιγόφαγο, δίνουμε έμφαση σε τροφές που πραγματικά χρειάζονται να συμπληρώσουν τον θηλασμό, σε τροφές πλούσιες σε μέταλλα, σίδηρο, θερμίδες και ενέργεια.
– Παιδιατρική εκτίμηση χρειάζεται για τις σχετικά σπάνιες περιπτώσεις οι δυσκολίες σίτισης να αντιπροσωπεύουν συμπτώματα οργανικής πάθησης (πχ ουρολοίμωξη, κυστική ίνωση, κοιλιοκάκη, δυσαπορρόφηση, νευρολογικά προβλήματα, τροφικές αλλεργίες κλπ). Μετά από σωστή εκτίμηση σωματικής αύξησης με βάση τα πρότυπα ΠΟΥ, ο γιατρός αποφασίζει αν αρκεί η απλή, τακτική παρακολούθηση ή απαιτούνται περαιτέρω εξετάσεις. Πάντα ο επαγγελματίας υγείας πρέπει να δίνει μεγάλη προσοχή μην η προσέγγισή του στο πρόβλημα οδηγήσει σε υπερβολικές διαγνώσεις και εξετάσεις που επιτείνουν το άγχος των γονιών, το μεταδίδουν στο παιδί και επομένως χειροτερεύουν ακόμα περισσότερο την αποστροφή φαγητού. Ακόμα και στις πραγματικά δύσκολες περιπτώσεις που υπάρχει πραγματικά θέμα, η λύση δεν είναι να μετατραπεί όλη η οικογένεια σε ασθενή, να μετράει καθημερινά γραμμάρια και μπουκιές και να έχουμε τάισμα με το ζόρι.
– Παιδιατρική εκτίμηση χρειάζεται και για πιθανές συνέπειες της επίμονα μη καλής διατροφής, κάνοντας αντίστοιχες εξετάσεις (έλλειψη σιδήρου, έλλειψη βιταμινών, στασιμότητα βάρους).
Ας αλλάξουμε την οπτική μας γωνία, ας κάνουμε ένα βήμα πίσω ως γονείς και ας δούμε το θέμα του φαγητού του μωρού με τα μάτια του παιδιού μας και όχι με τα δικά μας. Αντί για κουτάλια που έρχονται απειλητικά προς το πρόσωπό μας , αντί για απορία για το γεγονός ότι την ώρα που θέλω να ανοίξω το στόμα μου για να χασμουρηθώ μπαίνει μέσα μια κουταλιά κρέμας, για το ότι την ώρα που κλαίω με ανοιχτό στόμα με στουμπώνουν με πολτό, για το ότι την ώρα που χαζεύω ένα ακροβατικό του μπαμπά ή την διαφήμιση στην τηλεόραση με ανοιχτό στόμα μου μπαίνει παθητικά ένα κουτάλι, επιλέξτε
ΣΕΒΑΣΜΟ, ΣΕΒΑΣΜΟ, ΣΕΒΑΣΜΟ.
Αν δεν θέλετε 10-20-30 χρόνια αργότερα τα παιδιά σας να σας κοροιδεύουν, να μην σας ακούν, να σας ξεγελούν, να μην ακούν τις ανάγκες σας, αν δεν θέλετε να μάθουν σε πρότυπα σχέσεων που περιλαμβάνουν αντί για σεβασμό άκαμπτη εξουσία, αντί για κατανόηση αυθαίρετες προσδοκίες, αντί για συνδιαλλαγή χειρισμό, επιλέξτε να μεγαλώσετε το παιδί σας από την αρχή με
ΣΕΒΑΣΜΟ, ΣΕΒΑΣΜΟ, ΣΕΒΑΣΜΟ.
Σ Παπαβέντσης MBBS MRCPCH DCH IBCLC
Πηγή: pediatros-thes.gr