H Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μία χρόνια διαταραχή η οποία διαγιγνώσκεται κυρίως μετά τα 3 πρώτα έτη αλλά με μεγαλύτερη συχνότητα κατά τη σχολική ηλικία. Οι σχολικές υποχρεώσεις, το πλαίσιο που θέτουν και τα όρια που μπαίνουν κατά τη σχολική περίοδο, αναδεικνύουν πιο εύκολα τα κριτήρια διάγνωσης στο παιδί. Όταν απαιτείται το παιδί να προσέχει στον πίνακα και να μένει ακίνητο στο θρανίο παρακολουθώντας το μάθημα, μπορεί πιο εύκολα να εκτιμηθεί η δυνατότητα συγκέντρωσης του.
Τα βασικά συμπτώματα είναι η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Από τη φύση τους και μόνο τα συμπτώματα αυτά, καθιστούν τη διάγνωση της ΔΕΠΥ δύσκολη. Που αρχίζει και που σταματάει πχ η κινητικότητα ενός παιδιού; Για πόσο χρονικό διάστημα μπορεί να μείνει συγκεντρωμένο πχ στην ανάγνωση ενός παραμυθιού; Είναι λοιπόν αρκετά δύσκολο να πούμε αν ένα παιδί έχει ΔΕΠΥ. Πολλές φορές παραβλέπεται η διάγνωση κάτω από τη διαπίστωση ότι «παιδί είναι ίσως ζωηρό!» είτε πάλι βλέπουμε μια «υπερ-χρησιμοποίηση» του όρου (εσφαλμένη διάγνωση) πχ από εκπαιδευτικούς οι οποίοι αποδίδουν τη ΔΕΠΥ σε κάποιο παιδί που πιθανά τους «δυσκολεύει» στην ομαλή κατά αυτούς διαδικασία εκπαίδευσης. Οφείλουμε λοιπόν να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην χρήση του όρου και κυρίως να ζητάμε εκτίμηση από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες (δεν είναι όλοι οι επιστήμονες στο χώρο της ψυχικής υγείας εκπαιδευμένοι στη διάγνωση και αυτό θέλει προσοχή!).
Μέχρι πρόσφατα η ΔΕΠΥ θεωρούνταν παιδική διαταραχή η οποία φθίνει προχωρώντας προς την ενήλικη ζωή. Πρόσφατα όμως δεδομένα δείχνουν ότι σε πολλές πλέον περιπτώσεις επιμένει και στην ενήλικη ζωή. Ωστόσο οι υπηρεσίες για τους ενήλικες με ΔΕΠΥ παραμένουν σπάνιες και η δυνατότητα αντιμετώπισης ανύπαρκτη. Είναι ωφέλιμο να γίνει η διάγνωση σχετικά νωρίς πριν την ηλικία των 6-7 ετών για να μπορεί το παιδί να μάθει να λειτουργεί προς όφελος του.
Ποια είναι όμως τα συμπτώματα που θα μας οδηγήσουν στην αναζήτηση επαγγελματικής εκτίμησης;
Σύμφωνα με το DSM-IV (ένα διαγνωστικό εγχειρίδιο για την ταξινόμηση των ψυχικών διαταραχών), διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ με διαφορετικά κριτήρια:
α) τύπος Απροσεξίας
β) τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας
γ) Συνδυασμένος τύπος
Ωστόσο κάποια βασικά γενικά κριτήρια είναι:
* έλλειψη συγκέντρωσης (πχ διαβάζουμε μια ιστορία και σταματάμε ζητώντας από το παιδί να μας πει τι είπαμε μόλις)
* εύκολη απόσπασης προσοχής (δεν μπορεί να διαβάζει όταν πχ ακούγεται και ο παραμικρός θόρυβος που του τραβάει αμέσως την προσοχή ή οποιοδήποτε άλλο ερέθισμα πχ ένα αντικείμενο στο δωμάτιο του)
* ξεχνάει εύκολα όπως οδηγίες (τις οποίες επίσης δεν μπορεί εύκολα να ακολουθήσει), σχολικές εργασίες, ακόμη και προσωπικά του αντικείμενα πχ το μπουφάν του στο σχολείο.
* δεν έχει οργάνωση (στο δωμάτιο του επικρατεί ένα χάος)
* δεν μπορεί να καθίσει σε μια πχ καρέκλα για πολλή ώρα, σηκώνεται συνέχεια, τρέχει συχνά και σκαρφαλώνει, βρίσκεται σε μόνιμη κίνηση.
* δεν περιμένει να ακούσει όλη τη φράση που κάποιος έχει να του πει, απαντά πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση, διακόπτει χωρίς να έχει τελειώσει ο άλλος, μιλάει αρκετά και ακατάπαυστα.
Για να γίνει διάγνωση της ΔΕΠΥ θα πρέπει να εμφανίζονται αρκετά από τα κριτήρια διάγνωσης (τουλάχιστον 6 από τα κριτήρια που επίσημα καταγράφονται στο διαγνωστικό εγχειρίδιο DSM-IV), να έχουν κάνει την εμφάνιση τους πριν την ηλικία των 6-7 ετών και να έχουν διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών. Επιπλέον να έχουν επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργικότητα του παιδιού σε δύο τουλάχιστον πλαίσια πχ σχολείο και σπίτι.
Είναι σημαντικό σε οποιαδήποτε διαδικασία διάγνωσης να αναγνωρίζεται η ατομική διαφορετικότητα. Κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και διαφορετικό από τα άλλα παιδιά. Η μοναδικότητα του, θα δώσει εκείνη την ιδιαίτερη «χροιά» στα συμπτώματα που θα παρουσιάσει. Ενώ παράλληλα η έκφραση των συμπτωμάτων διαφέρει ακόμη και στο ίδιο το παιδί σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα (ακόμη και από ώρα σε ώρα).
Τα είδη θεραπείας που κυρίως προτείνονται είναι η φαρμακευτική αγωγή, η ψυχοθεραπεία (κυρίως συμπεριφορική) και η εργοθεραπεία. Ωστόσο έχει αποδειχτεί ότι η καλή διατροφή, η σωστή εκπαίδευση (ακολουθώντας μερικά tips) και η επαφή με τη φύση η λεγόμενη green time (να παίζει το παιδί τουλάχιστον 30 λεπτά έξω στη φύση) συνεπικουρούν στη θεραπεία. Βοηθάει επίσης πολύ στα παιδιά με ΔΕΠΥ -και όχι μόνο- να έχουν μία ρουτίνα στην καθημερινότητα τους, ένα ήσυχο περιβάλλον (όχι πχ ανοιχτή τηλεόραση, φασαρία γενικά και το παιδί να προσπαθεί να διαβάσει) και φυσικά αρκετό και κυρίως ποιοτικό ύπνο (βοηθάνε πολύ κάποιες ασκήσεις χαλάρωσης πριν τον ύπνο, όχι βαριά διατροφή ή διατροφή που προκαλεί υπερδιέγερση). Τέλος, ο ρόλος μας ως γονείς σε όλο αυτό είναι πολύ πολύ σημαντικός! Στηρίζουμε το παιδί, κατανοούμε τις ανάγκες του και τα συναισθήματα του. Και φυσικά όταν έχουμε οποιαδήποτε ανησυχία, ζητάμε τη βοήθεια ειδικού!
Γιούλη Μπαλίκου,Ψυχολόγος
Πηγή: lolmomsworld.blogspot.gr