Καρδιακή ανακοπή και αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε παιδιά και εφήβους
Σαν κεραυνός εν αιθρία αποτελεί η είδηση αιφνίδιου θανάτου σε ένα παιδί ή ένα έφηβο σκορπώντας απερίγραπτη θλίψη αλλά και δημιουργώντας πολλά ερωτηματικά.
Ποια είναι τα αίτια της καρδιακής ανακοπής στα παιδιά και τους εφήβους;
Τα αίτια που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακή ανακοπή στα παιδιά και στους εφήβους είναι παρόμοια με τους ενήλικες αλλά έχουν διαφορετική συχνότητα. Στους ενήλικες η συνηθέστερη αιτία είναι η στεφανιαία νόσος (η νόσος των αρτηριών της καρδιάς) ενώ στα παιδιά και στους εφήβους η στεφανιαία νόσος είναι σπάνια.
Στα παιδιά και στους εφήβους τα συχνότερα αίτια είναι:
- οι συγγενείς καρδιοπάθειες (νοσήματα της καρδιάς που υπήρχαν από τη γέννηση του παιδιού όπως η τετραλογία Fallot, η υποπλαστική αριστερή κοιλία και η μετάθεση των μεγάλων αγγείων),
- Αρρυθμίες (όπως το σύνδρομο μακρού QT και το σύνδρομο Wolff – Parkinson – White ),
- Mυοκαρδιοπάθειες (κυρίως υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και η διατατική μυοκαρδιοπάθεια). Είναι καταστάσεις που ο καρδιακός μυς δε λειτουργεί σωστά.
- Μυοκαρδίτιδες (λοιμώξεις του καρδιακού μυός που συνήθως οφείλονται σε ιούς)
- Διάφορες άλλες σπανιότερες καρδιακές παθήσεις που αφορούν κυρίως τα αγγεία της καρδιάς όπως οι αγγειίτιδες των στεφανιαίων αγγείων, η ανώμαλη έκφυση των στεφανιαίων αρτηριών, ο διαχωρισμός της αορτής κ.α.
Υπάρχει κληρονομική προδιάθεση για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο;
Σε ένα σημαντικό ποσοστό των ατόμων που έχουν υποστεί αιφνίδιο καρδιακό θάνατο υπάρχει ιστορικό καρδιακής ανακοπής/αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε άλλο μέλος της οικογένειας. Η πρόοδος της γενετικής ιατρικής έχει καταδείξει ότι το 1/3 των περιπτώσεων καρδιακής ανακοπής/αιφνίδιου καρδιακού θανάτου οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες.
Μπορεί να προηγούνται συμπτώματα της καρδιακής ανακοπής;
Πολύ συχνά τα παιδιά και οι έφηβοι που υπέστησαν καρδιακή ανακοπή/αιφνίδιο καρδιακό θάνατο είχαν αναφέρει συμπτώματα μέχρι και 30 μήνες πριν από το επεισόδιο. Τα συμπτώματα που έχουν αναφερθεί από τα άτομα που έχουν υποστεί αιφνίδιο καρδιακό θάνατο είναι:
- Πόνος στο στήθος
- Δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια)
- Zάλη
- Ταχυπαλμία
- Λιποθυμικό επεισόδιο ή τάση για λιποθυμία.
Μπορεί να εφαρμοστούν μέτρα για πρόληψη του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου;
Επί του παρόντος δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία που να συστήνουν μια συγκεκριμένη μέθοδο προσυμπτωματικού ελέγχου για την πρόληψη της καρδιακής ανακοπής σε παιδιά και εφήβους. Προσυμπτωματικό έλεγχο εννοούμε να γίνουν κατάλληλες εξετάσεις για να ανευρεθεί εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην καρδιά έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Υπάρχουν πολλά άλυτα ερωτήματα που απασχολούν την επιστημονική κοινότητα όσον αφορά την ανεύρεση του κατάλληλου ελέγχου σε συνδυασμό με το κόστος για τον ασθενή.
Τα σημαντικότερα ερωτήματα που ακόμη δεν έχουν απαντηθεί όσον αφορά τον προληπτικό έλεγχο για καρδιακή ανακοπή στα παιδιά είναι:
- Ποια από τα παιδιά θα πρέπει να υποβληθούν σε προσυμπτωματικό έλεγχο;
- Tο πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου πρέπει να εφαρμοστεί σε ολόκληρο τον παιδικό πληθυσμό ή να επικεντρωθεί σε συγκεκριμένες ομάδες όπως οι αθλητές;
- Σε ποια ηλικία θα πρέπει να γίνει ο προσυμπτωματικός έλεγχος; Οι συγγενείς καρδιοπάθειες π.χ. αφορούν συνήθως τα παιδιά βρεφικής και προνηπιακής ηλικίας ενώ διάφορες μυοκαρδιοπάθειες (όπως η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια που αποτελεί μια σχετικά συχνή αιτία καρδιακής ανακοπής στους αθλητές) εμφανίζονται συνήθως μετά από την ηλικία των 12 ετών.
- Ποια μέθοδος είναι η ιδανικότερη για να ανιχνεύσει τις καταστάσεις αυτές; Μελέτες έχουν δείξει ότι το απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να μην είναι αποδοτικό ως εξέταση προσυμπτωματικού ελέγχου αφού μπορεί να έχει τόσο ψευδώς θετικά αποτελέσματα (να έχει δηλαδή ευρήματα ενώ η καρδιά είναι φυσιολογική – οδηγώντας στην περαιτέρω εκτέλεση άσκοπων και δαπανηρών εξετάσεων), όσο και ψευδώς αρνητικά (να μην δείξει τίποτα ενώ η καρδιά παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα).
Ποια μέθοδο προσυμπτωματικού ελέγχου για καρδιακή ανακοπή προτείνουν η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρία(AHA) όσο και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP);
Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρία (AHA) και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP) συνιστούν στους ιατρούς να στηρίζονται σε δύο κύριους άξονες για τον προληπτικό έλεγχο καρδιακής ανακοπής. Οι άξονες αυτοί στρέφονται στη λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού και την πραγματοποίηση μιας λεπτομερούς κλινικής εξέτασης.
Ποια στοιχεία από το ιστορικό του παιδιού / εφήβου είναι βαρύνουσας σημασίας;
Από το ατομικό ιατρικό ιστορικό των παιδιών θα πρέπει να αναζητηθεί με επιμέλεια η παρουσία συμπτωμάτων όπως συγκοπή ή παραλίγο συγκοπή, θωρακικού άλγους, ζάλης, αισθήματος παλμών, εύκολης κόπωσης και δυσκολίας στην αναπνοή ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της άσκησης. Σημαντικό επίσης είναι το προηγούμενο ιατρικό ιστορικό του παιδιού. Παιδιά που είχαν ιστορικό μυοκαρδίτιδας ή νόσου Kawasaki (φλεγμονή που μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα αγγεία της καρδιάς ) καθώς και τα παιδιά που διαγνώσθηκαν με συγγενή καρδιοπάθεια αποτελούν μια ιδιαίτερη ομάδα αυξημένου καρδιακού κινδύνου. Θα πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο οικογενειακό ιστορικό των εξεταζόμενων παιδιών αφού όπως προαναφέρθηκε ένα σημαντικό ποσοστό των περιπτώσεων καρδιακής ανακοπής έχουν γενετικό υπόβαθρο. Απαραίτητα ερωτήματα που οφείλει να θέσει ο ιατρός στους γονείς των παιδιών/ εφήβων είναι:
- Υπάρχει ιστορικό αιφνίδιου και χωρίς αιτιολογία θανάτου σε μέλος της οικογένειας σε ηλικία μικρότερη των 50 ετών;
- Υπάρχει κάποιο μέλος της οικογένειας με πρόβλημα στην καρδιά όπως μυοκαρδιοπάθεια ή κάποια αρρυθμία. Με αυτό τον τρόπο ο κλινικός γιατρός ψάχνει να ανιχνεύσει παθήσεις της καρδιάς που κληρονομούνται όπως η υπερτροφική ή διατατική μυοκαρδιοπάθεια, αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίας, σύνδρομο μακρού ή βραχέως QT, σύνδρομο Brugada κλπ.
Τι είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει η κλινική εξέταση ενός παιδιού/εφήβου για την πρόληψη της καρδιακής ανακοπής;
Η κλινική εξέταση θα πρέπει να είναι λεπτομερής και να περιλαμβάνει:
- Mέτρηση της αρτηριακής πίεσης,
- Έλεγχο σφύξεων στις μηριαίες αρτηρίες,
- Ακρόαση της καρδιάς για την αξιολόγηση της καρδιακής συχνότητας και του καρδιακού ρυθμού καθώς και τον εντοπισμό καρδιακού φυσήματος.
Σε κάθε περίπτωση όπου ο ιατρός της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας εντοπίσει ύποπτα ευρήματα από το οικογενειακό ή ατομικό ιατρικό ιστορικό, την αναφερομένη συμπτωματολογία ή εάν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα από την κλινική εξέταση το παιδί ή ο έφηβος θα πρέπει να παραπεμφθεί σε ειδικό καρδιολόγο/παιδοκαρδιολόγο για περαιτέρω αξιολόγηση.
Συμπερασματικά η καρδιακή ανακοπή και ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος στα παιδιά και εφήβους είναι μεν σπάνιες καταστάσεις αλλά μπορεί να συμβούν. Χωρίς αμφιβολία είναι πολύ λυπηρό να κόβεται το νήμα της ζωής ενός παιδιού προτού προλάβει να ανοίξει τα φτερά του. Οι γονείς είναι απαρηγόρητοι και συνεχώς ανησυχούν και βασανίζονται πώς θα γινόταν να γυρίσουν το χρόνο πίσω. Οι γονείς λοιπόν καλό είναι να μην παραλείπουν την κλινική εξέταση του παιδιού τους στα χρονικά διαστήματα που τους καθορίζει ο παιδίατρος τους, να αναφέρουν με λεπτομέρεια το ιστορικό του παιδιού τους αλλά και της οικογένειας. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούν να ανιχνευθούν εκείνες οι περιπτώσεις που με τον κατάλληλο έλεγχο και θεραπευτική αντιμετώπιση μπορούν να αποτρέψουν το δυσάρεστο γεγονός του αναπάντεχου αιφνίδιου καρδιακού θανάτου.
Πηγή: paidiatros.com
