Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) έχει να κάνει με προβλήματα διάσπασης της προσοχής και σωματικής υπερδραστηριότητας του παιδιού. Στααγγλικάείναιγνωστήως ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder). Αν και τα συμπτώματα που εμφανίζει το παιδί δεν είναι πάντα ξεκάθαρα, σε κάθε περίπτωση οι γονείς, και στη συνέχεια ο παιδοψυχολόγος, οφείλουν να τα παρακολουθήσουν.
Συμπτώματα της ΔΕΠΥ
Ο παιδοψυχολόγος – νευροψυχολόγος παίδων κ. Σίφης Κουράκης αναφέρει πως υπάρχουν τέσσερις υπότυποι στη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Αυτοί είναι:
-Παρορμητικότητα: Δε διατηρεί την ψυχραιμία του σε καθημερινές δραστηριότητες, δε σκέφτεται πριν πράξει κάτι ή πριν το ίδιο μιλήσει.
-Αδυναμία συγκέντρωσης: Δεν μπορεί να διατηρήσει την προσοχή στο μάθημά του, αδυνατεί να φέρει εις πέρας μια εργασία που έχει αναλάβει.
-Απροσεξία: Κινείται ή μιλάει με τρόπο που δείχνει πως δεν έχει επεξεργαστεί προηγουμένως κάποια πράγματα, παρουσιάζει χαμηλή σχολική επίδοση.
-Υπερκινητικότητα: Δεν μπορεί να σταθεί ήρεμο στην ίδια θέση, κινείται διαρκώς, μιλάει νευρικά και αδιάκοπα, δείχνει ανυπομονησία.
Μπορεί κάποιος να συναντήσει παιδιά που έχουν τον έναν τύπο ή παιδιά που συνδυάζουν δύο ή περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Αυτό πάντως που χαρακτηρίζει όλα τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι, σύμφωνα με τον κ. Κουράκη, η εκπληκτικά χαμηλή αντοχή στη ματαίωση, δηλαδή στο ανικανοποίητο, γεγονός που συνδέεται με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, τις αναίτιες εκρήξεις θυμού, τις μεγάλες αυξομειώσεις στο συναίσθημα, το οξύ ψυχοσωματικό άγχος και τις αυξομειώσεις στη σχολική επίδοση.
Αιτίες εμφάνισης
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας φαίνεται πως έχει νευροφυσιολογικά αίτια και συγκεκριμένα συνδέεται με την ανεπαρκή ή ιδιόρρυθμη αιμάτωση που γίνεται στον πρόσθιο λοβό του εγκεφάλου, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει πως υπάρχει εγκεφαλική βλάβη. Οι οικογενειακοί παράγοντες, υπογραμμίζει ο κ. Κουράκης, συνήθως επιτείνουν την έκφραση του συνδρόμου, μιας και τα παιδιά που πάσχουν από ΔΕΠΥ θέλουν ειδικό χειρισμό και ήρεμο περιβάλλον. Υπάρχουν και άλλα αίτια, όπως η δηλητηρίαση από μόλυβδο ή η δυσανοχή σε συστατικά τροφίμων που ωστόσο είναι πολύ μικρότερης εμβέλειας.
Πόσο συχνό είναι;
Πολλά παιδιά είναι υπερκινητικά ή αφηρημένα στο χώρο της διδασκαλίας, ωστόσο αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πως πάσχουν από Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Σύμφωνα πάντως με τον. Κουράκη, πρόκειται για την πιο συχνή διαταραχή που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία 100 χρόνια στην παιδιατρική και αφορά στο 10-15% του μαθητικού πληθυσμού. Σημαντικό στοιχείο είναι επίσης ότι συνήθως εμφανίζεται σε μια αναλογία 8 αγόρια προς 1-2 κορίτσια, είναι δηλαδή πολύ πιο συχνή στα αγόρια, ενώ για να διαγνωστεί ως ΔΕΠΥ τα συμπτώματα πρέπει να επιμείνουν για τουλάχιστον έναν χρόνο.
Τρόποι αντιμετώπισης
Ο όρος «θεραπεία» δεν είναι απολύτως δόκιμος σε αυτή την περίπτωση, όπως επισημαίνει ο κ. Κουράκης, μιας και μιλάμε κυρίως για αποκατάσταση, συμπεριφορική συμβουλευτική και ένα πρόγραμμα θεραπείας συμπεριφοράς της ΔΕΠΥ. Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις η αντιμετώπιση γίνεται με φαρμακοθεραπεία, η οποία θα δοθεί από τον παιδοψυχίατρο (αμφεταμίνες, ριταλίνη, άλλες διεγερτικές πρωτεΐνες που θα ισορροπήσουν την αιμάτωση στον εγκέφαλο). Όταν αναφερόμαστε σε «ιδιαίτερες περιπτώσεις» εννοούμε, όπως υπογραμμίζει ο κ. Κουράκης, σε περιστατικά όπου εμποδίζεται η καθημερινή λειτουργικότητα του παιδιού σε πολλαπλά επίπεδα. Αυτό θα διαγνωστεί αρχικά από τον παιδοψυχολόγο, ο οποίος μέσω των ψυχομετρικών τεστ θα δει κατά πόσο υπάρχει έκπτωση της λειτουργικότητας σε συμπεριφορά, ύπνο, συναίσθημα. Εκείνος στη συνέχεια θα παραπέμψει, εάν το κρίνει σωστό, το παιδί σε παιδοψυχίατρο.
Οριστική αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ υπάρχει στο 50% των περιπτώσεων. Και αυτό εφόσον ακολουθηθεί τουλάχιστον 3ετες πρόγραμμα συμπεριφορικής θεραπείας για ΔΕΠΥ καθώς και συνεχείς οδηγίες προς τους γονείς. Το υπόλοιπο 50% αφορά κυρίως σε παιδιά με ισχυρή κληρονομική προδιάθεση που, σύμφωνα με διαχρονικές μελέτες από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ενδέχεται να εμφανίσουν κατάθλιψη και παραπτωματικότητα στην εφηβεία (σε ποσοστό 30%) παρόλο που θα ακολουθήσουν ειδικά προγράμματα συμπεριφορικής θεραπείας.
Ενήλικα χαρακτηριστικά.
Ένα παιδί που αδυνατεί να αντιμετωπίσει την ΔΕΠΥ, είτε λόγω της ισχυρής κληρονομικότητας που αναφέραμε είτε επειδή δεν το πρόσεξαν μικρό οι γονείς του και ως εκ τούτου δεν το παρακολούθησε ποτέ παιδοψυχολόγος, θα εμφανίζει, όπως αναφέρει ο κ. Κουράκης, κάποια χαρακτηριστικά σε μεγαλύτερη ηλικία. Εφήμερες σχέσεις, εκρήξεις θυμού, απότομη συμπεριφορά, δυσκολίες στην προσαρμογή, έντονη ανυπομονησία, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει ένας ενήλικας που είχε εμφανίσει ΔΕΠΥ σε μικρότερη ηλικία.
Όπως επισημαίνεται πάντως, το θετικό είναι πως μεγαλώνοντας το άτομο έχει πλέον τη νοημοσύνη να προστατεύει τον εαυτό του από άβολες καταστάσεις και να ελέγξει σε κάποιο βαθμό τη συμπεριφορά του. Είναι πολύ ωφέλιμο πάντως τα άτομα αυτά να ασχολούνται με αθλήματα, τα οποία προωθούν τη συνεργασία, την κοινωνικότητα και τον προγραμματισμό.
