Σχολική φοβία ή άρνηση και αυτισμός
Η σχολική άρνηση ή σχολική φοβία είναι μορφή συναισθηματικού στρες η οποία εκφράζεται μέσα από την άρνηση του παιδιού με ΔΑΦ να πάει στο σχολείο για πρώτη φορά, είτε να επιστρέψει σε αυτό μετά από ένα διάστημα διακοπών.
Το παιδί που υποφέρει από αυτόν το φόβο, αποφεύγει να πάει σχολείο, σωματοποιώντας πολλές φορές το άγχος του, μέσα από παθήσεις του δέρματος ή και πόνους σε διάφορα μέρη του σώματος, εμέτους και άλλα. Εκτός των σωματικών εκδηλώσεων, το παιδί μπορεί να σας εκφράσει άμεσα τον φόβο του με λόγια ή πιο έμμεσα με ξεσπάσματα θυμού και προκλητικές ή εναντιωματικές συμπεριφορές, καθώς πλησιάζει η ώρα του σχολείου.
Γιατί όμως τα παιδιά με ΔΑΦ φοβούνται το σχολείο; Κάποια παιδιά μπορεί να φοβούνται τις γνωστικές προκλήσεις (τα μαθήματα, το να τους σηκώσει ο δάσκαλος για μάθημα, το να διαβάσει δυνατά) και κάποια άλλα τις κοινωνικές προκλήσεις μέσα στο σχολικό πλαίσιο. Λέγοντας κοινωνικές προκλήσεις, εννοείται για παράδειγμα η αλληλεπίδραση του παιδιού με ΔΑΦ με τους συνομήλικους του στο διάλειμμα, η εφαρμογή σχολικών κανόνων, η πρόκληση για συνεργασία σε μία εργασία κλπ. Μικρότερα παιδιά, μπορούν να βιώνουν άγχος αποχωρισμού, το οποίο εκφράζεται μέσα από την άρνησή τους για το σχολείο, ενώ μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να αποφεύγουν το σχολείο, για να αποφύγουν την έκθεσή τους σε προκλητικές καταστήσεις, τόσο σε γνωστικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο (κοινωνική φοβία – έχετε κατά νου ότι πολλά παιδιά μέσα στο φάσμα, αναπτύσσουν φοβίες και εκδηλώνουν αγχώδεις διαταραχές).
Σε κάθε περίπτωση η ανάλυση της συμπεριφοράς είναι σημαντική. Η “αποκρυπτογράφηση” των αιτιών της σχολικής άρνησης είναι σημαντικότατο βήμα, για να μπορέσετε να βοηθήσετε το παιδί σας αποτελεσματικά. Τί προκαλεί τον φόβο; Είναι οι γνωστικές ή οι κοινωνικές προκλήσεις; Μήπως και τα δύο; Είναι γενικευμένος φόβος ή μόνο στο πλαίσιο του σχολείου; Το παιδί προσπαθεί να αποφύγει κάτι ή να τραβήξει την προσοχή σας; Μήπως το παιδί σας είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού; Μήπως δεν θέλει να απομακρυνθεί από εσάς; Μήπως η αλλαγή δασκάλου ή αίθουσας αγχώνει το παιδί σας; Μήπως ο φόβος αρχίζει μέσα στο σχολικό λεωφορείο που έχει πολύ φασαρία και κλιμακώνεται στο θορυβώδες σχολικό περιβάλλον; Μήπως κάποιος εξωγενής παράγοντας (γέννηση αδελφού/ής, διαζύγιο γονέων, τσακωμοί, αρρώστια, περιβαλλοντικοί παράγοντες) έχει προκαλέσει διάχυτο άγχος στο παιδί; Μόλις κατανοήσετε το γιατί και τί, αρχίζει η ουσιαστική βοήθειάς σας.
Πώς θα βοηθήσετε γενικά το παιδί σας; Με την βοήθεια ενός ειδικού μπορείτε να μάθετε στο παιδί σας στρατηγικές χαλάρωσης, όπως οι βαθιές αναπνοές και η χαλάρωση των μυών του. Αφού πρώτα αποκωδικοποιήσετε τί είναι αυτό που προκαλεί τον φόβο, μάθετε στο παιδί σας να αναγνωρίζει τα σημάδια στο σώμα του, τα οποία προηγούνται μίας κρίσης (π.χ. ιδρώτας, ταχυκαρδία, σφίξιμο στο στομάχι κλπ) και να χρησιμοποιεί τις τεχνικές, πριν το ξέσπασμα ή την κρίση πανικού. Αποτελεσματική είναι επίσης, η σταδιακή έκθεση και εν τέλει η απευαισθητοποίηση του ερεθίσματος που προκαλεί τον φόβο. Στην περίπτωση του σχολείου, μπορείτε να ξεκινήστε με μία βόλτα στο σχολικό προαύλιο, μετά με μία ξενάγηση στις αίθουσες, να συνεχίσετε με το να έχετε το παιδί σας σε κάποια μαθήματα που του είναι ευχάριστα (για να κάνει θετικές συσχετίσεις και συνδέσεις), για να καταλήξετε σταδιακά στο να μένει όλες τις ώρες μόνο του, χωρίς κάποια κρίση πανικού ή κάποια άλλη συμπεριφορά, που κρύβει από πίσω της φόβο και άγχος. Σε πιο μεγάλα παιδιά μπορεί να βοηθήσει και η τεχνική της απομόνωσης του ερεθίσματος (“Φαντάσου ότι βλέπουμε το σχολείο ή την αυλή του σχολείου, από ψηλά και δεν μπορεί να σε επηρεάσει τίποτα που συμβαίνει εκεί… Τί φοβάσαι εκεί; Πως μπορούμε να το καταπολεμήσουμε;”).
Τέλος, συνεργαστείτε με το σχολείο του παιδιού σας και ζητήστε την βοήθεια του εκπαιδευτικού ή των εκπαιδευτικών της τάξης, τόσο για την εφαρμογή των παραπάνω τεχνικών, όσο και για να σας βοηθήσουν να κατανοείστε από πού και γιατί υπάρχει η φοβία.
Αν ωστόσο οι λόγοι της σχολικής φοβίας είναι για παράδειγμα το ότι το παιδί σας είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού, οι παραπάνω δράσεις δεν θα βοηθήσουν. Επίσης αν η “φοβία” είναι χειριστική, τότε και πάλι τα παραπάνω δεν θα βοηθήσουν. Πράξτε ανάλογα τη περίπτωση και την αιτία του φόβου και ζητήστε την βοήθεια ενός ειδικού.
Η υποστηρικτική και μη επικριτική συμπεριφορά σας προς το παιδί, είναι το κλειδί για την τελική επιτυχία και απομάκρυνση του κάθε φόβου του. Σεβαστείτε λοιπόν τον φόβο του, ο οποίος είναι πραγματικός, χωρίς όμως να γίνεστε υπερβολικοί, προσπαθώντας πάση θυσία να μην υποβάλετε το παιδί σας, στο στρεσογόνο σχολικό περιβάλλον. Μιλήστε στο παιδί σας και πείτε του ότι κατανοείτε τον φόβο του και το πώς αισθάνεται και ότι θα προσπαθήσετε μαζί να βρείτε μία λύση σε αυτό. Ενισχύστε την κάθε του προσπάθεια, χωρίς υπερβολές. Η βελτίωση θα έρθει σταδιακά, ενώ οποιαδήποτε στιγμή (πιθανόν λόγω κάποιου μικρού ή ασήμαντου, για τους υπόλοιπους, ερέθισμα) η φοβία μπορεί να επανέλθει, οπότε να είστε προετοιμασμένοι για αυτό, αποφεύγοντας την κριτική τύπου “Μα τα έχουμε ξεπεράσει αυτά” και “Τί παιδιαρίσματα είναι αυτά;” κλπ.
Εν κατακλείδι, ακούστε, παρατηρείστε, ενισχύστε και υποστηρίξτε το παιδί σας. Βοηθείστε το να ξεπεράσει, τόσο αυτή του την φοβία, όσο και να αποκτήσει δεξιότητες, ώστε να μπορεί αργότερα να ξεπερνάει τους όποιους φόβους του, χωρίς να χρειάζεται τη δική σας συμβολή, εκπαιδεύοντας έτσι έναν ανεξάρτητο και με αυτοπεποίθηση ενήλικα.
Αλεξάνδρα Κακουδάκη-newsitamea.gr
