Απο τον Δημήτρη Μπακαλίδη.Κοινωνιολόγο – Οικογενειακό Σύμβουλο
Πού αποσκοπούν οι αρνητικές συμπεριφορές των παιδιών;
Προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε την αρνητική συμπεριφορά θα αναφέρουμε τέσσερις βασικούς σκοπούς των παιδιών που μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτή.
Α. Άτοπη προσοχή
Όλα τα παιδιά θέλουν να τραβήξουν την προσοχή. Τα ίδια προτιμούν να τραβήξουν την προσοχή με θετικό τρόπο, αν όμως δεν το πετύχουν επιδιώκουν με αρνητικό τρόπο. Τα παιδιά που έχουν λαθεμένη πεποίθηση ότι ανήκουν στο περιβάλλον μόνο όταν τα προσέχουν ή τα υπηρετούν, προτιμούν να προκαλέσουν έστω και την άτοπη προσοχή, παρά να νιώθουν ότι τα αγνοούν. Για να βοηθήσουμε τα παιδιά που επιδιώκουν να τραβήξουν την άτοπη προσοχή, πρέπει ν’ αλλάξουμε την αντίδρασή μας, ώστε να τους δείξουμε ότι μπορούν να πετύχουν αυτή την προσοχή και να αποκτήσουν σημασία με τη χρήσιμη συμβολή τους παρά με τις αρνητικές απαιτήσεις για προσοχή ή εξυπηρέτηση. Πρέπει να συγκεντρώσουμε τη προσοχή μας στη θετική τους συμπεριφορά. Όσο για την αρνητική, θα πρέπει να την αγνοήσουμε. Ο κατάλληλος τρόπος για να δώσουμε την προσοχή μας σε κάτι θετικό, είναι να την δώσουμε όταν το παιδί δεν το περιμένει.
Β. Αγώνας υπεροχής
Τα παιδιά που επιδιώκουν την υπεροχή, νιώθουν ότι αξίζουν μόνο όταν είναι αφεντικά, όταν υπερέχουν. Όταν αντιμετωπίζουμε παιδιά που επιδιώκουν την υπεροχή πρέπει να αποφεύγουμε το θυμό και να αποχωρούμε από το πεδίο της μάχης. Η χρήση βίας, για να αντιμετωπίσουμε την προσπάθεια υπεροχής των παιδιών το μόνο που πετυχαίνει είναι να τα εντυπωσιάζει σχετικά με την αξία της δύναμης, και να αυξάνει την επιθυμία τους να αποκτήσουν ακόμα μεγαλύτερη δύναμη.
Γ. Εκδίκηση
Τα παιδιά που επιδιώκουν την εκδίκηση έχουν πιστέψει ότι δεν είναι αγαπητά. Ότι αξίζουν μόνο όταν μπορούν να πληγώσουν τους άλλους, όπως τα πλήγωσαν και οι άλλοι, κατά τη γνώμη τους. Βρίσκουν μια θέση με το να είναι σκληρά και δυσάρεστα. Οι γονείς του παιδιού που επιδιώκει την εκδίκηση, νιώθουν βαθιά πληγωμένοι και θέλουν να ανταποδώσουν τον πόνο. Το παιδί αντιδρά στη δική τους αντεπίθεση ζητώντας παραπέρα εκδίκηση, είτε ενισχύοντας την αρνητική συμπεριφορά ή διαλέγοντας άλλο όπλο. Για να αρχίσουν να βοηθούν το εκδικητικό παιδί, οι γονείς πρέπει να προσέξουν να μην ανταποδώσουν τα χτυπήματα. Όσο δύσκολο κι αν θα είναι αυτό, στόχος είναι να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τη σχέση τους με το παιδί, παραμένοντας ήρεμοι και δείχνοντας καλή θέληση.
Δ. Επίδειξη ανικανότητας
Τα παιδιά που επιδεικνύουν ανικανότητα ή αδεξιότητα είναι υπερβολικά αποθαρρυμένα. Αφού παραιτήθηκαν από κάθε ελπίδα να πετύχουν, επιχειρούν να δείξουν στους άλλους ότι δεν μπορούν να αποδώσουν σε οτιδήποτε. Οι γονείς θα καταλάβουν ότι ένα παιδί επιδιώκει αυτό το σκοπό αν και αυτοί επίσης νιώθουν απελπισμένοι και θέλουν να παραιτηθούν. Το παιδί αντιδρά παθητικά ή δεν αντιδρά καθόλου σε οτιδήποτε κάνουν οι γονείς. Δεν κάνει καμία προσπάθεια να βελτιωθεί. Για να βοηθήσουν ένα παιδί που νιώθει ανίκανο, οι γονείς χρειάζεται να παραμερίσουν κάθε είδους κριτική και αντί για αυτό να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στα θετικά σημεία του παιδιού. Είναι ανάγκη να ενθαρρύνουν κάθε προσπάθειά για βελτίωση, όσο μικρή και αν φαίνεται.
Να λοιπόν πώς μπορούμε να αλλάξουμε την αρνητική συμπεριφορά.
Η υπακοή στους κανόνες και η συμμόρφωση οφείλονται στην ύπαρξη της συνείδησης. Όταν λέμε ότι ένα παιδί έχει συνείδηση , σημαίνει ότι αυτό μπορεί να αυτοσυγκρατείται ακόμα και όταν κανείς δεν θα μάθει για την αταξία του. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχει ενσωματώσει στον ψυχισμό του τους γονείς και τους κανόνες τους. Αν ενδώσει τελικά στον πειρασμό τότε θα πρέπει να νιώθει το αρνητικό συναίσθημα της ενοχής.
Επειδή κανένα παιδί δεν γεννιέται έχοντας συνείδηση , οι γονείς πρέπει σταδιακά και με οδυνηρό τρόπο να του την μάθουν κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του. Το παιδί μέσω της μάθησης ή της ταύτισης αποκτά ταυτόχρονα και το περιεχόμενο του ηθικού κώδικα των γονέων και την επιθυμία να ενεργεί σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς. Σύμφωνα με νεότερες ψυχολογικές θεωρίες τα παιδιά έχουν μία αρχική προδιάθεση για συμμόρφωση και αυτή την τάση που είναι ενδογενής, οι γονείς με την παρέμβαση τους ή την ενισχύουν ή την καταστρέφουν. Δεν μπορούμε να διατυπώσουμε με σαφήνεια τους λόγους που κάποια παιδιά αποκτούν ισχυρή συνείδηση και κάποια όχι. Ο βαθμός αντίστασης του παιδιού στους πειρασμούς και η εντιμότητα μπορεί να μην είναι ίδια σε όλες τις ηλικίες. Αλλά η τιμωρία πρέπει πάντοτε να είναι ψυχολογική και ποτέ σωματική καθώς η βία φέρνει βία και δημιουργεί επιθετικά συναισθήματα και όχι το απαραίτητο άγχος και ενοχή που φέρνει η στέρηση της αγάπης από το περιβάλλον του.
Παρακάτω αναλύονται μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να επιτύχουμε την υπακοή και την πειθαρχία του παιδιού μας στους κανόνες.
Τιμωρία :Η τιμωρία για να είναι αποτελεσματική πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά :
-Προσδιορισμός της συγκεκριμένης λανθασμένης πράξης του παιδιού
-Περιγραφή του αντίκτυπου της αταξίας
-Πρόταση ενός η πολλών εναλλακτικών συμπεριφορών αντί για την ανεπιθύμητη συμπεριφορά
-Ξεκάθαρη περιγραφή της τιμωρίας –δυσάρεστη , συνεπής, άμεση και όχι σκληρή
-Δήλωση της προσδοκίας σας ότι το παιδί σας θα συμπεριφερθεί καλύτερα την επόμενη φορά
Παράδειγμα σωστής εφαρμογής της τιμωρίας
Έχουμε πει στον εξάχρονο γιο μας να μην ζωγραφίζει με μαρκαδόρους όταν κάθεται στον καναπέ του καθιστικού αλλά αυτός συνεχίζει να το κάνει. Πώς αντιμετωπίζουμε την ανυπακοή του ;
-Σου ζήτησα να μην ζωγραφίζεις με μαρκαδόρους όταν κάθεσαι στον καναπέ αυτόν. (προσδιορισμός της αρνητικής συμπεριφοράς)
-Αυτοί οι μαρκαδόροι αφήνουν λεκέδες και δεν καθαρίζονται εύκολα. (αντίκτυπος)
-Όταν θέλεις να ζωγραφίζεις σε παρακαλώ να το κάνεις στο τραπέζι της κουζίνας ή στο γραφείο σου. (εναλλακτική θετική συμπεριφορά)
-Δώσε μου τα τώρα τους μαρκαδόρους σου. Δεν επιτρέπεται να τους χρησιμοποιήσεις για μια βδομάδα . (εφαρμογή λογικής ποινής)
-Ξέρω ότι μάλλον το ξέχασες αλλά είναι σημαντικό να το θυμηθείς την επομένη φορά. (δήλωση της προσδοκίας σας)
Ενίσχυση θετικής συμπεριφοράς : αμέσως μετά από μία αποδεκτή συμπεριφορά , με συνέπεια επεξηγούμε τι και γιατί επιβραβεύουμε.
Λογικές συνέπειες :
-βοηθούν τα παιδιά να αισθανθούν υπεύθυνα για τις πράξεις τους
-τα ίδια τα παιδιά παίρνουν αποφάσεις για τον τρόπο που θέλουν να συμπεριφερθούν την επόμενη φορά
-τα παιδιά διδάσκονται τη φυσική τάξη των πραγμάτων
-εξηγήστε τους τα βήματα για την εφαρμογή των λογικών συνεπειών
-δώστε στο παιδί τη δυνατότητα της εκλογής εναλλακτικών λύσεων
-όταν εφαρμόζετε τις λογικές συνέπειες μιας μη αποδεκτής πράξης, διαβεβαιώστε το παιδί ότι θα έχει αργότερα την ευκαιρία να αλλάξει την απόφαση του
-αν η αρνητική συμπεριφορά επαναλαμβάνεται, μεγαλώστε το διάστημα που πρέπει να μεσολαβήσει μέχρι την επόμενη ευκαιρία.
babyradio.gr.Δημήτρης Μπακαλίδης
