Γράφει ο Γιάννης Περιστέρης M.D PHD – Χειρουργός Μαιευτήρας/ Γυναικολόγος
Πολλά ζευγάρια στις μέρες μας δυσκολεύονται να τεκνοποιήσουν και οδηγούνται σε έναν εξαντλητικό αγώνα ιατρικών εξετάσεων. Συχνά όμως το πρόβλημα είναι πολύ απλό και μπορούν να το ξεπεράσουν χωρίς περιττές ταλαιπωρίες.
Μετά από χρόνια πείρας στη υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και στην εξωσωματική γονιμοποίηση οδηγούμαι στο συμπέρασμα ότι ένα ζευγάρι πρέπει να εξαντλεί τις πιθανότητες φυσικής γονιμοποίησης, και γι’αυτό αναπτύσσουμε το σημερινό άρθρο.
Για τα ζευγάρια που θέλουν να κάνουν παιδιά και δεν μπορούν, το κλειδί είναι να αντιμετωπίσουν την υπογονιμότητά τους ως ένα συνδυασμό της αναπαραγωγικής ικανότητας του ενός και του άλλου. Συνιστώ πάντα στα ζευγάρια αυτά να εξετάζονται ταυτόχρονα, καθώς η μεικτής αιτιολογίας γονιμότητα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα. Ένας συνδυασμός συντρόφων μπορεί να αποδειχθεί υπεργόνιμος, ενώ ένας άλλος υπογόνιμος ή προβληματικός. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ο ένας από τους δύο συντρόφους έχει τη μέγιστη δυνατή γονιμότητα και ο άλλος αντιμετωπίζει κάποιο μικρό πρόβλημα, το ζευγάρι είναι σε θέση να κάνει παιδί. Επίσης, πολύ συχνά τα ζευγάρια πιστεύουν ότι είτε είναι γόνιμα είτε δεν είναι. Η πραγματική έλλειψη γονιμότητας όμως είναι εξαιρετικά σπάνια. Οι περισσότεροι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν πρόβλημα σύλληψης πάσχουν από υπογονιμότητα.
Τι είναι η υπογονιμότητα;
Υπογονιμότητα σημαίνει ότι ένα ζευγάρι παρουσιάζει καθυστέρηση στη σύλληψη αλλά όχι παντελή ανικανότητα σύλληψης. Τα προβλήματα υπογονιμότητας συχνά προκύπτουν όταν και οι δύο σύντροφοι έχουν ελαφρώς προβληματική γονιμότητα. Για παράδειγμα, όταν η κινητικότητα του σπέρματος δεν είναι η προβλεπόμενη και όταν δεν γίνεται ωορρηξία σε κάθε κύκλο. Τότε μπορεί να χρειαστούν βοήθεια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να κάνουν παιδί η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε ακόμη και άντρες χωρίς ζωντανά σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτιση ή γυναίκες που δεν κάνουν ωορρηξία μπορούν να τεκνοποιήσουν.
Ποια προβλήματα γονιμότητας μπορούν να διορθωθούν;
Η ανεπαρκής ροή αίματος στη μήτρα, που αποτελεί συχνό σύμπτωμα σε περιπτώσεις πολυκυστικών ωοθηκών και εμποδίζει το έμβρυο να εμφυτευτεί στη μήτρα. Η εξέταση Doppler που δείχνει την αιμάτωση της μήτρας βοηθά στην λήψη απόφασης για την χορήγηση θεραπευτικής αγωγής. Η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή στο δεύτερο μισό του κύκλου μπορεί να διορθώσει την κατάσταση.
Η ύπαρξη γενετικού ελαττώματος στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας, όπως μια γενετική ανωμαλία στη μήτρα. Για παράδειγμα το διάφραγμα μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην εμφύτευση του εμβρύου, αποβολή ή πρόωρο τοκετό. Πάντως, αν μια γυναίκα έχει καλό «γενετικό υπόβαθρο» και προέρχεται από γενιές γυναικών που τεκνοποίησαν χωρίς δυσκολία λίγο πριν κλείσουν το 40ό έτος της ηλικίας τους, τότε οι περισσότερες πιθανότητες είναι να μην αντιμετωπίσει ούτε η ίδια πρόβλημα.
Κατά πόσο επηρεάζει η ηλικία της γυναίκας;
Παρότι είναι ένας βασικός παράγοντας που επηρεάζει την ικανότητά της να τεκνοποιήσει, η πραγματική ηλικία μιας γυναίκας μπορεί να είναι διαφορετική από την «ηλικία γονιμότητας». Το βιολογικό της ρολόι και η πραγματική της ηλικία μπορεί να διαφέρουν και πέντε χρόνια. Για παράδειγμα, μια γυναίκα 35 χρονών μπορεί να έχει τη δυνατότητα γονιμότητας μιας 30άρας και αντίστροφα. Οι εξετάσεις γονιμότητας επιτρέπουν σ’ένα ζευγάρι να σκιαγραφήσει τις δυνατότητες αναπαραγωγής του στο μέλλον. Του προσφέρουν τη δυνατότητα να δει πόσο «ασφαλές» είναι να περιμένει ακόμα κάποια χρόνια για να κάνει οικογένεια.
Τι πρέπει να κάνουν τα ζευγάρια που προσπαθούν να κάνουν παιδί;
Η γυναίκα που προσπαθεί πάνω από ένα χρόνο να μείνει έγκυος χωρίς επιτυχία, καλό είναι να υποβληθεί στις ακόλουθες εξετάσεις:
1. Ορμονικό προσδιορισμό στην αρχή του κύκλου (FSH, LH, οιστραδιόλη, προλακτίνη) και προγεστερόνη στο δεύτερο μισό του κύκλου για τον έλεγχο της ωορρηξίας. Οι εξετάσεις αυτές εντοπίζουν τις πολυκυστικές ωοθήκες και ερευνούν την ικανότητα των ωοθηκών να παράγουν καλής ποιότητας ωάρια.
2. Υπερηχογραφικό και ενδοκρινολογικό έλεγχο για τη διαπίστωση ωορρηξίας.
3. Υπέρηχο για τυχόν ύπαρξη κυστών και ινομυωμάτων, καθώς και έλεγχο στις σάλπιγγες ώστε να διαπιστωθεί αν είναι φραγμένες.
Παράλληλα, ο άντρας πρέπει να κάνει τεστ σπέρματος, ώστε να αξιολογηθεί η κινητικότητα, η ποσότητα και η ποιότητά του. Επίσης, το ζευγάρι πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ασυμβατότητας μεταξύ της τραχηλικής βλέννας και του σπέρματος.
Δέκα τρόποι για να αυξήσετε τη γονιμότητά σας
- Περιορίστε την καφεΐνη. Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι μεγάλες ποσότητες καφεΐνης επηρεάζουν αρνητικά τόσο την ποιότητα του σπέρματος των αντρών όσο και την ικανότητα αναπαραγωγής των γυναικών. Αντίθετα, το τσάι δρα ευεγερτικά.
- Απόφυγε το αλκοόλ. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει αποβολή στις έγκυες γυναίκες και μείωση της κινητικότητας του σπέρματος στους άντρες. Η κατανάλωση θεωρείται επικίνδυνη όταν υπερβαίνει τις 21 μονάδες την εβδομάδα για τους άντρες και τις 14 μονάδες για τις γυναίκες (μία μονάδα ισοδυναμεί με ένα μικρό ποτήρι κρασί.
- Κόψε το κάπνισμα. Το κάπνισμα δηλητηριάζει τις ωοθήκες, καθώς ο καπνός ελαττώνει την ικανότητά τους να παράγουν ωάρια. Οι καπνίστριες φτάνουν στην εμμηνόπαυση περίπου 2-3 χρόνια νωρίτερα από τις μη καπνίστριες. Όσον αφορά τους άντρες, το κάπνισμα είναι τοξικό για το σπέρμα και επηρεάζει κυρίως την κινητικότητά του.
- Χαλάρωσε. Οτιδήποτε σε χαλαρώνει μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά για την αναπαραγωγική σου ικανότητα, αφού το έντονο στρες που συνοδεύεται από ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδίες, αϋπνία και κεφαλαλγία, επηρεάζει αρνητικά την ωορρηξία.
- Βελτίωσε τη διατροφή σου. Η υγιεινή διατροφή μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη γονιμότητά σου. Υιοθέτησε τις σωστές διατροφικές συνήθειες τουλάχιστον τέσσερις μήνες πριν ξεκινήσεις την προσπάθεια να μείνεις έγκυος. Θετικά μπορούν να συμβάλουν τόσο οι βιταμίνες, όπως η Ε και η C, όσο και τα ιχνοστοιχεία, όπως το σελήνιο και ο ψευδάργυρος. Επίσης, το φυλλικό οξύ έχει αποδειχθεί ότι βοηθάει στην ανάπτυξη του νωτιαίου μυελού του εμβρύου και καλό είναι η λήψη του να ξεκινάει τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από την έναρξη της προσπάθειας για εγκυμοσύνη. Αντίθετα, η χορήγηση μεγάλων ποσοτήτων βιταμίνης Α πρέπει να αποφεύγεται τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
- Πρόσεξε τα παυσίπονα. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι κάποια παυσίπονα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στη μέση του κύκλου, γιατί παρεμποδίζουν τη σωστή λειτουργία των ορμονών.
- Έλεγξε το βάρος σου. Οι γυναίκες που είναι υπέρβαρες ή πολύ αδύνατες συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη λειτουργία των ωοθηκών τους. Όταν το λίπος που παράγει ο οργανισμός πέφτει κάτω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο, το σώμα σταματά να παράγει ωάρια, ενώ η ύπαρξη υπερβολικού λίπους στην κοιλιακή χώρα επηρεάζει αρνητικά τη ρύθμιση των ορμονών, εμποδίζοντας την ωορρηξία.
- Μην αμελείς την άσκηση. Η καθημερινή σωματική άσκηση αυξάνει τη μυϊκή μάζα, βοηθά τα μεταβολισμό και μειώνει το λίπος που μπορεί να προκαλέσει ορμονικές διαταραχές, ενισχύοντας όλες τις οργανικές λειτουργίες και ως εκ τούτου τη γονιμότητα.
- Ζήσε σε υγιές περιβάλλον. Αρκετοί περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να συμβάλουν σημαντικά στην καθυστέρηση μιας επιτυχούς εγκυμοσύνης. Επανεξέτασε την καθημερινότητά σου και προσπάθησε να βελτιώσεις όχι μόνο την υγεία σου αλλά και τον τρόπο ζωής σου.
- Κάνε τακτικά εξετάσεις. Φρόντισε να κάνεις συχνά ιατρικές εξετάσεις για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Για παράδειγμα, τα χλαμύδια, ενώ δεν έχουν εμφανή συμπτώματα, μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή των γεννητικών οργάνων, που με τη σειρά της προκαλεί φράξιμο στις σάλπιγγες.
