Τι είναι η ζήλια;
Η ζήλια είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που νιώθει κάποιος όταν πιστεύει πως ένας άλλος είναι ανώτερος από εκείνον ή αγαπιέται περισσότερο από εκείνον.
Η ζήλια είναι κάτι το «κακό», κάτι το οποίο μπορούμε να αποφύγουμε;
Όχι! Είναι ένα απολύτως φυσιολογικό συναίσθημα αντίδρασης. Το παιδί δεν μπορεί να φανταστεί ότι θα πρέπει να μοιράζεται την αγάπη των γονιών του. Είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του παιδιού και μια άριστη εμπειρία να ξεπεράσει το παιδί τον εαυτό του, να προοδεύσει και να δομηθεί. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στ΄αδέλφια είναι και συναγωνισμός, που βοηθά τα παιδιά μιας οικογένειας να μεγαλώσουν. Η ζήλια είναι ο θεμέλιος λίθος της εικόνας του εαυτού μας, αλλά και της αποδοχής του εαυτού μας. Ο αδελφός ή η αδελφή παίζουν σημαντικό ρόλο στην κατασκευή της προσωπικότητας του παιδιού. Ο «άλλος» επιτρέπει στο κάθε παιδί να αυτοπροσδιοριστεί καλύτερα, μέσω του εντοπισμού της διαφοράς και της ομοιότητας.
Πώς εκδηλώνεται η ζήλια;
Η ζήλια μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους από τα παιδιά. Ορισμένα εκφράζουν το φόβο πως τα αγαπούν λιγότερο με απόσυρση, άλλα με επιθετικότητα ή διαταραχή της συμπεριφοράς. Κάποια επιλέγουν να απομονωθούν, ενώ άλλα παλινδρομούν και φέρονται σα «μικρότερα».
Παίζει ρόλο η θέση στη σειρά γέννησης του παιδιού, στην ένταση των αντιδράσεων της ζήλιας;
Από τα συναισθήματα ζήλιας δεν γλιτώνει κανένα παιδί της οικογένειας, όποια κι αν είναι η θέση του! Πόσο τυχερό δηλαδή πρέπει να αισθάνεται ένα παιδί που μοιράζεται το δωμάτιο, τα παιχνίδια ή τη σημασία των γονιών και των συγγενών του με τ΄αδέλφια του;
Ο πρωτότοκος χάνει το θρόνο του, ζηλεύει την τρυφερότητα που δείχνουν οι γονείς προς τον «εισβολέα», το δευτερότοκο. Από τη μεριά το, ο δεύτερος ζηλεύει τα προνόμια που απολαμβάνει ο μεγαλύτερος, λόγω της ηλικίας του. Αν γεννηθεί και τρίτο παιδί, ο δευτερότοκος μεταμορφώνεται σε «μεσαίο» και αναρωτιέται γιατί να έχει έναν πιο μεγάλο που του λέει τι να κάνει κι έναν πιο μικρό που είναι φοβερά χαϊδεμένος. Ο μικρός πάλι, ζηλεύει αυτά που οι άλλοι δυο γνώρισαν προτού ο ίδιος γεννηθεί και … πάει λέγοντας …Η ένταση των αντιδράσεων της ζήλιας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως την ευφυία των παιδιών, τα όρια αντοχής τους στην αποστέρηση και τις σχέσεις που το καθένα έχει με τους γονείς του, καθώς και από τις αντιδράσεις των γονιών στις πρώτες εκδηλώσεις της ζήλιας τους.
Ποιά θεωρείται η ιδανική διαφορά ηλικίας ανάμεσα στ΄αδέλφια, ώστε η ζήλια να είναι λιγότερη;
Οι νέες έρευνες δείχνουν ότι η ιδανική διαφορά ηλικίας είναι έξι με εφτά χρόνια. Είναι η ηλικία που
(α) μειώνεται η επιθετικότητα
(β) το παιδί είχε το χρόνο να δημιουργήσει τις προσωπικές του οικογενειακές αναμνήσεις
(γ) έχει κερδίσει την αυτονομία του και
(δ) έχει ήδη φίλους, εκτός από γονείς και έτσι έχει λιγότερο ανάγκη την παρουσία τους.
Η ζήλια έχει την ίδια ένταση ανάμεσα στ΄αδέλφια του ίδιου ή διαφορετικού φύλου;
Όταν το φύλο είναι το ίδιο, οι ανταγωνισμοί είναι εντονότεροι στο πλαίσιο της αδελφικής σχέσης. Οι συγκρίσεις είναι πιο άμεσες σε όλους τους τομείς και αφορούν τη σχολική επίδοση, τις αθλητικές επιδόσεις, την ομορφιά, την κοινωνικότητα κ.λ.π. Ο ανταγωνισμός για την απόσπαση της προσοχής του γονιού είναι συχνά τρομακτικός!
Στην περίπτωση που τ΄αδέλφια είναι διαφορετικού φύλου, υπάρχει και η δικαιολογία ότι ο άλλος είναι όντως «διαφορετικός» και έτσι μειώνονται κάπως οι συγκρίσεις. Όμως και πάλι δε θα αποφευχθούν οι διαμάχες εξαιτίας των διαφορετικών προσανατολισμών λόγω φύλου και των διαφορετικών ενδιαφερόντων. Εδώ μεγάλο ρόλο , θα παίξουν και οι «προτιμήσεις» της μαμάς και του μπαμπά προς κάποιο από τα παιδιά τους.
Δίνω περισσότερη σημασία στο πρώτο (ή στο μεσαίο ή στο μικρό ή στο τέταρτο…) και όμως αυτό πάλι ζηλεύει! Πού κάνω λάθος σαν γονιός;
Δεν πρέπει να ξεχνούμε πως η ζήλια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα αντίδρασης. Η ζήλια δεν είναι παρά μια εκδήλωση πόνου και μια έκκληση για βοήθεια και καλοσύνη από τον ενήλικα. Το παιδί που ζηλεύει αγαπά και μισεί συγχρόνως. Αν οι γονείς δεν κάνουν τραγικά λάθη, όπως καταστολή και τιμωρία της εκδήλωσης της ζήλιας ή διάπραξη αδικίας, η επιθετική συμπεριφορά εξαλείφεται.
Η έκφραση της ζήλιας εκφράζει και τη γενικότερη δομή της οικογένειας που χτίζεται γύρω από εφτά μεγάλους άξονες:
τη συζυγική σχέση
τη σχέση των γονιών με καθένα από τα παιδιά τους
τις σχέσεις μεταξύ αδελφών
τη σχέση της οικογένειας με τον έξω κόσμο
τις επαγγελματικές υποχρεώσεις των γονιών
το διαθέσιμο οικογενειακό χρόνο
το σύστημα διαπαιδαγώγησης που υιοθετεί η οικογένεια
Κάθε αδελφική σχέση είναι ιδιαίτερη και χαρακτηρίζεται από την ακολουθία των γεννήσεων, το φύλο, τις περιστάσεις της γέννησης και τον αριθμό των παιδιών που την αποτελούν, τη φύση και την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού και την άποψη του γονιού για το κάθε παιδί…
Είναι φανερό πως για να αντιμετωπίσουμε τη ζήλια θα πρέπει να δούμε το θέμα , όχι μόνο από την άποψη του «πόση σημασία» δίνουμε στο παιδί που ζηλεύει, αλλά και από την άποψη της γενικότερης μας στάσης απέναντι στην αδελφική σχέση.
Πώς θα αντιμετωπίσω τη ζήλια του παιδιού μου;
• Ασχοληθείτε εναλλάξ με τα παιδιά σας. Θα πρέπει να φροντίσετε να υπάρχει ισορροπία και να διαθέσετε ξεχωριστό χρόνο σε όλα τα παιδιά της οικογένειας
• Μην υποχρεώνετε το πρωτότοκο παιδί να «μεγαλώσει» απότομα. Αφήστε το να ζει σαν παιδί της ηλικίας του, δώστε του καμιά φορά την άδεια να είναι «μικρό»
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να εκφράσει όλα όσα νιώθει και δείξτε κατανόηση και τρυφερότητα. Μην επιβεβαιώνετε άθελα σας αυτό που το παιδί φοβάται, δηλαδή την απώλεια της αγάπης σας
• Αποφύγετε τις συγκρίσεις (για ομορφιά, σχολική επίδοση, αθλητικές επιδόσεις κ.λ.π.). Δεχτείτε τη διαφορετικότητα των παιδιών σας!
• Αφήστε κάποιες φορές το νεογέννητο με τους παππούδες ή με κάποιους φίλους. Έτσι θα μπορέσετε να αφιερώσετε τον ελεύθερο χρόνο σας στα άλλα σας παιδιά
• Ας έχει το κάθε παιδί και τα δικά του παιχνίδια, το δικό του χώρο (δωμάτιο ή έστω μια γωνιά ή ένα συρτάρι αποκλειστικά δικό του…). Τα αδέλφια δεν είναι απαραίτητο να τα μοιράζονται όλα και να παίζουν συνεχώς μαζί!
• Αφήστε το πρωτότοκο να αναλάβει περισσότερα καθήκοντα, αν είναι έτοιμο, αντίστοιχα όμως θα πρέπει να απολαμβάνει περισσότερα προνόμια και περισσότερη ελευθερία
• Μην κρύβεστε και μη λέτε ψέματα! Εκφράστε την ξεχωριστή αγάπη σας προς όλα τα παιδιά σας, χωρίς να φοβάστε την αντίδρασή τους
• Χρειάζεται σαφήνεια και ακρίβεια στη ρύθμιση της επικοινωνίας στην οικογένεια (ποιος μιλά και πότε, κανείς δε διακόπτεται…). Η συνεργασία στις οικιακές εργασίες, η διάταξη των θέσεων στο αυτοκίνητο και στο τραπέζι, η σειρά στο μπάνιο και στον ύπνο, το ποιος παίρνει δώρο όταν ένα από τα παιδιά γιορτάζει(!) κ.λ.π., κ.λ.π. θα πρέπει να διευθετηθούν πολύ συγκεκριμένα
• Αποφύγετε τις παγίδες του «ποιος άρχισε» και του «ποιος φταίει». Δε γίνεται να φταίει πάντα ο μεγάλος ή πάντα ο μικρός… Στηρίξετε την ικανότητα των παιδιών να βρίσκουν μόνα τους τη λύση. Τα αδέλφια πρέπει να βρουν την τάξη μόνα τους, μέσα από την εμπειρία. Μη λαμβάνετε θέση και εκφράστε την απεριόριστη αγάπη σας και στο «δύσκολο» παιδί σας. Βοηθήστε το να αποδεχτεί τη θέση και την πορεία του. Αν συστηματικά χειραγωγείται συναισθηματικά από τ’ αδέλφια του κάποιο παιδί σας, βοηθήστε το να αντιδράσει και να αναπτύξει τις συναισθηματικές του άμυνες. Αν τίθεται θέμα ασφάλειας ή συστηματικής εκμετάλλευσης, τότε παρεμβαίνετε χωρίζοντας απλώς τους «μονομάχους»
• Θέστε σαφείς κανόνες που θα εμποδίσουν την επιθετική συμπεριφορά μεταξύ τους. Για παράδειγμα: το μεγαλύτερο παιδί δε χτυπά το μικρότερο, έχει όμως το δικαίωμα να αμυνθεί εφόσον εκείνο του επιτεθεί, ή απαγορεύονται οι βρισιές, τα επίθετα, οι κλωτσιές, οι δαγκωματιές, η ρίψη αντικειμένων κ.λ.π.
• Δεχτείτε όλα τα συναισθήματα των παιδιών σας, αλλά συγχρόνως βάλτε όρια στην ανάρμοστη συμπεριφορά, θέτοντας λογικές και σταθερές συνέπειες
Με λίγα λόγια:
1. Χαλαρώστε και προσπαθήστε να είστε ειλικρινείς με τα παιδιά σας
2. Δώστε απλόχερα αγάπη
3. Αφιερώστε χρόνο στα παιδιά σας. Μια φορά μεγαλώνουν και σας χρειάζονται…
4. Παρεμβαίνετε μόνο εκεί που είναι απόλυτα αναγκαίο
5. Θέστε ξεκάθαρα όρια και αφήστε το παιδί να υποστεί τις συνέπειες από την παράβασή τους
6. Αποδεχτείτε τη διαφορετικότητα των παιδιών σας και προπαντός
7. Ξεπεράστε την ειδυλλιακή εικόνα της οικογένειας, στην οποία όλοι είναι πάντα αγαπημένοι και μονιασμένοι!!!
Μαίρη Δήμου, Κλινική Ψυχολόγος
Πηγή: infokids.gr
