από τον Γιώργο Μπρεκουλάκη,
Ψυχολόγο, M.Sc. Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών,
Συνεργάτη Attachment Parenting Hellas
Μακροχρόνιες έρευνες για τον συναισθηματικό δεσμό έχουν επισημάνει ότι τα παιδιά με ασφαλή συναισθηματικό δεσμό έχουν θετικά αποτελέσματα στην ανάπτυξή τους. Αυτά τα θετικά αποτελέσματα περιλαμβάνουν συναισθηματική ευελιξία, κοινωνική λειτουργικότητα και γνωστικές ικανότητες. Σε αντίθεση, σειρά ερευνών επισημαίνει ότι ο ανασφαλής συναισθηματικός δεσμός συνδέεται με συναισθηματική ακαμψία, δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις, στην ενσυναίσθηση και δυσκολία στην αντιμετώπιση συνθηκών στρες. Έρευνες, έχουν, επίσης, υπογραμμίσει ότι νέοι με ιστορικό αποδιοργανωμένου συναισθηματικού δεσμού κινδυνεύουν να εκφράσουν επιθετικότητα σε ομοτίμους τους και γενικότερα έκφραση διαπροσωπικής βίας καθώς ωριμάζουν. Ο αποδιοργανωμένος συναισθηματικός δεσμός φαίνεται να συνδέεται με φοβιστική και αποπροσανατολισμένη συμπεριφορά του φροντιστή απέναντι σε ένα παιδί. Η κατανόηση των ατομικών αναγκών ενός παιδιού και το στυλ επικοινωνίας, η ανακούφιση σε στιγμές στρες είναι βασικά χαρακτηριστικά της σχέσης του παιδιού με μια φροντιστική φιγούρα.
Ακολουθούν πέντε βασικοί παράγοντες ανάπτυξης ασφαλούς συναισθηματικού δεσμού στη σχέση φροντιστή- παιδιού.
- Συνεργασία (collaboration): οι ασφαλείς σχέσεις βασίζονται στην συνεργατική επικοινωνία. Τα σήματα επικοινωνίας που στέλνει ο ένας στον άλλο σε μια συγχρονισμένη δυάδα είναι απαντητικά σε ποιότητα και χρόνο ανάμεσα στους δύο. Συνήθως αυτή η συγχρονισμένη επικοινωνία βασίζεται στα μη λεκτικά μηνύματα: στην επαφή μέσω των ματιών, στην έκφραση του προσώπου, στον τόνο της φωνής, στην έκφραση των σωματικών κινήσεων, στον χρόνο και στην ένταση μιας απάντησης. Κάποιοι ενήλικες μπορεί να βρουν εύκολα αυτές τις συναισθηματικές συνδιαλλαγές ενώ άλλοι να δυσκολεύονται σε μια τόσο κοντινή εμπειρία. Τα παιδιά χρειάζονται αυτήν την συνεργατική εμπειρία που παρέχει την συναισθηματική τροφοδότηση που ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος χρειάζεται. Αυτή η συνεργατική εμπειρία είναι ουσιαστική για την δημιουργία μιας συνεκτικής, αυτοβιογραφικής αίσθησης του εαυτού.
- Καθρεπτικός διάλογος (reflective dialogue): οι ασφαλείς σχέσεις μπορεί να εμπεριέχουν την λεκτική επικοινωνία που επικεντρώνει στην εσωτερική, υποκειμενική, εμπειρία του κάθε μέλους σε μια δυάδα. Οι φροντιστικές φιγούρες συναισθηματικού δεσμού (πχ πατέρας ή μητέρα) αναγνωρίζουν τα σήματα που στέλνει ένα παιδί, προσπαθούν να τα νοηματοδοτήσουν στο δικό τους μυαλό και στη συνέχεια να επικοινωνήσουν με το παιδί με τρόπο που δημιουργεί ένα νόημα για το παιδί, μέσω του διαλόγου, σχετικά με την εσωτερική εμπειρία παιδιού και φροντιστή. Αυτή η εσωτερική εμπειρία μπορεί να εμπεριέχει συναισθήματα, αντιλήψεις, σκέψεις, προθέσεις, αναμνήσεις και συμπεριφορές. Η υποκειμενική εμπειρία είναι το ίδιο σημαντική, μπορεί να επικοινωνηθεί και να μοιραστεί και ο ενήλικας μπορεί να δημιουργήσει το πλαίσιο έκφρασης και διαπραγμάτευσης της υποκειμενικής εμπειρίας. Ο καθρεπτικός διάλογος είναι η ικανότητα που διαμορφώνεται στο μυαλό για την δημιουργία μιας αναπαράστασης του μυαλού των άλλων και του ίδιου του εαυτού («τι μπορεί να σκέφτεται και να αισθάνεται ο άλλος ανάλογα με το πώς σκέφτομαι και αισθάνομαι κι εγώ ο ίδιος»).
- Διόρθωση (repair): όταν η συγχρονισμένη επικοινωνία διακόπτεται, η διόρθωση είναι μια σημαντική διαδικασία για την ανάπτυξη της σύνδεσης μέσα σε μια δυάδα. Η διόρθωση είναι σημαντική ώστε να μάθει ένα παιδί ότι η ζωή είναι γεμάτη παρεξηγήσεις, χαμένες συνδέσεις που όμως μπορούν να αναγνωριστούν και να ξαναδημιουργηθούν συνδέσεις. Αυτή η διαδραστική διόρθωση επιτρέπει στο παιδί να κάνει νόημα χρονικών περιόδων επίπονης αποσύνδεσης. Παρατεταμένη αποσύνδεση ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με επιθετικότητα και ταπείνωση μπορεί να έχει σημαντική αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη της αίσθησης του εαυτού. Η διόρθωση των αναπόφευκτων στιγμών αποσύνδεσης από μια συγχρονισμένη επικοινωνία χρειάζεται να γίνεται σε περιβάλλον που οι φιγούρες συναισθηματικού δεσμού παρέχουν συνεπή, προβλέψιμη, καθρεπτική και ενσυνείδητη φροντίδα.
- Συνεκτικές Αφήγησεις (coherent narratives): η σύνδεση του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος είναι μια από τις κεντρικές διαδικασίες του μυαλού στη δημιουργία αυτοβιογραφικής αυτοεπίγνωσης. Ένας ενήλικας με έλλειψη συνεκτικής αφήγησης της ζωής του μπορεί να διακινδυνεύει να αναπαράγει έναν ανασφαλή συναισθηματικό δεσμό με το παιδί του. Οι ενήλικες που έχουν μια ευέλικτη δυνατότητα να συνθέσουν τις εμπειρίες τους μπορούν να παρέχουν μια συνθετική διαπροσωπική επικοινωνία με τα παιδιά. Ένας ενήλικας μπορεί να συνδιαμορφώσει την πραγματικότητα ενός παιδιού καθώς δίνει στο παιδί τα εργαλεία για να αποκτήσει μια αίσθηση και ένα νόημα των εσωτερικών και εξωτερικών του εμπειριών.
- Συναισθηματική Επικοινωνία (emotional communication): οι φιγούρες συναισθηματικού δεσμού μπορούν να μοιραστούν τις θετικές και χαρούμενες εμπειρίες με τα παιδιά τους ενώ παράλληλα είναι σημαντικό να παραμένουν συνδεδεμένοι όταν τα παιδιά βιώνουν αρνητικές συναισθηματικές εμπειρίες. Είναι σημαντικό ένας ενήλικας να βοηθήσει ένα παιδί να καταλάβει ότι δεν θα εγκαταληφθεί συναισθηματικά κατά την διάρκεια δυσκολιών και ότι μπορεί να μάθει να καταλαβαίνει και να ανακουφίζει την επίπονη συναισθηματική του κατάσταση. Οι ενήλικες χρειάζεται επίσης να είναι ευαίσθητοι στις ανάγκες ενός παιδιού για σύνδεση καθώς και για μοναξιά. Ο σεβασμός σε αυτές τις μεταβαλλόμενες ανάγκες είναι μέρος της συγχρονισμένης επικοινωνίας.
Πηγή: attachment-parenting.gr
