Η λογοπεδικός Χαρά Καραμήτσου απαντά σε ερωτήματα για το πόσο επηρεάζει η βία όταν είναι φανταστική και πώς επεξεργάζεται ο παιδικός εγκέφαλος τις βίαιες σκηνές που βλέπει στην τηλεόραση μέσα από τα «αθώα» κινούμενα σχέδια
H βία και η αντιπαλότητα έχουν ενσωματωθεί πλέον στην καθημερινότητά μας. Είναι δε λυπηρή διαπίστωση ότι όσο αυξάνεται το μέγεθος της φρικαλεότητας γύρω μας τόσο αμβλύνεται η ευαισθησία όλων μας στις βαναυσότητες. Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η βία είναι φανταστική; Πώς επεξεργάζεται ο παιδικός εγκέφαλος τις βίαιες σκηνές που βλέπει στην τηλεόραση μέσα από τα «αθώα» κινούμενα σχέδια; Από την αρχή της παγκόσμιας λογοτεχνίας η βία -ως αρχέγονο χαρακτηριστικό- ήταν πάντα ζωτικής σημασίας στοιχείο στους ήρωες των παραμυθιών. Σκεφτήκατε πώς θα ήταν το παραμύθι η «Ωραία Κοιμωμένη» χωρίς τις δαιμονικές απειλές της ζηλόφθονης μάγισσας ή η «Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι» χωρίς τη -σχεδόν- μοιραία δόση δηλητηρίου που φέρνει για πρώτη, ίσως, φορά τα παιδιά αντιμέτωπα με την έννοια της ξαφνικής απώλειας κάποιου αγαπημένου προσώπου; Η βία, όμως, έτσι όπως ανεξέλεγκτα έχει εισβάλει στους τηλεοπτικούς δέκτες μέσα από πολλά παιδικά προγράμματα, αντανακλά και διαμορφώνει τις στάσεις της κοινωνίας, αλλά κυρίως επηρεάζει και ενεργοποιεί σοβαρούς υποσυνείδητους μηχανισμούς στα παιδιά που πρέπει να γνωρίζουμε.
Οι στατιστικές μιλάνε από μόνες τους:
– Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία, κάθε χρόνο γίνονται πάνω από 150.000 συλλήψεις ατόμων για εγκληματικές ενέργειες.
– Με ανάθεση της ίδιας εταιρείας, περισσότερες από 3.500 έρευνες έχουν εξετάσει τη συσχέτιση της βίαιης συμπεριφοράς και της βίας στα ΜΜΕ.
– Οι περισσότερες -πλην 18- έχουν δείξει θετική συσχέτιση.
– Τα παιδιά από 2 ως 18 ετών παρακολουθούν τηλεόραση κατά μέσο όρο 3 ώρες την ημέρα.
Τρίχρονη έρευνα της National Television Violence Study της Αμερικής κατέδειξε ότι οι παιδικές εκπομπές είχαν τον υψηλότερο βαθμό βίας σε σχέση με ανάλογες σκηνές σε ταινίες περιπέτειας και δράσης για ενήλικο κοινό.
– Μερικά καρτούν είχαν κατά μέσο όρο 20 σκηνές βίας την ώρα.
Συνολικά, στην ηλικία των 18 ετών τα παιδιά θα έχουν εκτεθεί εικονικά σε 16.000 δολοφονίες και 200.000 βίαιες σκηνές στην τηλεόραση!
Οι επιπτώσεις από τη δύναμη που ασκούν οι εικόνες
Η βία στα παιδικά προγράμματα της τηλεόρασης μειώνει την αξία της ζωής
– Η καθημερινή έκθεση των παιδιών στη βία δημιουργεί προκλητική συμπεριφορά και ιδέες, αλλά κυρίως τα απευαισθητοποιεί στον πόνο και στον θάνατο.
– Σύμφωνα με τον καθηγητή Wayne Warburton του Πανεπιστημίου Macquarie, μετά από παρακολούθηση 20-30 λεπτών το άτομο εμφανίζει απάθεια, γίνεται πολύ λιγότερο ευαίσθητο με το βίαιο περιεχόμενο και αποκτά εμπάθεια και μοχθηρότητα με τον πόνο του άλλου. Οι σκηνές βίας, ακόμα και ο θάνατος, φαίνονται αστείες και εξωπραγματικές. Οταν το κογιότ -ήρωας των κινουμένων σχεδίων- πεθαίνει, οι άλλοι ήρωες αδιαφορούν και πολλές φορές γελούν.
– Το κωμικό στοιχείο στα καρτούν ευτελίζει τη βιαιότητα. Ετσι τα παιδιά-τηλεθεατές συνδέουν τις επιθετικές πράξεις με την ευχάριστη διάθεση και μαθαίνουν από νωρίς να μη σέβονται την ανθρώπινη ζωή. Και βέβαια, όλα γίνονται ακόμα πιο θελκτικά αφού δεν υπάρχουν καθόλου επιπτώσεις!
Τα μικρά παιδιά αδυνατούν να διαχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό
– Στην τηλεόραση όλα μπορούν να συμβούν. Οι χαρακτήρες που ενσαρκώνονται στην ιστορία είναι φανταστικοί. Η ίδια η ιστορία είναι μη πραγματική. Αλλά τα μικρά παιδιά, ιδίως εκείνα κάτω των 3 ετών, μπερδεύουν τη φαντασία με την πραγματικότητα και αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν ότι όταν ένας φανταστικός ήρωας επιτίθεται και εξουδετερώνει κάποιον αυτό δεν συμβαίνει στ’ αλήθεια και ότι δεν θα πρέπει να τον μιμηθούν.
Τα βίαια κινούμενα σχέδια δημιουργούν ήρωες μέσα από ανθρώπους που βιαιοπραγούν
– Ετσι τα παιδιά γοητεύονται από τους εγκληματίες, εξιδανικεύουν τις βιαιότητες που διαπράττουν και τους θεωρούν δυναμικά πρότυπα προς μίμηση στη ζωή τους. Και το χειρότερο; Εντείνουν την επιθετικότητά τους, καθώς τείνουν να επαναλαμβάνουν τις σκηνές που βλέπουν και στα οικεία τους περιβάλλοντα. Στο σπίτι και -κυρίως- στο σχολείο.
Η βία είναι θεμιτό μέσο επίλυσης προβλημάτων
– Τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να οργανώσουν την ενόρμησή τους και θεωρούν ότι μέσα από τη βία μπορούν να εκπληρώσουν όλες τους τις επιθυμίες.
– Οταν οι αγαπημένοι τους ήρωες χρησιμοποιούν τη βία για να αποκτήσουν αυτό που θέλουν, το ίδιο θα κάνει και το παιδί. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Iowa, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Εφαρμοσμένης Αναπτυξιακής Ψυχολογίας, τα παιδιά όχι μόνο αντιγράφουν τη λεκτική και σωματική βία, αλλά, επιπρόσθετα, αυτές οι αρνητικές επιδράσεις είναι εμφανείς και στα κορίτσια. Οπως είναι αναμενόμενο, τέτοιου είδους αντικοινωνικές συμπεριφορές αποδυναμώνουν την ένταξη αυτών των παιδιών σε παρέες και τα οδηγούν σε απομόνωση και βαθύ θυμό.
Στα κινούμενα σχέδια τα θύματα δεν τραυματίζονται
Το 47% των ηρώων στα κινούμενα σχέδια με βίαια θεματολογία πηδάνε από γκρεμούς, εκτοξεύονται από πυραύλους και σφυροκοπούνται στο κεφάλι χωρίς κανείς να πάθει τίποτα. Επομένως, τα παιδιά αρχίζουν να πιστεύουν ότι η βία δεν είναι κάτι κακό γιατί δεν προκαλεί πόνο στον άλλον. Με αυτό τον τρόπο οι πράξεις βίας και εγκλήματος δεν τιμωρούνται. Στο τέλος, βέβαια, υπερισχύει το καλό!…
Η αλόγιστη παρακολούθηση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα συγκέντρωσης, προσοχής και υπερκινητικότητα.
Υπάρχουν μόνο βλαπτικές συνέπειες;
Από την άλλη μεριά, η ερευνητική κοινότητα σε θέματα τηλεόρασης και βίας δεν συμφωνεί απόλυτα με όλα αυτά τα συμπεράσματα. Ο καθηγητής Jonathan Freedman του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Τορόντο δεν πιστεύει ότι η βία στα ΜΜΕ συνδέεται με την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών. Σε δημοσιευμένα άρθρα αναφέρει ενδεικτικά τα ιαπωνικά κινούμενα σχέδια, που παραδοσιακά είναι βιαιότερα από τα αμερικανικά, για να στηρίξει τις απόψεις του. Θεωρεί ότι οι Ιάπωνες είναι ευγενείς, ηπίων τόνων άνθρωποι, παρ’ όλη την έκθεση των ίδιων και των παιδιών τους σε συχνή και σκληρή βία μέσα από τα ΜΜΕ της χώρας τους.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν και οφέλη, καθώς κάποια κινούμενα σχέδια οξύνουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα του παιδιού, το ψυχαγωγούν και του προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα, στοιχεία αναγκαία για την ανάπτυξή του.
Γονείς, προσοχή!
– Η τηλεθέαση κινουμένων σχεδίων από παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας είναι ίσως η πρώτη και πλέον δημοφιλής δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο τους. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι γονείς δεν θα πρέπει να απορρίπτουν ούτε την τηλεόραση, ούτε τα βιντεοπαιχνίδια, αλλά όλα με μέτρο και προσεκτική παρακολούθηση του περιεχομένου τους, για να μετριαστεί κατά το δυνατόν η έκθεση των παιδιών σε ακατάλληλες και βίαιες σκηνές.
– Οι γονείς θα πρέπει μετά να συζητούν με τα παιδιά τους τυχόν σκηνές που μπορεί να τα εντυπωσίασαν ή να τα φόβισαν, αφού πρώτα κλείσουν την τηλεόραση!
– Να στρέψουν την προσοχή τους σε άλλες δημιουργικές δραστηριότητες: στο παιχνίδι, στη ζωγραφική, στις κατασκευές, στα βιβλία, στον αθλητισμό, στις βόλτες, στα μουσεία, στις παιδικές σκηνές.
– Η τηλεόραση δεν είναι η εύκολη λύση. Δεν είναι baby-sitter! Μην επικροτείτε την παθητική τηλεθέαση βίαιων καρτούν και παιδικών εκπομπών, γιατί έμμεσα διδάσκετε στο παιδί ότι η βία πρέπει να επιβραβεύεται.
Η τηλεόραση έχει πρωταρχικό και καθοριστικό ρόλο στις ζωές των παιδιών μας: αυτόν της εκπαίδευσης και της ψυχαγωγίας. Πρωτίστως, όμως, αυτό δεν θα πρέπει να το ξεχνούν οι ιθύνοντες που επιλέγουν τα τηλεοπτικά προγράμματα.
Χαρά Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
Ελευθερίου Βενιζέλου 25 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9581200
[email protected]
ΠΗΓΗ: protothema.gr
