Απο την Κεσούδη Ελένη-Κοινωνική Λειτουργό-Σύμβουλο Πρόληψης ICRC/AODA
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, θυμήθηκα τον Κώστα, την Μαρία, τον Δημήτρη, την Κατερίνα… Η ιστορία τους ξεκινάει με τον πειραματισμό στην εφηβεία, ξεκινάει σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία… περίπου στα 14 χρόνια τους.
Γιατί τότε; Τι είναι εφηβεία και ποιος είναι ο έφηβος;
Εφηβείαείναι η περίοδος που από παιδιά αρχίσαμε να αλλάζουμε και να γινόμαστε κάτι «άλλο», ούτε παιδιά , αλλά ούτε και μεγάλοι. Αυτό και το νιώθαμε και φαινόταν στο σώμα μας. Άλλαζε το σώμα μας, άλλαζε η ψυχή μας. Όλα αυτά όμως, τα ξεχάσαμε, τα απωθήσαμε, δε θέλουμε να τα θυμόμαστε, μας πονάνε.
Μια εικόνα που ίσως μας έδινε πιο ανάγλυφα το τι είναι ΕΦΗΒΕΙΑ, θα ήταν η εικόνα της γέννησης, το κόψιμο του ομφάλιου λώρου που χωρίζει το παιδί από τη μητέρα του.
Η εφηβεία, είναι μια δεύτερη γέννηση, το κόψιμο του ομφάλιου λώρου, όχι από κάποιον τρίτο, κάποια δεδομένη στιγμή, αλλά από τον ίδιο τον έφηβο και σιγά-σιγά, σταδιακά. Όπως το βρέφος, μετά την γέννηση του, για να ζήσει και να αναπτυχθεί πρέπει να αποχωριστεί το μητρικό σώμα, έτσι και ο έφηβος για να μεγαλώσει και να ανακαλύψει τον εαυτό του πρέπει να αποχωριστεί την οικογενειακή προστασία, μέσα από τη σχέση του με τους Άλλους.
Ο έφηβος θα καταστρέψει ότι είχε παλαιότερα λατρέψει. Θα επαναστατήσει εναντίον της εξουσίας των γονιών του και θα απορρίψει πολλές από τις αξίες που του είχαν προσφέρει. Συχνά προσβάλει και άλλες φορές μιλάει υποτιμητικά ή με υπεροψία.
Η υπερεκτίμηση που είχε το παιδί για τους γονείς του μετατρέπεται σε εχθρική στάση, δεν πιστεύει πια στην παντοδυναμία τους. Έχει ανάγκη να τους φτάσει, να τους ξεπεράσει, για να νιώσει κι αυτός άξιος, ώστε να μπορέσει να μπει στον κόσμο των μεγάλων και να αποκτήσει μια δική του ταυτότητα. Αυτό του προκαλεί μεγάλη ικανοποίηση, αλλά ταυτόχρονα μια τρομακτική απογοήτευση, και μια αφόρητη μοναξιά. Μένει μόνος, γυμνός, χωρίς στηρίγματα, χωρίς πρότυπα και έτσι είναι έτοιμος πια, να υιοθετήσει οποιοδήποτε πρότυπο.
Κρεμάει αφίσες στον τοίχο και υιοθετεί άλλα πρότυπα, όπως των τραγουδιστών -συγκροτημάτων – ηθοποιών, ιδιαίτερα όποιο πρότυπο είναι φανταχτερό, γοητευτικό και εξωπραγματικό.
Ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, τα περιοδικά, το διαδίκτυο είναι εκείνα που του υπαγορεύουν το τι πρέπει να ακολουθήσει, όχι μόνο στην εξωτερική εμφάνιση αλλά και στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς. Αυτά που τον κάνουν να νιώθει δυνατός (νέα στηρίγματα).
Οι εικόνες και οι όψεις της εφηβείας είναι πολλές:
Αγόρια με το πρόσωπο γεμάτο σπυράκια, άχαρα, κλεισμένα στον εαυτό τους και βουβά μπροστά στην κριτική των γονιών τους.
Νεαροί, που με ελάχιστη ευγένεια, μας δείχνουν ότι το ενδιαφέρον μας τους ενοχλεί.
Κορίτσια που δεν ξεχωρίζουν από τα αγόρια, έτσι όπως είναι ντυμένα.
Αγοροκόριτσα, άχαρα, που με το παραμικρό γελούν, και μικρές κουκλίτσες, βαμμένες πολύχρωμα, που προσπαθούν να ισορροπήσουν πάνω στα τακούνια τους.
Κι ακόμη, «ο σκληρός», με το δερμάτινο μπουφάν και τα μακριά μαλλιά, που δεν τολμάς ούτε να τον κοιτάξεις!
Όλες αυτές οι συναισθηματικές αλλαγές πρέπει να γίνουν ώστε ο έφηβος να αφήσει την παιδική εξάρτηση από τους γονείς του και να νιώσει ελεύθερος.
Αντιμετωπίζει αλλαγές στη σχέση του με:
το σώμα του
την ψυχή του
τους γονείς του
τους συνομηλίκους του
Σε όλο αυτό το ταξίδι του, που πρέπει να αντέξει τους αποχωρισμούς, το πένθος, το άγνωστο, τα έντονα και ρευστά συναισθήματα βρίσκει απέναντι του την κοινωνία των ενηλίκων.
Μιλώντας για τους εφήβους, μιλώντας για τον έφηβο μέσα μας, ας έχουμε στη σκέψη μας τη φράση: «Εάν Θα έπρεπε να μιλήσεις για μένα να είσαι αρκετά ευαίσθητος ώστε να με χαρακτηρίσεις, να με περιγράψεις, αλλά σε παρακαλώ μη με κρίνεις».
Ο έφηβος δημιουργεί δικές του θεωρίες για τον κόσμο, στην προσπάθειά του να τον καταλάβει και να τον εξηγήσει. Οι ιδέες του είναι ΑΝ- αρχικές, ενάντια στην εξουσία και στους νόμους. Αποκαλύπτει με αυτούς τους τρόπους τα προβλήματά του. Φανερώνει την αγωνία του για επικοινωνία, την ανάγκη του για αγάπη, για άνευ όρων αποδοχή και κατανόηση.
Πρέπει να σκεφτούμε καλύτερα πόσο ευάλωτοι είναι οι έφηβοι. Ανάμεσα στην εύθραυστη ισορροπία τους και το ασταθές κοινωνικό περιβάλλον, μπορούν εύκολα να περάσουν από την φυσιολογική ανταρσία στην αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Ο έφηβος ταυτόχρονα, μπαίνει (αναγκάζεται να ενταχθεί) σε μια ομάδα. Μπαίνει σε παρέες του ίδιου φύλου (φοβάται ακόμη τις σχέσεις με το άλλο φύλο) και όλοι μαζί νιώθουν δυνατοί και ασφαλείς και γίνονται ανταγωνιστικοί στις συνήθειες των μεγάλων. Δημιουργεί ένα σημαντικό ψυχολογικό στήριγμα για αυτόν, «την παρέα και τους φίλους του». Φοράνε τα ίδια ρούχα, έχουν το ίδιο κούρεμα, χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις κι’ έτσι όλοι μαζί, σαν ομάδα, νιώθουν δυνατοί προς την ενηλικίωση.
Στην εφηβεία ξυπνάει, η σεξουαλικότητα. Τα αγόρια κάνουν παρέα αποκλειστικά με αγόρια και πολλές φορές κάνουν μετρήσεις των σωματικών τους χαρακτηριστικών. Τα κορίτσια προτιμούν περισσότερο τα κορίτσια και δείχνουν περιέργεια για το σεξ. Σ΄ αυτή τη φάση, ο αυνανισμός είναι ένας πειραματισμός και η ανακάλυψη του σώματος. Είναι η πρόβα, για την μετέπειτα σεξουαλική του ζωή, ως ενήλικας. Παρόλο, που ο αυτοερωτισμός θεωρείται κάτι φυσιολογικό, ο έφηβος αισθάνεται ενοχή. Αρκετές φορές ντρέπεται γιατί νομίζει ότι όλοι καταλαβαίνουν αυτή του την πράξη. Ο τρόπος για να αμυνθεί στους φόβους τους, η ασπίδα του, είναι οι προκλητικές συμπεριφορές του.
Λόγω της ρευστότητας των συναισθημάτων του, ο έφηβος νιώθει απόρριψη και αβεβαιότητα. Νιώθει απομονωμένος και αρκετές φορές χαμένος. Μέσα σε όλο αυτό το χάος του πειραματίζεται και γίνεται ριψοκίνδυνος. Τρέχει με μεγάλες ταχύτητες, ανταγωνίζεται με τους άλλους για το ποιος αντέχει να πιει παραπάνω αλκοόλ, δοκιμάζει το τσιγάρο, βάζει σκουλαρίκια, κάνει προκλητικά και επικίνδυνα πράγματα!
Αν δεν του επιτραπεί να εκτονώσει τα έντονα συναισθήματά που τον ταλαιπωρούν, τότε δεν θα καταφέρει να μεγαλώσει, θα μένει μικρός και θα ψάχνει άλλους τρόπους για να εκτονωθεί.
Αν σε μια τέτοια, ιδιαίτερη στιγμή συναντηθεί με μια ουσία, που δεν τον κρίνει, είναι εκεί όποτε την χρειάζεται και τον ανακουφίζει, πιθανόν να κάνει μια έντονη σχέση μαζί της, ερωτική, δηλαδή εξαρτητική. Κάποια παιδιά δοκιμάζουν (τσιγάρο-κάνναβη-αλκοόλ) και εξαρτώνται και άλλα όχι.
Κάποια παιδιά δοκιμάζουν:
για να νιώσουν πιο δυνατά, πιο κοινωνικά, πιο θαρραλέα
από περιέργεια
από μόδα
για να ανήκουν σε μια ομάδα που δεν τους κρίνει, δεν τους υποτιμά, τους δέχεται όπως είναι.
Κάποια άλλα παιδιά, όμως, δεν πειραματίζονται μόνον, «κολλάνε» στην χρήση και εξαρτώνται από τις ουσίες.
Μπορεί να ξεκινούν για τους ίδιους ψυχολογικούς λόγους, συμβάλλει όμως, εξίσου και η εξωτερική πραγματικότητα. Δηλαδή ο κόσμος που ζει και μεγαλώνει ένα παιδί.
Στην εποχή μας τα ναρκωτικά έρχονται να καλύψουν ελλείμματα στον ψυχισμό. Παίρνουν την θέση της απουσίας του Άλλου, της απουσίας συνάντησης με τον άλλον.
Κόσμο ονομάζουμε: την οικογένεια, το σχολείο, τον πολιτισμό, την οικονομία, την πολιτική. Κόσμος είναι «η κοινωνία μας» αλλά πρώτα από όλα, η οικογένειά μας.
Η οικογένεια είναι το σπίτι όπου γεννιόμαστε και οι γονείς μας είναι οι πρώτοι παιδαγωγοί μας. Αυτό το σπίτι βρίσκεται σε κρίση.
Οι γονείς βρισκόμαστε σε μεγάλες δυσκολίες. Δεν έχουμε την απαραίτητη γνώση, για το τι χρειάζεται ένα παιδί για να μεγαλώσει. Συνήθως η γνώση που νομίζουμε ότι έχουμε είναι μόνο τα βιώματά μας από τους δικούς μας γονείς.
Ξέρουμε ότι είναι αρκετές εκείνες οι φορές που νιώθουμε αδύναμοι, ιδιαίτερα όταν βρισκόμαστε μπροστά στο δίλημμα: αν πρέπει να βάλουμε τους κανόνες και τα όρια ή αν πρέπει να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες του παιδιού. Μπερδευόμαστε σ’ αυτήν την λεπτή ισορροπία, η οποία είναι και η πιο βασική για την ισορροπία του εφήβου.
Γινόμαστε ασταθείς. Φοράμε νεανικά ρούχα, ιδρώνουμε στα γυμναστήρια, κάνουμε εξαντλητικές δίαιτες, συμπεριφερόμαστε σαν αυτούς. Δεν μας θέλουν σαν αυτούς! Μας θέλουν μεγάλους, σταθερούς και συνεπείς, με όρια, ώστε να μπορέσουν να ταυτιστούν, να νιώσουν προστατευμένοι. Χρειάζονται την άνευ όρων αγάπη μας.
Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει το σχολείο στην ανάπτυξη του παιδιού και αν το ξεχνάμε μπορούμε να ανακαλέσουμε από την μνήμη μας τον εαυτό μας – μαθητή αλλά και όλα τα συναισθήματά μας για τους δασκάλους μας, την βαθμολογία, τις τιμωρίες, τις επιτυχίες μας και πως όλα αυτά επηρέασαν αυτό που είμαστε σήμερα.
Δυστυχώς το σχολείο συνεχίζει να περνάει βαθιά κρίση μιας και συνεχώς μεταρρυθμίζεται. Αναρωτιόμαστε ακόμη, αν το σχολείο πρέπει να έχει αυστηρούς κανόνες (όπως κάποτε) ή αν πρέπει να γίνει πιο δημοκρατικό. Αν θα προάγει μόνο «παιδιά μαγνητόφωνα», «Βαθμούς-καλός και κακός», «ταμπέλες» ή αν θα υπάρχει και ένας άλλος τρόπος εκπαίδευσης που θα επιτρέπει στα παιδιά να μάθουν να εξασκούνται στον τρόπο που παίρνουν αποφάσεις (προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων).
Τελικά αυτοί οι δύο μεγάλοι ΘΕΣΜΟΙ, σημαντικοί για την ωρίμανσή του δεν ξεκαθάρισαν ακόμη αν αγαπούν τα παιδιά ή έχουν ανάγκη να τα τιμωρούν. Μπερδευτήκαμε πάλι ανάμεσα σ’ αυτήν την λεπτή ισορροπία, που είναι η πιο βασική για την ισορροπία του εφήβου.
Η οικογένεια και το σχολείο δεν είναι αποκομμένα από την κοινωνία. Ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία επηρεάζει και την οικογένεια και το σχολείο.
ΆΡΑ, λοιπόν, η τοξικομανία είναι η γλώσσα του έφηβου, μια γλώσσα με την οποία έμαθε να εκφράζεται. Δηλαδή φωνάζει, μιλάει για την βαθιά του οδύνη, ζητάει προσοχή, ζητάει αγάπη.
Αν δεχτούμε ότι δεν υπάρχουν ευτυχισμένα παιδιά στα ναρκωτικά, τότε ίσως να ακούσουμε την εκκωφαντική κραυγή τους. Σε όλους εμάς μιλάνε!
babyradio – Κεσούδη Ελένη-Κοινωνική Λειτουργός-Σύμβουλος Πρόληψης ICRC/AODA
Εάν σας άρεσε το άρθρο, πατήστε Share… και μοιραστείτε το με τους φίλους σας
