Συνέντευξη με τη δασκάλα Εικαστικών Ευδοξία Σαπνάρα, που ζωγράφισε μια τοιχογραφία με τους μαθητές της.
Όσα κι αν λέμε για το εκπαιδευτικό μας σύστημα στην Ελλάδα, όσο κι αν γκρινιάζουμε για την έλλειψη πόρων, ενδιαφέροντος και χρόνου στη δημόσια παιδεία, υπάρχουν και κάποιοι δάσκαλοι που εμπνέουν τα παιδιά για έναν καλύτερο κόσμο!
Μπορεί πράγματι τα πράγματα να είναι δύσκολα -οι περικοπές και η ύλη να αφήνουν λίγα περιθώρια δράσεων-, αλλά πολλά μπορούν να γίνουν μέσα στο σχολείο για να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά μας.
Πρωτοβουλία θέλει. Και αγάπη. Αγάπη για το αντικείμενο που διδάσκει καθένας, αγάπη για τα παιδιά, αγάπη καθαρή. Αν έχεις αγάπη, βρίσκεις και χρόνο και κονδύλια κι απ’ όλα.
Κι όταν ο εκπαιδευτικός έχει αγάπη, μπορεί να εμπνεύσει τα παιδιά. Να τα εμπνεύσει όχι μόνο ώστε να ενδιαφερθούν για το μάθημά του, αλλά και να δουλέψουν με κοινό στόχο και όραμα για να φτιάξουν ένα καλύτερο σήμερα, μα κι ένα καλύτερο αύριο.
Μια τέτοια εκπαιδευτικός είναι η Ευδοξία Σαπνάρα. Διδάσκει Εικαστικά στο Δημοτικό και, όπως συνήθως συμβαίνει με τις Ειδικότητες, οι ώρες διδασκαλίας της είναι μοιρασμένες σε περισσότερα από ένα σχολεία, συχνά διαφορετικά κάθε χρονιά, ανάλογα με το πού διορίζεται κάθε φορά. Σε κάθε τμήμα μπαίνει για μία ή δύο διδακτικές ώρες την εβδομάδα. Συναντά παιδιά κουρασμένα από τη γλώσσα, τα μαθηματικά, τη φυσική και την ιστορία… Θα μπορούσε να μπαίνει στα τμήματα, να «βγάζει την ύλη» του Υπουργείου και να παίρνει το δρόμο για το επόμενο σχολείο στο οποίο έχει μάθημα.
Κι όμως, με όρεξη και αγάπη γι’ αυτό που κάνει, για τα παιδιά και τη ζωή την ίδια, τη σχολική χρονιά που πέρασε ζωγράφισε παρέα με τα παιδιά της Ε’ τάξης του 7ου Δημοτικού Γρεβενών μια τοιχογραφία και μίλησε για αυτή της την πρωτοβουλία και τη δράση στο Babyradio.gr!
Babyradio.gr: Πώς γεννήθηκε η ιδέα να φτιάξετε μια ολόκληρη τοιχογραφία στο σχολείο;
Ευδοξία Σαπνάρα: Ήταν επιθυμία του διευθυντή του σχολείου. Πριν δύο χρόνια είχα κάνει στο ίδιο σχολείο άλλη μία τοιχογραφία με περιβαλλοντικά μηνύματα, δυστυχώς χωρίς τη βοήθεια των παιδιών, γιατί ήμουν εκεί μόνο για δύο διδακτικές ώρες. Αυτή τη φορά είχα πλήρες ωράριο στο πρωινό πρόγραμμα, οπότε είχα την ευχέρεια να επιλέξω ένα από τα πιο συνεργάσιμα τμήματα για να βοηθήσουν. Το ευτύχημα είναι ότι το συγκεκριμένο σχολείο (το 7ο Δημοτικό Σχολείο Γρεβενών) διαθέτει μια μεγάλη και εξοπλισμένη αίθουσα εικαστικών, πράγμα που διευκόλυνε πολύ το μάθημά μας.
Babyradio.gr: Πώς αγκάλιασαν τα παιδιά την ιδέα σας;
Ευ.Σ.: Με μεγάλη χαρά! Σχεδόν κάθε χρόνο αναλαμβάνουμε μια τοιχογραφία σε ένα από τα σχολεία που είμαι και κάθε φορά αντιμετωπίζω τον ίδιο ενθουσιασμό, μικρών και μεγάλων παιδιών. Συνήθως εργαζόμαστε με τα μεγάλα τμήματα, αλλά δεν μπορώ να αντισταθώ και στους μικρούληδες που θα με πετύχουν κάποιες φορές να ζωγραφίζω και θέλουν να προσθέσουν την πινελιά τους. Στα παιδιά αρέσει πολύ να ζωγραφίζουν στον πίνακα της τάξης τους, σκεφτείτε λοιπόν πόσο θέλουν να ζωγραφίσουν σε μια μεγάλη επιφάνεια, όπως ο τοίχος, και ειδικά όταν μπαίνουν τα πινέλα και τα χρώματα στο παιχνίδι!
Babyradio.gr: Οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί, η διεύθυνση του σχολείου και ο Σύλλογος Γονέων σας στήριξαν;
Ευ.Σ.: Είχα μεγάλη στήριξη και από το σχολείο και από τους γονείς. Οι συνάδελφοι προσάρμοσαν το πρόγραμμά τους για να μπορέσω να δουλέψω περισσότερο με τα παιδιά της Ε’ τάξης. Και οι γονείς επέτρεψαν στα παιδιά να έρθουν ένα πρωινό που το σχολείο ήταν κλειστό και να εργαστούμε για τρεις ώρες. Όσο για τον κύριο διευθυντή, είχα από την αρχή τη στήριξή του σε ό,τι χρειαστήκαμε αλλά και ελευθερία στο τι και πώς θα δουλέψουμε. Και ελπίζω να ανταποκριθήκαμε στις προσδοκίες όλων.
Babyradio.gr: Γιατί διαλέξατε για θέμα σας τα βιβλία και το διάβασμα;
Ευ.Σ.: Αυτό ήταν μια ιδέα που μεταλλάχθηκε σταδιακά. Στην αρχή είχα ζητήσει από τα παιδιά μία ζωγραφιά από το καθένα, με σκοπό να συνδυάσουμε τις διάφορες ιδέες. Και μέσα από τη συζήτηση και τις ζωγραφιές που μαζεύτηκαν, θυμήθηκα την εικόνα ενός παιδικού βιβλίου, όπου μία πόλη μετατρέπεται σιγά σιγά σε τόμους. Πρόκειται για το «Ένα παιδί από βιβλία» των Oliver Jeffers και Sam Winston, ένα βιβλίο για τη φιλαναγνωσία, που πραγματικά σε κάνει να θες να στρωθείς στο διάβασμα!
Βιβλιοφάγος και η ίδια, συχνά πυκνά στο μάθημα χρησιμοποιώ τα παιδικά βιβλία, τόσο για την εικονογράφηση όσο και για το κείμενο, και είναι αλήθεια πως ακόμη και τα πιο ζωηρά παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον.
Είμαι μόνο εφτά χρόνια στην εκπαίδευση, αλλά έχω συμπεράνει το εξής: ότι τα παιδιά που διαβάζουν ή έστω ξεφυλλίζουν πολλά βιβλία, δέχονται πολλά περισσότερα ερεθίσματα από οποιοδήποτε άλλο μέσο. Και το δείχνουν και στις ζωγραφιές τους αυτό, με τολμηρό και γεμάτο φαντασία τρόπο. Αυθαίρετο συμπέρασμα, θα μου πείτε. Όπως και να έχει, τα βιβλία μάς ανοίγουν νέους δρόμους. Και μιας και το συγκεκριμένο σχολείο διαθέτει μια πολύ όμορφη και ενημερωμένη βιβλιοθήκη, θέλησα να εξάψω λίγο την περιέργεια των παιδιών για τη λογοτεχνία, με την ελπίδα να αυξηθούν οι μικροί αναγνώστες. Έτσι, την πόλη από βιβλία ήρθαν να συμπληρώσουν γνωστοί (και κάποιοι όχι τόσο γνωστοί) ήρωες, σαν το Μικρό Πρίγκιπα, το Λιοντάρι από το Θαυμαστό Μάγο του Οζ , τη snitch, τη χρυσή μπάλα του Χάρι Πότερ κ.ά. Στο τέλος πρόσθεσα και μερικά κείμενα βιβλίων με την τεχνική του κολάζ, όπως για παράδειγμα από τον Τρελαντώνη και τη Νάρνια.
Babyradio.gr: Τους πόρους και τον χρόνο πώς τα εξασφαλίσατε;
Ευ.Σ.: Το σχολείο και η Σχολική Επιτροπή μάς χορήγησαν τα χρώματα. Ο χρόνος είναι πάντα ένα μεγάλο πρόβλημα. Εργαστήκαμε, εκτός από τις ώρες των μαθημάτων, και μία μέρα που το σχολείο ήταν κλειστό λόγω εκλογών. Και πέρα από αυτό χρειάστηκαν και αρκετές ώρες προσωπικού χρόνου, εκτός σχολικού ωραρίου. Και αν η σχολική χρονιά συνεχιζόταν, όλο και κάτι θα συμπλήρωνα…
Babyradio.gr: Τι προσφέρουν στα παιδιά τα Εικαστικά; Γιατί είναι σημαντικό να διδάσκονται στο σχολείο;
Ευ.Σ.: Μέσα από το μάθημα των Εικαστικών τα παιδιά ανακαλύπτουν νέους τρόπους έκφρασης, δημιουργίας και μάθησης. Το μάθημα γίνεται βιωματικό, τα παιδιά γνωρίζουν υλικά και τεχνικές, τους ζητείται να δράσουν, να σκεφτούν λύσεις, να δημιουργήσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις τους και το δικό τους κόσμο. Κανονικά σε κάθε σχολείο το μάθημα θα έπρεπε να είναι εργαστηριακό και να το διδάσκει εικαστικός, κάτι που δυστυχώς πολλές φορές δεν γίνεται. Κι όμως, παρά τις αντίξοες συνθήκες (έλλειψη χώρου, χρόνου και υλικών)συνάδελφοι σε όλη την Ελλάδα κάνουν εξαιρετικά πράγματα στα σχολεία.
Άλλος ένας λόγος που θεωρώ απαραίτητο το μάθημα των Εικαστικών είναι ότι τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την εικόνα και ερμηνεύουν τη δύναμή της. Στη σημερινή εποχή κατακλυζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε από εικόνες. Τηλεόραση, κινηματογράφος, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εφημερίδες, περιοδικά, διαφημιστικά έντυπα, έρχονται από παντού να μας πουλήσουν μια πραγματικότητα που μας καθιστά οπτικά αναλφάβητους και εύκολο στόχο σε κάθε τι εμπορεύσιμο. Πού εμπλέκονται σε αυτό τα Εικαστικά; Τα παιδιά αναπτύσσουν την κριτική τους ικανότητα και αντιλαμβάνονται ότι η εικόνα δεν είναι απλώς διακοσμητική, αλλά αποτελεί ανθρώπινη επινόηση, αποκωδικοποιώντας τα μηνύματά της.
Babyradio.gr: Αγαπούν τα παιδιά το μάθημα των Εικαστικών; Ή είναι άλλη μία «ώρα του παιδιού» όπως συμβαίνει συχνά με τις Ειδικότητες;
Ευ.Σ.: Σε γενικές γραμμές ναι, νομίζω ότι είναι ένα από τα πολύ αγαπημένα τους μαθήματα. Και την εκφράζουν έντονα την αγάπη τους. Η πιο μεγάλη ικανοποίηση για μένα έρχεται όταν ένα «απόμακρο» ή «αδιάφορο» παιδί συμμετέχει ή ολοκληρώνει ένα έργο. Γιατί βεβαίως, υπάρχουν και τα παιδιά που δεν δείχνουν ανάλογο ενθουσιασμό ή που η συμπεριφορά τους περιορίζει τη συμμετοχή τους στο μάθημα. Και η αλήθεια είναι ότι πολύ εύκολα θα θεωρήσουν το μάθημα «ώρα του παιδιού», όταν βλεπόμαστε μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Κάθε άλλο. Είναι ένα δημιουργικό μάθημα που προσφέρει πολλές ευκαιρίες στα παιδιά να εκφραστούν και να μάθουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κανόνες. Είναι βέβαια μεγάλη πρόκληση για τον εκπαιδευτικό να θέσει όρια και να καταφέρει να διατηρήσει παράλληλα τον παιγνιώδη χαρακτήρα του μαθήματος. Γιατί, για να είμαστε ειλικρινείς, η ενασχόληση με την τέχνη έχει και το στοιχείο της διασκέδασης.
Babyradio.gr: Οι γονείς έρχονται να σας μιλήσουν για την πρόοδο των παιδιών τους; Τι μπορεί να δει η δασκάλα των Εικαστικών που ίσως δεν μπορεί να δει ο βασικός δάσκαλος;
Ευ.Σ.: Για κάποιο λόγο, τα Εικαστικά και ίσως και τα υπόλοιπα μαθήματα της Αισθητικής Αγωγής (Μουσική, Θεατρική Αγωγή) δεν θεωρούνται τόσο σημαντικά όσο η Γλώσσα, τα Μαθηματικά, η Ιστορία. Με αποτέλεσμα ελάχιστοι γονείς να έρχονται κάθε χρόνο να με ρωτήσουν για την πρόοδο και τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Κάποιοι αρκούνται στο να ξέρει το παιδί να κόβει και να βάφει και αντιδρούν αν δουν βαθμό διαφορετικό του 10. Μπορεί όμως να συνεργαστεί και να λειτουργήσει μέσα σε ομάδα; Σέβεται τους συμμαθητές του και το έργο τους; Μοιράζεται τα υλικά; Δείχνει ενδιαφέρον και ενεργή συμμετοχή στο μάθημα; Μπορεί να ακολουθήσει οδηγίες; Αυτά και άλλα πολλά είναι πράγματα που νομίζω ότι θα έπρεπε να απασχολούν τους γονείς και να μην απαξιώνουν τα Εικαστικά και γενικά τα μαθήματα των Ειδικοτήτων που είναι μονόωρα ή δίωρα.
Babyradio.gr: Πώς μπορεί ένας γονιός να ενθαρρύνει τα μικρότερα παιδιά, της προσχολικής ή νηπιακής ηλικίας, να καταπιαστούν με τα Εικαστικά;
Ευ.Σ.: Ο Μαρκ Ρόθκο υποστηρίζει ότι η ζωγραφική είναι γλώσσα εξίσου φυσική με το τραγούδι ή την ομιλία, μια μέθοδος να καταγράφουμε την οπτική ή φαντασιακή εμπειρία μας, χρωματισμένη από το συναίσθημα και τις αντιδράσεις μας. Ας δώσουμε στα παιδιά τη δυνατότητα και την ελευθερία να εκφραστούν, προσφέροντάς τους ποικιλία υλικών και τρόπων έκφρασης. Καταλαβαίνω ότι αυτό μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση και πιθανόν μουτζουρωμένα χεράκια και τραπέζια, η εμπειρία όμως για τα παιδιά είναι μοναδική. Τα έτοιμα στιλιζαρισμένα σχέδια και οι φωτοτυπίες για χρωμάτισμα καταστέλλουν τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητά τους και δεν προσφέρουν τίποτα παραπάνω από το να κρατήσουν τα παιδιά απασχολημένα για λίγη ώρα – αν έχουν υπομονή. Το παιχνίδι όμως με νερομπογιές, δαχτυλομπογιές, λαδοπαστέλ, πλαστελίνες θα ξυπνήσει τη φαντασία τους και τις αισθήσεις τους. Και φυσικά, τα βιβλία. Βιβλία τέχνης, βιβλία με παραμύθια, με μικρές ιστορίες, με προσεγμένη εικονογράφηση ή και χωρίς εικόνες. Με την αφήγηση και το ξεφύλλισμα αξιόλογων βιβλίων τα παιδιά γεμίζουν το μυαλό τους με κόσμους και ιστορίες που πιθανόν να θελήσουν να μετουσιώσουν σε εικόνα μέσω της ζωγραφικής.
Μια ακόμη ιδέα είναι σχετικές με τα εικαστικά εξωσχολικές δραστηριότητες. Υπάρχουν αξιόλογα εικαστικά εργαστήρια, κέντρα δημιουργικής απασχόλησης ή μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα. Εδώ θα χρειαστεί ίσως έρευνα για την επιλογή του κατάλληλου εργαστηρίου, καθώς σε τόσο μικρά παιδιά σκοπός δεν είναι να μάθει το παιδί να ζωγραφίζει αναπαράγοντας συγκεκριμένα πρότυπα, αλλά να γνωρίσει μεθόδους και τεχνικές και να δημιουργήσει με κύριο γνώμονα τη φαντασία και την ελευθερία έκφρασης.
