Ενσυναίσθηση: Μια απαραίτητη αρετή που κάθε γονιός πρέπει να αναπτύξει
«Φωνάζει, κλαίει, θυμώνει, αντιδράει πάλι το παιδί; Τι συμβαίνει; Τι θέλει; Γιατί συμπεριφέρεται έτσι; Τι έπαθε;…». Όσο και αν αγαπάμε τα παιδιά μας πολλές φορές μένουμε πολλές φορές στην επιφανειακή αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, χωρίς να προσπαθούμε να μπούμε στη θέση τους. Προσπαθούμε να τα υποστηρίζουμε, χωρίς όμως να τα καταλαβαίνουμε ουσιαστικά, να τα «ακούσουμε» αληθινά και δεν προσπαθούμε αυθεντικά ειλικρινά να μπούμε στη θέση τους! Για το λόγο αυτό, η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης στους γονείς είναι κλειδί, αν θέλουμε να τα υποστηρίξουμε, να τα τονώσουμε, να τα εμπνεύσουμε ότι είμαστε αληθινά δίπλα τους, πρακτικά, συναισθηματικά ηθικά!
Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να στεκόμαστε, ηθικά, συναισθηματικά πρακτικά, δίπλα στον άλλο, σε αυτή την περίπτωση στο παιδί, να συναισθανόμαστε με αυτό, αλλά όχι για αυτό. Να προσπαθούμε να το καταλάβουμε και ν’ αξιολογούμε τι βιώνει, τι αισθάνεται. Αν το παιδί μας ή ένα κοντινό μας άτομο στενοχωριέται ή πονάει και συναισθανόμαστε πραγματικά τον πόνο του ή όταν χαιρόμαστε με τη χαρά του, σημαίνει αυτό που λέει και η ίδια η λέξη: Συν-αισθάνομαι, προσπαθώ να καταλάβω, να μπω στη θέση του, να μοιραστώ τα ίδια συναισθήματα με εκείνο, αλλά όχι για εκείνο! Είναι ένα χαρακτηριστικό που μας βοηθά να συνδεθούμε με τα παιδιά, συναισθηματικά, πρακτικά ηθικά !
Έτσι, όταν δείχνουμε ενσυναίσθηση προς το παιδί, σημαίνει ότι το κατανοούμε, συμπάσχουμε μαζί του, όχι για αυτό, του μαθαίνουμε το σωστό και το λάθος του δείχνουμε του αγάπη και αποδοχή, του δίνουμε αγάπη χωρίς όρους, αλλά με όρια!
1. Γιατί είναι σημαντική η ενσυναίσθηση στους γονείς για να βοηθήσουν τα παιδιά τους;
Για να μπορούν οι γονείς να καταλάβουν τι πραγματικά χρειάζεται το παιδί τους !
Με την «ενσυναίσθηση» εννοούμε ότι συμπάσχουμε με το παιδί, ακόμα και σε πράγματα που, ως μεγάλοι, θεωρούμε ασήμαντα. Αν για παράδειγμα, δε μπορεί να κοιμηθεί μόνο του ένα βράδυ, είναι πολύ πιθανό να σκεφτούμε ότι είναι πείσμα του, ενώ στην πραγματικότητα εκείνο μπορεί το παιδί να φοβάται αληθινά το σκοτάδι.
Η «εύκολη αλλά μη αποτελεσματική» αντιμετώπιση είναι: να ικανοποιήσουμε απλώς την ανάγκη του και να το αφήσουμε να κοιμηθεί μαζί μας για να να σταματήσει να κλαίει, αλλά αυτό δεν είναι αληθινά ενσυναίσθηση.
Η σωστή λύση στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα έπρεπε να είναι να συζητήσουμε το πρόβλημά του, να το ρωτήσουμε γιατί αισθάνεται έτσι και να του δείξουμε ότι καταλαβαίνουμε τους φόβους του γιατί είμασταν και εμείς κάποτε παιδιά και φοβόμασταν! Στα παιδιά, εξάλλου, οι συναισθηματικές ανάγκες ή ελλείψεις συνήθως εκδηλώνονται μέσω κάποιων φυσικών αναγκών και ανησυχιών.
2. Για να μπορούν οι γονείς να δείχνουν στα παιδιά τους με το δικό τους παράδειγμα πράξης ζωής, πώς είναι να συμπαραστέκεσαι στους άλλους.
Τα παιδιά, όπως είναι γνωστό, λειτουργούν μιμητικά. Οι γονείς λειτουργούν σαν τον «καθρέφτη» τους σε πρακτικό και συναισθηματικό επίπεδο. Τα παιδιά κάνουν ό,τι κάνουν οι γονείς, όχι μόνο ό,τι λένε!
Επομένως, για να μάθουν τα παιδιά στην πράξη, να είναι δίπλα στους άλλους με ενδιαφέρον και φροντίδα, είναι σημαντικό οι γονείς τους να τους δώσουν το σωστό παράδειγμα πράξης, λόγων και ενδιαφέροντος. Να τους περάσουν το μήνυμα ότι η ευτυχία των άλλων είναι το ίδιο σημαντική με τη δική μας.
Στο χέρι μας είναι σα γονείς να δείξουμε στα παιδιά ότι ο κόσμος δεν περιστρέφεται μόνο γύρω από εκείνα και τις ανάγκες τους μόνο, αλλά και ότι οι ανάγκες των άλλων είναι εξίσου σημαντικές με τις δικές τους.
Ακούμε πραγματικά και με ενσυναίσθηση τα παιδιά μας ή μπλοκάρουμε τα συναισθήματα τους;
3. Για να μπορούν οι γονείς να «εμπνεύσουν» τα παιδιά τους να αναγνωρίζουν και να χειρίζονται τα συναισθήματά τους.
Αν τα παιδιά δε σκέφτονται τους άλλους ή φαίνεται ότι δεν τα ενδιαφέρει αν θα τους πληγώσουν, δε σημαίνει ότι δεν έχουν συναισθήματα ή ενσυναίσθηση, ή ότι είναι «αδιάφορα, σκληρά άκαρδα», όπως μερικές φορές τα κριτικάρουμε. Σημαίνει ότικάποια άλλα συναισθήματα, παροδικά, υπερισχύουν μέσα τους, μπλοκάρονται και έτσι δεν μπορούν να εκφράσουν τα θετικά.
Όπως π.χ. το να νοιαζόμαστε για τους άλλους μπορεί κάποιες φορές να μας «βαραίνει» συναισθηματικά και να μας γεμίζει αρνητικά συναισθήματα, όπως: ο φόβος, ο θυμός, η ντροπή, η ζήλια, συναισθήματα που τα παιδιά δε μπορούν εύκολα να τα καταλάβουν, να τα διαχειριστούν ή που προσπαθούν να τ’ αποφύγουν.
Γι’ αυτό, είναι σημαντικό κάθε φορά που το παιδί νιώθει κάποιο από αυτά τα δυσάρεστα συναισθήματα, εμείς σαν γονείς να στεκόμαστε δίπλα του, να παρατηρήσουμε τις αντιδράσεις του, να του κάνουμε συζήτηση, ώστε να μπορέσουμε, μαζί με το παιδί, να ξεχωρίσουμε τα διάφορα συναισθήματα που βιώνει και να του εξηγήσουμε γιατί μπορεί να αισθάνεται έτσι. Αν παρά τις προσπάθειές μας, είναι ακόμα θυμωμένο, ή πληγωμένο, καλό θα είναι να το αφήσουμε πρώτα να ηρεμήσει και μετά να το βοηθήσουμε να ανοιχτεί και να συζητήσει τα συναισθήματα του.
Η διαχείριση των συναισθημάτων δεν είναι εύκολη, ούτε για τους μεγάλους, είναι ακόμα πιο δύσκολη για τα παιδιά, αλλά είναι ένα σημαντικό βήμα για το κτίσιμο της υγιούς αυτογνωσίας και αυτοπεποίθησης των παιδιών.
4. Για να μπορέσουν οι γονείς να διδάξουν στα παιδιά το να το δέχονται «τώρα… όπως είναι»!
Η ενσυναίσθηση δε σχετίζεται μόνο με την αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων και του εαυτού, αλλά και με το να διδάξουμε στα παιδιά να αποδέχονται τους άλλους όπως είναι, τη δεδομένη στιγμή ακόμα κι αν δε μας αρέσει ή συμφωνούμε! Φυσικά, τα παιδιά, όσο ακόμα είναι μικρά, δεν έχουν τη κατάλληλη συναισθηματική ωριμότητα και δεν έχουν καλλιεργήσει μερικά βασικά στοιχεία του χαρακτήρα τους, ωστόσο έχουν τη δική τους προσωπικότητα, ιδιοσυγκρασία, ταμπεραμέντο την οποία θα πρέπει να σεβαστούμε και ν’ αποδεχθούμε.
Είναι σημαντικό να ακούμε όσα έχουν να μας πουν, ακόμα και αν κάτι μας φαίνεται υπερβολικό ή αστείο. Μπορεί κάτι εμείς να το θεωρούμε ασήμαντο, αλλά για το παιδί να είναι σημαντικό! Γι’ αυτό, εμείς σα γονείς δεν πρέπει να υποτιμάμε τα λόγια του, τις επιθυμίες, τις σκέψεις, ή τις ιδέες του, αλλά να του δείχνουμε κάθε στιγμή ότι θα είμαστε δίπλα του σε ό,τι μας χρειαστεί.
5. Πρακτικά Tips για να τονώσουν οι γονείς την Ενσυναίσθηση του παιδιού τους :
Εξηγήστε τους: Μιλήστε του με παραδείγματα για τα συναισθήματα των άλλων.
Π.χ.«Η αδελφή σου πόνεσε όταν την τσίμπησες, έσπρωξες κτλ… Καλό θα είναι να της ζητήσεις συγγνώμη και να της πεις ότι δεν ήθελες να την πονέσεις ή να την στενοχωρήσεις.
Δείξτε τους με λόγια και πράξεις ότι τα καταλαβαίνετε:
Π.χ.«Μήπως ντρέπεσαι να πας στο πάρτυ με παιδάκια που δεν γνωρίζεις; Και εγώ στη ηλικία σου ντρεπόμουνα στην αρχή, αλλά μετά συνήθισα και έπαιξα και έκανα φίλους ήμουν πολύ καλά.
Να του κάνετε ερωτήσεις: «Πώς νιώθεις γι’ αυτό; Πώς νιώθεις γι’ αυτό;»
Αυτή είναι καλή ερώτηση όταν το παιδί είναι ταραγμένο, αναστατωμένο ή νιώθει ότι έχει αδικηθεί. Βοηθήστε το να είναι όσο πιο συγκεκριμένο γίνεται: Η ικανότητα να ονοματίζει συγκεκριμένα συναισθήματα και να εκφράζει πώς νιώθει είναι σημαντική.
Παίξτε το «Παιχνίδι των Συναισθημάτων» για να μάθει το παιδί να ξεχωρίζει τα συναισθήματα: «Ποιο συναίσθημα είναι αυτό;»
Παίξτε με το παιδί σας «μάντεψε τι νιώθω». Είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να μάθει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του. Ξεκινήστε παίρνοντας μια έκφραση που να σχετίζεται με κάποιο συναίσθημα (π.χ. χαρά, λύπη, έκπληξη), με μίμηση, χρήση Θεατρικού παιχνιδιού. Ζητήστε από το παιδί να σας πει ποιο συναίσθημα του θυμίζει η συγκεκριμένη έκφραση και έπειτα πείτε του να προσπαθήσει να τη μιμηθεί. Η διαδικασία αυτή θα βοηθήσει το παιδί να αρχίσει να ξεχωρίζει τα συναισθήματα του, έτσι ώστε να μπορεί να περιγράφει καλύτερα το πώς νιώθει, αλλά και να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων.
Πώς θα διδάξετε στα παιδιά σας Εmpathy – Ενσυναίσθηση;
Διαβάστε μαζί βιβλία για τα συναισθήματα:
Βοηθήστε το παιδί να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του, διαβάζοντας σχετικά παιδικά βιβλία που θ’ αναπτύξουν τη συναισθηματική του νοημοσύνη, για να το βοηθήσετε να κτίσει το E.Q. του.
Συζητήστε με το παιδί: Πώς πιστεύεις ότι ένιωσε ο τάδε ήρωας; Γιατί νομίζεις πήρε αυτές τις αποφάσεις;
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι διαβάζοντας παραμύθια στα παιδιά οι γονείς μπορούν να αυξήσουν την ενσυναίσθηση των παιδιών. Όταν, λοιπόν, διαβάζετε μία ιστορία στο παιδί, ή συζητάτε για μία ταινία ή ένα βιβλίο, μην μιλάτε μόνο γι’ αυτά που έγιναν, συζητήστε γιατί έγιναν. Μοιραστείτε μαζί τους δικές σας ιστορίες για όταν είχατε και εσείς νιώσει έτσι και ρωτήστε το παιδί αν και αυτό έχει αισθανθεί ποτέ με τον ίδιο τρόπο
Επίσης ρωτήστε τα παιδιά: «Αν είχες υπερδυνάμεις, πώς θα τις χρησιμοποιούσες για να βοηθήσεις τους άλλους;»
Η ικανότητά μας να νοιαζόμαστε και να κατανοούμε τους άλλους έχει νόημα μόνο όταν δρούμε ανάλογα. Όταν το παιδί μιλά για έναν συμμαθητή του ή για κάποιον γνωστό σας που αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα ρωτήστε αν θα μπορούσε να κάνει κάτι για να βοηθήσει αυτό το φίλο να νιώσει καλύτερα.
Φέρτε το παραδείγματα από τη δική σας ζωή ή κοντινών σας ανθρώπων:
«Π.χ και εγώ όταν ήμουν μικρή φοβόμουν τα ύψη, αλλά ο μπαμπάς μου με βοήθησε με συζήτηση ή να με ανεβάσει μαζί του ψηλά και δεν έπαθα τίποτα… Έτσι θα σε βοηθήσω και εγώ!
Ένα άλλο παράδειγμα ενσυναίσθησης: Η γιαγιά είναι άρρωστη. Θες να της γράψουμε μια κάρτα και να της τη δώσουμε για να ξέρει ότι τη σκεφτόμαστε;».
Βάλτε το παιδί να αναρωτηθεί: Πώς θα ένιωθε η μαμά, ο μπαμπάς ή ο αδερφός/η αδερφή σου, ο φίλος σου γι’ αυτό.
Πολλοί από εμάς αφιερώνουμε χρόνο στο να αναλογιζόμαστε πώς θα νιώθαμε για μία κατάσταση αν ήμασταν στην θέση κάποιου άλλου, για να κατανοήσουμε τις επιλογές του. Γι’ αυτό κι όταν το παιδί μαλώνει με τα αδέρφια ή τους φίλους του ή κάνει που πληγώνει τους γονείς του, οι γονείς συχνά το ρωτούν «πώς θα ένιωθες εσύ αν στο έκανε αυτό;». Ωστόσο, οι ψυχολόγοι πιστεύουμε ότι είναι προτιμότερο να ρωτάμε το παιδί «πώς πιστεύεις ότι νιώθει ο άλλος με αυτό που έκανες;». Με τον τρόπο αυτό το παιδί, αντί να νοιάζεται μόνο για τα δικά του αισθήματα, μαθαίνει να νοιάζεται και για τα αισθήματα των άλλων.
Χρησιμοποιήστε το «Εγώ Μύνημα», αντί του Εσύ…»: «Αντι να πείτε… Είσαι ψεύτης… που είναι ένα κατηγορώ και προσβολή για το παιδί, μπορείτε να πείτε: «Εγώ αισθάνομαι άσχημα όταν δεν μου λες την αλήθεια, ή όταν μου μιλάς άσχημα» ή «Με στενοχωρείς και δε θέλω να το ξανακάνεις» ή «Καταλαβαίνω γιατί φοβάσαι… Κι εγώ στην ηλικία σου είχα τον ίδιο φόβο!». Με τη χρήση του «Εγώ Μύνηματος»,έρχεστε πιο κοντά του και κερδίζετε περισσότερο την προσοχή και το σεβασμό του.
Να μάθετε το παιδί να ζητά «συγγνώμη» με το δικό σας παράδειγμα-εξήγηση:
Τα παιδιά πολλές φορές βλέπουν τη «συγγνώμη» σαν ένα μέσο για να γλυτώσουν τις δυσάρεστες συνέπειες χωρίς να καταλαβαίνουν τι ακριβώς σημαίνει. Γι’ αυτό, εξηγήστε του κάθε φορά που κάνει κάποιο λάθος το λόγο για τον οποίο θα πρέπει να ζητήσει συγγνώμη και ρωτήστε το αν καταλαβαίνει το γιατί.
Πώς θα ένιωθε γι’ αυτό ο αδερφός/η αδερφή σου;
Πολλοί από εμάς αφιερώνουμε χρόνο στο να αναλογιζόμαστε πώς θα νιώθαμε για μία κατάσταση αν ήμασταν στην θέση κάποιου άλλου, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις απόψεις και τις επιλογές του. Γι’ αυτό κι όταν το παιδί μπλέκεται σε καβγάδες με τα αδέρφια ή τους φίλους του και κάνει κάτι που τους πληγώνει, οι γονείς συχνά το ρωτούν «πώς θα ένιωθες εσύ αν στο έκανε αυτό;». Ωστόσο, οι ψυχολόγοι λένε ότι ίσως είναι προτιμότερο να ρωτάμε το παιδί «πώς πιστεύεις ότι νιώθει ο άλλος με αυτό που έκανες;». Με τον τρόπο αυτό το παιδί, αντί να νοιάζεται μόνο για τα δικά του αισθήματα, και να προσπαθεί να τα προβάλλει στους άλλους, μαθαίνει να νοιάζεται και για τα αισθήματα των άλλων.
Πηγή: huffingtonpost.gr
