Μήπως αποθαρρύνετε το παιδί χωρίς να το καταλαβαίνετε;

Τι γίνεται όταν το παιδί σας δεν συμμερίζεται τις προσδοκίες σας; Πού θα τοποθετήσει ο έφηβος την αξία του; Οι υπερφιλόδοξοι γονείς δίνουν πάντα το μήνυμα στον έφηβο πως πρέπει να προσπαθήσει περισσό­τερο και να γίνει καλλίτερος. Αντιμέ­τωποι μ’ έναν έλεγχο με τρία Α και τρία Β, οι υπερφιλόδοξοι γονείς ρί­χνουν την προσοχή τους στα τρία Β. Σχολιάζουν πως, με λίγη ακόμη προσ­πάθεια, τα τρία Β μπορούν να γίνουν

Α. Έτσι ο έλεγχος θα μπορούσε να είναι τέλειος. Οι προθέσεις τους μπο­ρεί να είναι καλές, αλλά το αποτέλε­σμα συνήθως είναι να μειώνεται η α­πόδοση των παιδιών τους. Οι υπερφι- λόδοξοι γονείς που είναι τελειοκρά- τες, συχνά επηρεάζουν τον έφηβο να αποφύγει δραστηριότητες και ενδια­φέροντα στα οποία δεν μπορεί να δια- πρέπει.

Οι αρνητικές προσδοκίες μεταδίνονται είτε με λόγια είτε με χειρονο­μίες. Εάν οι γονείς πιστεύουν ότι ο έφηβος δεν μπορεί να πετύχει μια δύσκολη δουλειά, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο θα του δώσουν το μήνυμα. Αυτό κάνει τον έφηβο να αμ­φιβάλλει για τις ικανότητες του, να αποτυχαίνει συχνά ή να μην επιχειρεί καν – ακριβώς ό,τι περίμεναν οι γο­νείς. Διαλέξτε τον ρόλο που θέλετε να έχετε στη σχέση σας με τον έφη­βο. Μπορείτε να είστε μπαμπούλας ή να δίνετε ενθάρρυνση¹. Όταν ο στό­χος σας είναι να «κερδίζετε», θα είστε συνεχώς σε ανταγωνισμό δύναμης, και το παιδί σας θα ανταποκρίνεται μάλ­λον με τον ίδιο τρόπο – η τρομοκρα­τία συνήθως προκαλέι επανάσταση. Σκεφτείτε τη διαφορά ενός γονιού που ενθαρρύνει και ενός που εκφοβί­ζει, και θα δείτε σύμφωνα με ποιο πρότυπο ανατρέφετε τον έφηβό σας.

Όσοι εκφοβίζουν δίνουν έμφαση στον ανταγωνισμό, στο «ποιός θα κερ­δίσει», στο «να περνάει το δικό τους»

στη «δύναμη». Αυτοί που ενθαρρύνουν δίνουν έμφαση στη συνεργασία, στη συνεισφορά και στην από κοι- »υ λήψη αποφάσεων. Πιστεύουν ότι ι μοίρασμα είναι η βάση κάθε εξελίξης της σχέσης.

Τι είναι η Ενθάρρυνση;

Η ενθάρρυνση είναι η διαδικασία κατά την οποία συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στα θετικά σημεία ενός ανθρώπου για να καλλιεργήσουμε την αυτοπεποίθηση και την εκτίμηση στον εαυτό του. Όταν οι γονείς για παραδειγμακαι αποδεχτούν τις ικανότητες κι εφήβου τους, τότε μόνον είναι δυνατόν να τον ενθαρρύνουν.

Πώς να ενθαρρύνετε.

Οι περισσο­ί τρόποι, με τους οποίους οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τους εφήβους, είναι πολύ απλοί. Όταν προσαρμόζονται με συνέπεια, είναι βέβαιο ότι θα φέρουν μιαν αλλαγή στη γονιού-έφηβου. Στη σχέση σας τον έφηβο, δώστε προσοχή στα θετικά σημεία. Οι θετικές προσδοκίες η ενθάρρυνση πάνε χέρι-χέρι. Οι που ενθαρρύνουν δέχονται τα τους όπως είναι. Δεν ζαλίζουν έφηβους με αρνητικές προσδοκίες ή απαιτώντας περισσότερη πρόοδο. Μερικές από τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι γονείς, που θέλουν αυξήσουν την πρόοδο, είναι: να δείξουν εμπιστοσύνη στον έφηβο, να δείχνουν την εμπιστοσύνη στον του, να αναγνωρίζουν την ‘θεια και την πρόοδο και να δώσουν έμφαση στα προσόντα και στις δυνατότητές του.

Δείτε πίστη.

Οι γονείς που εμπνέουν εμπιστεύονται τους εφή­βους τους, χωρίς να θεωρούν απαραί­τητο να τους αποδεικνύουν οι έφηβοι ότι είναι άξιοι της εμπιστοσύνης τους. Οι γονείς που συνεχώς παρακολου­θούν τον έφηβο, ελέγχοντας που πη­γαίνει, τι ώρα βγήκε και τι ώρα γύρισε, δεν τον ενθαρρύνουν να πάρει την υπευθυνότητα του εαυτού του. Αυτό δεν πάει να πει ότι οι γονείς δεν θα βάλουν όρια και περιορισμούς – σι έ­φηβοι χρειάζονται κατεύθυνση. Ση­μαίνει ότι, αφού τεθούν οι όροι, οι γονείς, με συνέπεια, θα υποδείξουν στον έφηβο ότι περιμένουν να τη­ρούνται κι ότι πιστεύουν πως πράγμα­τι θα τηρηθούν. Εάν πάλι οι γονείς ανακαλύψουν ότι η εμπιστοσύνη τους δεν δικαιώνεται, χρειάζεται να ξανασυζητήσουν τη συμφωνία.

Αυξήστε τον αυτοσεβασμό. Οι γο­νείς που ενθαρρύνουν, αποφεύγουν να συγκρίνουν τον έφηβό τους με τ’ αδέρφια του ή άλλους συνομήλικους. Οι συγκρίσεις καμιά φορά είναι σαν το χαστούκι. Γιατί να αναφέρουμε πό­σο καλά τα καταφέρνει κάποιος άλ­λος, πόσο ευρηματικός είναι, πόσο βοηθητικός ή δεν ξέρω τι άλλο καλλί­τερο κάνει; Η σύγκριση μειώνει τον αυτοσεβασμό και υποβαθμίζει τις προσπάθειες του έφηβου. Οι γονείς που ενθαρρύνουν, αναγνωρίζουν και εκτιμούν τους στόχους των παιδιών τους, καμαρώνουν δε για την προσ- πάθειά τους.

Κατά τον ίδιο τρόπο, οι γονείς που ενθαρρύνουν δέχονται τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των ατόμων. Οι έφηβοι πιθανόν να θέλουν να ζουν διαφορετικά από τους γονείς τους, ή να έχουν άλλες ιδέες και πεποιθήσεις. Για παράδειγμα, η Μαρία μπορεί να θέλει να γίνει δασκάλα. Οι γονείς της πιθανόν να εκτιμούν τον κόσμο του εμπορίου και να ήθελαν να τη δουν σε μια πιο καλοπληρωμένη δουλειά, με περισσότερες προοπτικές.

Εάν οι γονείς της Μαρίας δεν ανα­γνωρίσουν το δικαίωμά της να αποφα­σίσει μόνη της για τον εαυτό της, μπορεί να δημιουργηθεί σύγκρουση στην οικογένεια.

Οι γονείς που ενθαρρύνουν ψά­χνουν να βρουν διάφορους τρόπους για να συμμεριστούν τον ενθουσια­σμό του εφήβου τους για τα ενδιαφέροντά του. Η ενθάρρυνση δεν είναι ένας τρόπος για να καταφέρουμε τους έφηβους να κάνουν ό,τι θέλου­με εμείς – είναι ένας τρόπος να βοη­θήσουμε τον έφηβο να εκπληρώσει τους δικούς του στόχους και το δυνα­μικό του. Όσο κι αν το θέλετε, δεν μπορείτε να επιβάλετε τις δικές σας αξίες στον έφηβό σας. Οι έφηβοι είναι άτομα ανεξάρτητα, με δική τους σκέ­ψη, που, ανεξάρτητα από τις επιθυ­μίες των γονιών τους, θα κάνουν τις δικές τους επιλογές. Αφήνοντάς τους την ελευθερία να κάνουν τις επιλογές τους, σε μιαν ατμόσφαιρα ανοιχτή και με παραδοχή, τους βοηθάμε να αυξή­σουν την εμπιστοσύνη και τον αυτο­σεβασμό τους.

Αναγνωρίστε την προσπάθεια και την πρόοδο. Είναι απλό να δώσουμε την αναγνώρισή μας σε κάτι που έχει ήδη ολοκληρωθεί, όπως π.χ. αν πήραν έναν έπαινο, αν κέρδισαν σε έναν α­γώνα, αν βρήκαν μια δουλειά για λίγες ώρες. Αυτά δεν είναι γεγονότα που συμβαίνουν καθημερινά! Αν οι γονείς περιορίσουν την ενθάρρυνση αποκλει­στικά για γεγονότα που έχουν ολοκλη­ρωθεί, σίγουρα θα έχουν πολύ λίγες ευκαιρίες για να ενθαρρύνουν τα παι­διά τους. Οι γονείς, ενθαρρύνοντας συστηματικά τις προσπάθειες, αντί τα κατορθώματα του έφηβου, τον βοη­θούν να εκτιμήσει την αξία της εργα­σίας και της προόδου, όπως ακριβώς εκτιμά και το τελικό αποτέλεσμα.

Οι γονείς που δίνουν ενθάρρυνση, ανακαλύπτουν τα ενδιαφέροντα του εφήβου τους και τον ενθαρρύνουν πάνω σ’ αυτά. Το πρώτο βήμα είναι να κατευθύνετε τον έφηβο να αποκτήσει στόχους ρεαλιστικούς. Οι στόχοι μπο­ρεί να είναι: από τη βελτίωση των βαθμών του, την οργάνωση μιας ομά­δας, ή ένα μουσικό όργανο, μέχρι να επισκευάσει το αυτοκίνητο – την εκ­μάθηση, τέλος, οποιουδήποτε θετικού που ο έφηβος προσπαθεί να καταφέ­ρει. Αυτοί που δίνουν ενθάρρυνση, δέχονται το αποτέλεσμα του εφήβου τους ανεξάρτητα από τον βαθμό της επιτυχίας, χωρίς να τον πιέζουν για καλλίτερη απόδοση. Αυτό είναι δύσκο­λο για πολλούς γονείς! Μην ξεχνάτε ότι, οσάκις οι γονείς πιέζουν -είτε φα­νερά είτε υπογείως- για περισσότερη επιτυχία, είναι σαν να λένε στον έφη­βο: «Δεν είσαι αρκετά καλός. Δεν φτάνεις τις προσδοκίες μου!…». Αυτή η απόρριψη προκαλεί στον έφηβο είτε απάθεια είτε επανάσταση. Όσο σίγου­ρο είναι ότι προκαλείτε πόνο πιέζον­τας μια μολυσμένη πληγή, εξίσου σί­γουρο είναι ότι θα αποθαρρύνετε κά­θε παραπέρα προσπάθεια του εφήβου σας, εάν τον πιέσετε προκειμένου να αποδώσει καλλίτερα.

Δώστε προσοχή στα θετικά σημεία και στα προσόντα. Η κοινωνία που ζούμε δίνει μεγάλη έμφαση στα λάθη. Το να ανακαλύπτουμε λάθη έχει γίνει το εθνικό μας άθλημα! Αντί να ψά­χνουν και να τονίζουν τα λάθη, οι γο­νείς που ενθαρρύνουν, ρίχνουν την προσοχή τους στα θετικά σημεία και στα προσόντα του εφήβου τους. Για να τον βοηθήσουν να γίνει ένας υ­πεύθυνος ενήλικας, ενθαρρύνουν κά­θε προσπάθειά του, π.χ. όταν βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού, όταν δεί­χνει ενδιαφέρον για μια οικογενειακή έξοδο. Ενθαρρύνουν την ικανότητά του να τα πηγαίνει καλά με τους φί­λους του, τη φροντίδα του για τις α­νάγκες των άλλων.

Στην προσπάθειά τους να ενθαρ­ρύνουν, καμιά φορά πρέπει να προσ­παθήσουν πολύ οι γονείς για να ανα- καλύψουν τα θετικά σημεία και τα προσόντα του εφήβου τους, διότι μπορεί να είναι τέτοια που να μη θέ­λουν ούτε οι ίδιοι να τα παραδεχτούν. Όπως, για παράδειγμα, ο δεκαεπτάχρονος Ρούντυ, που είναι εξωστρεφής και διεκδικεί έντοντα τα δικαιώματά του. Οι γονείς του θα τον ήθελαν ήσυ­χο και πιο μαζεμένο. Αλλά, αντί να τον κριτικάρουν, αποφάσισαν να δε­χτούν τον Ρούντυ όπως είναι και ανα­γνώρισαν την αξία της κοινωνικότητας και της ευθύτητάς του. Αναγνώρισαν ό,τι θεωρούσαν θετικό σημείο στη σχέση του με τους άλλους. Η αντίδρα­ση του Ρούντυ σ’ αυτή τη θετική συμ­περιφορά, ήταν να γίνει πιο συνεργάσιμος στο σπίτι και με τις παρέες του.

Κι όταν ακόμη ο έφηβος έχει ένα έντονο χαρακτηριστικό που εμφανίζε­ται σαν ελάττωμα, ο γονιός θα μπο­ρούσε να σκεφτεί πώς να το χρησιμο­ποιήσει δημιουργικά, ώστε να μετατραπεί σε θετικό σημείο. Για παρά­δειγμα, ο δεκαπεντάχρονος Πέτρος είναι πολύ ξεροκέφαλος. Είναι επανα­στάτης. Θέλει πάντα να περνάει το δικό του. Η σχέση με τη μητέρα του είναι θυελλώδης. Αν η μητέρα του Πέτρου μπορέσει να δει αυτή την ξε- ροκεφαλιά σαν ένα δείγμα ανεξαρτη­σίας και αποφασιστικότητας, σίγουρα θα βρει τρόπους για να ενθαρρύνει αυτή την ανεξάρτητη συμπεριφορά του, ώστε να βοηθήσει τον Πέτρο να εκπληρώσει θετικούς στόχους. Βοη­θώντας τον Πέτρο να εκτιμήσει την αξία της ανεξαρτησίας και αποφασ στικότητάς του σε μια δουλειά, ή να ασχοληθεί με τον συνδικαλισμό στο σχολείο. Η αλλαγή στη συμπεριφορά της μητέρας του Πέτρου, του επιτρέ­πει να μειώσει την αντίστασή του, να διευρύνει τις ευκαιρίες του και να βελτιώσει τη σχέση του με την οικο­γένεια. Για να είναι αποτελεσματική η ενθάρρυνση, οι γονείς πρέπει να μά­θουν πώς να χρησιμοποιούν θετικές μεθόδους σε αρνητικές καταστάσεις.

Δώσατε ποτέ σημασία στις αδυνα­μίες και στα λάθη του εφήβου σας; Εάν ναι, αναρωτηθείτε γιατί. Μήπως ανταγωνίζεστε τον έφηβό σας; Μήπως προσπαθείτε να καθιερώσετε ότι σε ορισμένες καταστάσεις είστε ανώτε­ρος; Ανησυχείτε για τον έφηβό σας ή μήπως αισθάνεστε ότι οι αποτυχίες του έχουν αντανάκλαση σε σας ως γο­νιού; Εάν δεν ξεχνάτε ότι όλοι έχουμε αδυναμίες, τότε θα μπορούσατε να κάνει να κάνει αυτό που συμφωνήσατε. Εάν συνεχίσετε να του υπενθυμίζετε την υποχρέωση του, ίσως πέσετε στην παγίδα της άτοπης προσοχής. Ή μπο­ρεί να ξεφυτρώσει ένας ανταγωνισμός δύναμης. Μια λύση είναι να χρησιμο­ποιήσετε ένα μήνυμα στο πρώτο πρό­σωπο: «Όταν η είσοδος δεν είναι κα­θαρισμένη απ’ το χιόνι, ενοχλούμαι γιατί δεν μπορώ να βγάλω το αυτοκί­νητο απ’ το γκαράζ». Άλλη λύση είναι να εφαρμόσετε τις λογικές συνέπειες όπως η κοστολόγηση μιας εργασίας εάν κάτι τέτοιο έχει συμφωνηθεί εκ των προτέρων. Με τον γιά σας μπορεί να ξεκινήσετε μια διαπραγμάτευση και να καταλήξετε σε νέα συμφωνία. Χρησι­μοποιώντας μηνύματα στο πρώτο πρόσωπο, αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις και αποφασίζοντας τις λογικές συνέπειες, μπορεί όλα αυτά να είναι χρήσιμα σε τέτοιες στιγμές. Ποιάν α­κριβώς θα χρησιμοποιήσετε, εξαρτάται απ’ την περίπτωση κι απ’ αυτούς που είναι αναμειγμένοι σ’ αυτήν.