Ενώ δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τους εφιάλτες, μπορούμε όμως να ακολουθήσουμε κάποια βήματα για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να διαχειριστούν καλύτερα τους εφιάλτες μέχρι και να τους εξαλείψουν.
Τι ακριβώς όμως είναι οι εφιάλτες;
Ένας εφιάλτης είναι ένα τρομακτικό όνειρο που ενέχει έναν φανταστικό κίνδυνο. Αυτός ο φανταστικός κίνδυνος συχνά αναγκάζει τα παιδιά να ξυπνούν φοβισμένα και να αναζητούν την ασφάλεια και την θαλπωρή. Οι εφιάλτες γενικά ξεκινούν συνήθως μεταξύ των τριών και των έξι ετών.
Οι εφιάλτες εμφανίζονται συνήθως όταν το παιδί βρίσκεται στο στάδιο της ταχείας κίνησης των ματιών (REM) του ύπνου (μετά από αρκετές ώρες ύπνου). Κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, ο εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα δραστήριος με την επεξεργασία ζωντανών εικόνων και νέων πληροφοριών για μάθηση και μνήμη. Όταν ένα παιδί ξυπνά από έναν εφιάλτη κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, οι ανησυχητικές εικόνες του “κακού” ονείρου είναι ακόμα ζωντανές και μπορούν να φαίνονται αληθινές στο παιδί.
Οι εφιάλτες είναι διαφορετικοί από τους νυχτερινούς τρόμους, οι οποίοι είναι λιγότερο συνηθισμένοι. Σε αντίθεση με τους εφιάλτες, οι νυχτερινοί τρόμοι εμφανίζονται κατά τις πρώτες ώρες ύπνου, στον ελαφρύ ύπνο, και προκαλούν στα παιδιά έντονες αντιδράσεις (ουρλιαχτά, ιδρώτα, ταχυπαλμία κτλ) ενώ κοιμούνται ακόμα. Οι νυχτερινοί τρόμοι διαφέρουν επίσης από τους εφιάλτες, καθώς είναι δύσκολο να ξυπνήσει ένα παιδί από αυτούς. Όταν το παιδί ξυπνήσει δεν θυμάται απολύτως τίποτα για το επεισόδιο που του προκάλεσε τον τρόμο.
Τι πρέπει να κάνω όταν το παιδί μου λέει ότι φοβάται τόσο πολύ που δεν θέλει να κοιμηθεί;
* Ακούστε και καταλάβετε. Προσπαθήστε να καταλάβετε τους φόβους του παιδιού σας. Μην απορρίπτετε ή μη γελάτε με αυτά που σας εκφράζει το παιδί σας.
* Καθησυχάστε το. Είναι σημαντικό να καθησυχάσετε το παιδί σας όταν φοβάται. Επικοινωνήστε την ιδέα της ασφάλειας ξανά και ξανά.
* Διδάξτε δεξιότητες αντιμετώπισης. Διδάξτε στο παιδί σας δεξιότητες αντιμετώπισης και συζητήστε εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης. Μπορείτε να του πείτε οτι είναι γενναίο, του έχετε εμπιστοσύνη, οτι μπορεί να τα καταφέρει και οτι με θετικές σκέψεις ο φόβος μπορεί να εξαφανιστεί. Θα μπορούσατε να συζητήσετε κάτι για το οποίο εσείς φοβάστε και πώς το αντιμετωπίζετε. Επίσης, δώστε παραδείγματα αντιμετώπισης διαβάζοντας ιστορίες για παιδιά που φοβούνται και τελικά νικούν και κατακτούν τους φόβους τους.
* Διασκεδάστε στο σκοτάδι. Κάντε την παραμονή στο σκοτάδι διασκεδαστική. Παίξτε με τα φώτα. Κάντε ένα κυνήγι θησαυρού και ψάξτε για πράγματα που λάμπουν στο σκοτάδι.
* Χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας και γίνετε δημιουργικοί. Χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας για να πολεμήσετε φανταστικούς φόβους, όπως τα τέρατα. Πολλές οικογένειες έχουν εφεύρει “ειδικό εξολοθρευτικό σπρέι για τέρατα”. Είναι ένας θαυμάσιος τρόπος για να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει τους νυχτερινούς φόβους. Μερικά παιδιά νιώθουν ασφάλεια έχοντας για παρέα ένα κατοικίδιο ζώο κοντά τους κατα τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου (ακόμη και μια γυάλα με ψαράκια μπορεί να βοηθήσει). Όποτε είναι δυνατόν, επιτρέψτε στο παιδί σας να συμμετέχει ενεργά στην εξεύρεση λύσεων. Έτσι θα αποκτήσει την αίσθηση του ελέγχου και θα ενδυναμωθεί η αυτοπεποίθηση του.
* Φωτάκι νυκτός. Ανεξάρτητα από το τι φαίνεται να φοβάται το παιδί σας, ένα νυχτερινό φως μπορεί να σας βοηθήσει. Τα νυχτερινά φώτα είναι ωραία όσο δεν εμποδίζουν το παιδί σας να κοιμηθεί. Κάτι άλλο που μπορείτε να δοκιμάσετε είναι να αφήσετε την πόρτα του υπνοδωματίου ανοιχτή έτσι ώστε το παιδί σας να μην αισθάνεται απομονωμένο από την υπόλοιπη οικογένεια.
* Αποφύγετε τρομακτικές τηλεοπτικές εκπομπές και ηλεκτρονικά παιχνίδια. Κρατήστε το παιδί σας μακριά από τρομακτικές τηλεοπτικές εκπομπές, ηλεκτρονικά παιχνίδια ή ιστορίες που μπορεί προσθέσουν φόβους.
* Εκπαίδευση Χαλάρωσης. Διδάξτε τεχνικές χαλάρωσης στο παιδί σας για να χαλαρώνει πριν τον ύπνο και να κοιμάται ήρεμα. Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε να φανταστεί ένα μέρος όπου του αρέσει και χαλαρώνει, όπως μια παραλία ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό θα του δώσει κάτι άλλο για να σκεφτεί ενώ βρίσκεται στο κρεβάτι και θα του αποσπάσει την προσοχή από τις τρομακτικές σκέψεις του.
* Συζητήστε τους φόβους του κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συζητήστε με το παιδί σας για τους φόβους του κατά τη διάρκεια της ημέρας και πώς μπορεί να είναι λιγότερο φοβισμένο τη νύχτα. Επιπλέον, ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όσο αισθάνεται ασφαλές κατά τη διάρκεια της ημέρας, τόσο πιο ασφαλές θα αισθάνεται τη νύχτα.
* Καθορίστε όρια. Την ίδια στιγμή που καθησυχάζετε το παιδί σας, χρειάζεται να καθορίσετε και τα όρια. Ο καθορισμός ορίων είναι απαραίτητος για να αποφευχθεί η ενίσχυση της συμπεριφοράς του παιδιού σας “ως φοβισμένο παιδί”. Ενθαρρύνετε επίσης την κατάλληλη συμπεριφορά π.χ. Να του υπενθυμίζετε ότι δεν χρειάζεται να κλαίει και να σας φωνάζει κατά τη διάρκεια της νύχτας.
* Παραμένει στο κρεβάτι του. Μην ενθαρρύνετε το παιδί σας να φύγει από το κρεβάτι. Χρειάζεται να παραμείνει στο κρεβάτι και να ανακαλύψει ότι είναι πραγματικά ασφαλές, και με τη δική του δύναμη μπορεί να ξεπερνά τους φόβους του. Είναι προτιμότερο να μείνετε μαζί του στο δωμάτιό του από ό, τι να έρθει στο δικό σας. Εάν το παιδί σας είναι πολύ φοβισμένο για να παραμείνει στο δωμάτιό του μόνο, είναι εντάξει να μείνετε περιστασιακά μαζί του μέχρι να κοιμηθεί. Μην το κάνετε αυτό όμως πολύ συχνά, ή ακόμα και δύο διαδοχικές νύχτες, καθώς έτσι μπορεί να αρχίσει να εξαρτάται από την παρουσία σας. Εάν το παιδί σας σηκωθεί στη μέση της νύχτας και έρθει στο δωμάτιό σας, είναι καλύτερο να το πάτε πίσω στο δωμάτιό του και να το βάλετε ήρεμα στο κρεβάτι του.
* Κάντε συχνούς ελέγχους. Εάν το παιδί σας είναι πολύ αγχωμένο όταν φεύγετε από το δωμάτιο τότε ελέγξτε το συχνά. Είναι καλύτερα να το ελέγχετε σε ένα προβλέψιμο πρόγραμμα, κάθε 5 ή 10 λεπτά, έτσι ώστε ο ερχομός σας και ο καθησυχασμός που του προσφέρετε να μην βασίζεται σε κάποιο κλάμα του ή κάλεσμά του.
* Σύστημα Επιβράβευσης. Ορισμένα παιδιά ενισχύονται επειδή φοβούνται τη νύχτα, καθώς δέχονται μεγάλη προσοχή λόγω του φόβου τους. Εάν συμβαίνει αυτό, αλλάξτε το σενάριο. Πείτε του πόσο περήφανοι είστε γι ‘αυτό που είναι τόσο γενναίο μέχρι τώρα. Ορίστε ένα σύστημα επιβράβευσης π.χ. να κερδίζει κάποια αυτοκόλλητα που είναι γενναίο και κοιμάται μόνο του. Αφού κερδίσει ένα συγκεκριμένο αριθμό αυτοκόλλητων, μπορείτε να τα ανταλλάξετε με κάτι που θα το ευχαριστήσει πολύ π.χ. Βόλτα με το ποδήλατο σε ένα ωραίο εξοχικό μέρος, σινεμά κτλ.
Τι είναι αυτό που προκαλεί τόσο φόβο στο παιδί μου και δεν μπορεί να κοιμηθεί;
Οι νυχτερινοί φόβοι και οι εφιάλτες είναι εξαιρετικά συνηθισμένοι στα παιδιά, ειδικά κατά τη διάρκεια των προσχολικών χρόνων, αλλά σίγουρα συμβαίνουν και σε μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους. Είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης, καθώς αναπτύσσονται οι φαντασιώσεις των παιδιών και τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούν να τα βλάψουν.
Υπάρχουν φορές που οι φόβοι και οι εφιάλτες είναι αποτέλεσμα μιας τρομακτικής εμπειρίας, όπως ένας φόβος από ένα μεγάλο σκυλί μέχρι ένα τροχαίο που μπορεί να παρακολούθησε στις ειδήσεις. Όμως κάποιες άλλες φορές φαίνεται να εμφανίζονται από το πουθενά. Οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια και το άγχος των γονέων παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Οτιδήποτε κάνει ένα παιδί πιο συναισθηματικά ευάλωτο, κάνει τους φόβους του χειρότερους και το κάνει να αισθάνεται περισσότερο άγχος.
Τα παιδιά έχουν επίσης συνήθως διαφορετικούς φόβους σε διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια. Τα μικρά παιδιά συχνά φοβούνται τα τέρατα και άλλα φανταστικά πλάσματα, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά είναι πιο πιθανό να φοβούνται μην πληγωθούν από πιο ρεαλιστικούς κινδύνους, όπως οι διαρρήκτες ή μια φυσική καταστροφή.
Μερικά παιδιά λένε ότι φοβούνται να κοιμηθούν ως μια αποτελεσματική τακτική για να αποφύγουν να πάνε για ύπνο την ώρα που χρειάζεται. Από την άλλη πλευρά, ορισμένα παιδιά και έφηβοι με δυσκολίες ύπνου έχουν πραγματικά μια διαταραχή άγχους. Αυτά είναι γενικά παιδιά που ανησυχούν επίσης πολύ κατά τη διάρκεια της ημέρας ή έχουν πράγματα για τα οποία αγχώνονται ή αποφεύγουν.
Πώς πρέπει να αντιδράσω στους εφιάλτες του παιδιού μου;
Το παιδί σας θα χρειαστεί υποστήριξη μετά από έναν εφιάλτη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά. Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει, όμως, θα αρχίσετε να του διδάσκετε δεξιότητες αντιμετώπισης που μπορεί να χρησιμοποιήσει όταν είναι ανήσυχο ή φοβισμένο. Μπορεί να μην είστε πάντα εκεί όταν έχει ένα κακό όνειρο, όπως στην περίπτωση που κοιμάται σε φίλους ή σε μια κατασκήνωση. Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλο είναι το παιδί σας, η υποστήριξη και η διαβεβαιώση οτι το κατανοείτε πρόκειται να το συντροφεύει και να το βοηθάει να αισθάνεται ασφαλές όπου κι αν βρίσκεται.
Υπάρχουν επίσης πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε το παιδί σας. Ειδικά με τα μικρότερα παιδιά, ένα αντικείμενο ασφαλείας, όπως ένα αγαπημένο λούτρινο ή μια κουβέρτα μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να αισθάνεται χαλαρό και ασφαλές στο κρεβάτι. Άλλα πράγματα που μπορούν να σας βοηθήσουν είναι ένα χαμηλό νυχτερινό φως στην κρεβατοκάμαρα του παιδιού σας καθώς και οι τεχνικές χαλάρωσης.
Διδάξτε στο παιδί σας να φαντάζεται ένα χαλαρωτικό τοπίο, όπως μια παραλία ή κάτι άλλο που θα το βοηθήσει να χαλαρώσει μετά από ένα τρομακτικό όνειρο. Τα παιδιά μπορούν εύκολα να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους για να ηρεμήσουν και να ξανακοιμήθουν. Μπορείτε να βοήθήσετε το παιδί σας να φανταστεί ένα διαφορετικό τέλος στον εφιάλτη που είχε. Επίσης, μπορείτε να κρεμάσετε μια όμορφη ονειροπαγίδα πάνω από το κρεβάτι του η οποία θα πιάνει στα δίχτυα της τα «κακά όνειρα».
Τέλος, μπορεί το παιδί σας να ζωγραφίσει τις εικόνες από τον εφιάλτη του, να τσαλακώσει ή να σκίσει σε λωρίδες τη ζωγραφιά και στη συνέχεια να την πετάξει στα σκουπίδια. Έτσι θα νιώσει ότι έχει τον έλεγχο και οτι μπορεί να διώξει μακριά τους εφιάλτες μια για πάντα.
Όποιον τρόπο κι αν ακολουθήσετε το σημαντικό είναι να παραμείνετε συνδεδεμένοι μαζί του με αγάπη, κατανόηση και υποστήριξη.
