Δυσκοιλιότητα στη βρεφική και παιδική ηλικία

Στέλιος Θωμαΐδης , Παιδίατρος

Η Δυσκοιλιότητα είναι ένα από τα πιο συχνά γαστρεντερολογικά προβλήματα στη βρεφική και παιδική ηλικία.

Επιδημιολογικά στοιχεία αναφέρουν δυσκοιλιότητα στο 3% των παιδιών προσχολικής ηλικίας και στο 1-2% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Το 3% περίπου των επισκέψεων σε παιδιάτρους και το 25% των παραπομπών στον ειδικό παιδογαστρεντερολόγο σχετίζεται με διαταραχές στις κενώσεις.

Τι είναι δυσκοιλιότητα και πώς ορίζεται;

Η δυσκοιλιότητα δεν είναι νόσος, αλλά σύμπτωμα που καλείται ο παιδίατρος να αντιμετωπίσει έγκαιρα και αποτελεσματικά στην καθημερινή πράξη.

Στον ορισμό της δυσκοιλιότητας λαμβάνονται υπόψη:

α) η συχνότητα των κενώσεων και

β) η σύσταση των κοπράνων

Με βάση τα πιο πάνω, δυσκοιλιότητα ορίζεται η επώδυνη αποβολή σκληρών και ογκώδη κοπράνων, ως αποτέλεσμα της κατακράτησης και αδυναμίας κένωσης  του παχέος εντέρου για τουλάχιστον 2 βδομάδες ή η μείωση της συχνότητας των κενώσεων σε λιγότερες από 3 την βδομάδα.

Γνωρίζουμε ότι η φυσιολογική συχνότητα των κενώσεων του εντέρου διαφέρει ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Βρέφη που θηλάζουν μπορεί να έχουν από 7 κρεμώδεις κενώσεις τη μέρα μέχρι 1 τη βδομάδα. Παιδιά 1-2 χρονών έχουν κατά μέσον όρο 1 με 2 κενώσεις τη μέρα μέχρι την ηλικία περίπου 4 χρονών, που έχουν από 1 κένωση τη μέρα μέχρι 3 κενώσεις τη βδομάδα.

Τι προκαλεί τη δυσκοιλιότητα;

Με βάση την αιτιολογία η δυσκοιλιότητα χωρίζεται σε:

α) οργανική (με υποκειμενική οργανική νόσο, δηλαδή κρύβει μια παθολογία) που αποτελεί το 5% των περιπτώσεων

β) λειτουργική ή ιδιοπαθής (χωρίς υποκειμενική νόσο δηλαδή χωρίς παθολογία) που αποτελεί το 95% των περιπτώσεων.

Αν και το ποσοστό των παιδιών με δυσκοιλιότητα, που προκαλείται από οργανική νόσο ή ανατομική ανωμαλία είναι μικρό (5%), ο αποκλεισμός αυτών είναι αναγκαίος όταν ενδείκνυται. Τα κυριότερα αίτια οργανικής δυσκοιλιότητας είναι συγγενές μεγάκολο, εγκεφαλική παράλυση, κυστική ίνωση, υποθυρεοειδισμός, υποκαλιαιμία ,κοιλιοκάκη, αλλεργία στην πρωτεΐνη του γάλακτος της αγελάδας, αλλαντίαση, υπερασβεστιαιμία κ.α.

Στην περίπτωση της λειτουργικής δυσκοιλιότητας το παιδί είναι υγιές και αναπτύσσεται κανονικά.

Τα αίτια μπορεί να είναι πολλά

• Γενετικά (π.χ. οικογενειακό ιστορικό, δηλαδή όταν ένας γονέας παρουσιάζει δυσκοιλιότητα η πιθανότητα δυσκοιλιότητας στο παιδί αυξάνεται κατά 10%)
•  Περιβαλλοντικά (π.χ. ζεστός καιρός που προκαλεί ήπια αφυδάτωση συνοδευόμενο με μειωμένη λήψη υγρών)
• Ψυχολογικά (π.χ. α) αποφυγή τουαλέτας στο σχολείο β) πόνος στην κένωση κατά τη διαδικασία αφαίρεσης της πάνας και εκμάθησης της τουαλέτας)
•  Διαιτητικά (π.χ. διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες και νερό και πλούσια σε επεξεργασμένες τροφές και υδατάνθρακες, όπως ζάχαρη, λευκό αλεύρι και ζωικές τροφές)

Εδώ δεν πρέπει να ξεχνούμε σημαντικούς παράγοντες σε κάποιες περιόδους της ανάπτυξης του βρέφους ή του νηπίου, που μπορεί να προκαλέσουν παροδική δυσκοιλιότητα όπως:

• Αντικατάσταση του θηλασμού σε γάλα σκόνη
• Εισαγωγή στερεών τροφών στη διατροφή
• Κατά την περίοδο μιας λοίμωξης με πυρετό, αφυδάτωση ή κατάκλιση

• Πρώιμη αφαίρεση πάνας
• Παρουσία ραγάδας πρωκτού που προκαλεί πόνο

Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας;

• Απουσία κένωσης για αρκετές μέρες
• Σκληρά και αφυδατωμένα κόπρανα
• Κοιλιακό άλγος (κοιλόπονος)
• Ναυτία (τάση για εμετό)
• Λερωμένο εσώρουχο με υδαρή κόπρανα (υπερχείλιση)
• Ζωηρό κόκκινο αίμα στην επιφάνεια των κοπράνων
• Ανορεξία
• Παράξενη συμπεριφορά (όταν το παιδί φοβάται την κένωση θα το δείτε να σταυρώνει τα πόδια του, να σφίγγει τους γλουτούς να κυλιέται στο πάτωμα ή να κάνει γκριμάτσες)

Πότε πρέπει να ανησυχήσει ο γονιός και να συμβουλευτεί τον παιδίατρο;

Πρέπει να επισκεφτείτε τον παιδίατρό σας όταν η δυσκοιλιότητα διαρκεί περισσότερο από 2 βδομάδες ή συνοδεύεται από:

1. Πυρετό

2. Εμετούς

3. Αίμα στα κόπρανα

4. Φούσκωμα της κοιλιάς

5. Απώλεια βάρους

6. Καθυστέρηση στην ανάπτυξη του παιδιού

7. Ραγάδες (επώδυνες πληγές γύρω από τον πρωκτό)

Προσοχή! Όταν εμφανίζεται η δυσκοιλιότητα στον 1^ο μήνα της ζωής!!

Πότε χρειάζεται έλεγχο ένα παιδί με δυσκοιλιότητα;

Εργαστηριακός έλεγχος είναι αναγκαίος στις περιπτώσεις εκείνες που από το ιστορικό και την κλινική εξέταση γεννάται υποψία οργανικής αιτιολογίας ή στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει η αναμενόμενη ανταπόκριση στη θεραπεία. Αιματολογικές και ορμονικές εξετάσεις, ακτινολογικός έλεγχος ή έλεγχος της κινητικότητας του εντέρου ή βιοψία του εντέρου γίνονται μόνο όταν κριθεί απαραίτητο από το θεράποντα ιατρό.

Πώς αντιμετωπίζεται η δυσκοιλιότητα;

Η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας εξαρτάται πάντα από την ηλικία του παιδιού, τη διάρκεια των συμπτωμάτων και τη σοβαρότητά τους.
Σε όλες τις περιπτώσεις χρόνιας δυσκοιλιότητας είναι αναγκαία η υποστήριξη του παιδιού και της οικογένειας και η ενημέρωσή τους για τις αιτίες της δυσκοιλιότητας. Επιβάλλεται η ενθάρρυνση του  παιδιού, γιατί θα χρειαστεί υπομονή, χρόνος και προσπάθεια για να επιτευχθεί ο στόχος των φυσιολογικών κενώσεων.

Αντιμετώπιση δυσκοιλιότητας στα βρέφη- μικρότερα του 1 χρόνου.

Η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας σε αυτή την ηλικία είναι δύσκολη διότι δεν χορηγούνται φάρμακα που διεγείρουν τα έντερα ή κλύσματα εκτός από:

• Μικροκλύσματα γλυκερίνης, όχι όμως συστηματικά γιατί το βρέφος θα χάσει το αντανακλαστικό της αφόδευσης.
• Μικρές δόσεις λακτουλόζης ή λακτιτόλης μόνο σε βρέφη μεγαλύτερα των 6 μηνών και πάντα μετά από οδηγίες του γιατρού

Σε περιπτώσεις χρόνιας δυσκοιλιότητας σε βρέφος, η θεραπεία αποτελείται από:

• Αποκλειστικό θηλασμό
• Χρήση ειδικών γαλάτων για τη δυσκοιλιότητα σε περίπτωση μη θηλασμού
• Από τον 4^ο μήνα εισαγωγή φρούτων όπως αχλάδια, δαμάσκηνα και λαχανικά.
• Αυξημένη πρόσληψη υγρών (νερό, βρεφικών ροφημάτων, χυμοί)

Προσοχή!!  1.Απαγορεύεται η χρήση θερμομέτρου για πρόκληση κένωσης.

2.Δεν συστήνεται η διάλυση του γάλακτος σε τσάι

Αντιμετώπιση Δυσκοιλιότητας σε μεγαλύτερα παιδιά.

Αποτελείται από:

• Κένωση του έντερου.
• Διατήρηση μαλακών κενώσεων.

Κένωση του Εντέρου.

Η συσσώρευση σκληρών κοπράνων στο ορθό και στο υπόλοιπο κάτω μέρος του χοντρού εντέρου στις περιπτώσεις χρόνιας δυσκοιλιότητας πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστεί με τη χρήση καθαρτικών φαρμάκων (όπως πολυεθυλενική γλυκόλη PEG και λακτουλόζη) ή κλυσμάτων (όπως γλυκερίνης) ή και των δύο ανάλογα με την περίπτωση.

Διατήρηση μαλακών κενώσεων.

Επιτυγχάνεται:

• Με διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες (όσπρια, φρούτα, λαχανικά)
• Με την επαρκή λήψη υγρών
• Με την εκπαίδευση του παιδιού να κάθεται στην τουαλέτα μετά το πρόγευμα, γεύμα ή δείπνο και
• Με την εξάσκηση

Αν τα πιο πάνω μέτρα δεν είναι ικανοποιητικά τότε επιβάλλεται η χρήση καθαρτικών φαρμάκων όπως τα οσμωτικά, τα διεγερτικά φάρμακα εντέρων και τα μαλακτικά κοπράνων.

Στόχος και διάρκεια θεραπείας.

Η επίτευξη μαλακών κενώσεων καθημερινά ή κάθε δεύτερη μέρα για διάστημα 2-6 μήνες είναι ο στόχος της θεραπείας. Η μείωση των φαρμάκων γίνεται σταδιακά κάτω από τις οδηγίες του παιδιάτρου.

Πρόληψη.

• Θηλασμός
• Ισορροπημένη δίαιτα πλούσιες σε φυτικές ίνες και υγρά
• Εξάσκηση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

1. 95% των περιπτώσεων δυσκοιλιότητας είναι λειτουργική-ιδιοπαθής
2. Η έγκαιρη παρέμβαση διευκολύνει τη θεραπευτική αντιμετώπιση.
3. Η θεραπευτική αγωγή εξατομικεύεται.
4.  Η συνεργασία οικογένειας, παιδιάτρου και ψυχολόγου είναι απαραίτητη στην αντιμετώπιση της σοβαρής και χρόνιας δυσκοιλιότητας.
5. Η πρόληψη είναι καλύτερη της θεραπείας.

ΠΗΓΗ: paidiatros.com