Την εποχή που πήγαινα στην πρώτη δημοτικού άμα ρώταγα τη δασκάλα τίποτα για το πουλί μου, μάλλον θα μου έριχνε ανάποδη ξεγυρισμένη. Σήμερα, 40 χρόνια μετά, τα παιδιά έχουν τις ίδιες απορίες για το σώμα τους όπως κι εμείς τότε, οι γονείς τις περισσότερες φορές δεν ξέρουν τι να απαντήσουν και το σχολείο έχει κάνει ένα μικρό μόνο βήμα: το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής έχει μπει στο πρόγραμμα, αλλά μόνο στις ώρες ευέλικτης ζώνης, προαιρετικά, αν το επιλέξει ο εκπαιδευτικός. Παρ’ όλα αυτά, ένα πρόγραμμα τεσσάρων Ελληνίδων εκπαιδευτικών από το Ρέθυμνο τιμήθηκε με το Βραβείο Αριστείας και Καινοτομίας εκπαιδευτικού προγράμματος σεξουαλικής αγωγής, το 2019, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό για τη Σεξουαλική Υγεία, και οι δασκάλες θα παραλάβουν το βραβείο τους σε εκδήλωση που θα γίνει τον Οκτώβριο στο Μεξικό.
Μα ποιος είναι, επιτέλους, αυτός ο Φρίξος;
Το πρόγραμμα λέγεται «Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις ανθρώπινες σχέσεις» και απευθύνεται σε παιδιά νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του δημοτικού. Κεντρικό ρόλο στη δημιουργία του προγράμματος είχε η εκπαιδευτικός Μαργαρίτα Γερούκη, με μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στη Σεξουαλική Αγωγή και μακρά παραμονή στη Φινλανδία, όπου το αντίστοιχο μάθημα βρίσκεται στα σχολεία από τη δεκαετία του ’70. Αφορμή υπήρξε μια υπόθεση παιδικής κακοποίησης το 2011, στο Ρέθυμνο.
Το πρόγραμμα ξεκινάει κάπως έτσι: Μια μέρα μπαίνει η δασκάλα στην τάξη και ανακοινώνει στα παιδιά ότι ήρθε ένα γράμμα για εκείνα. Αποστολέας, μόνο ένα όνομα: Φρίξος. Η δασκάλα δημιουργεί στα παιδιά το κατάλληλο κλίμα ανυπομονησίας. Ποιος είναι αυτός ο Φρίξος; Τον ξέρει κανείς; Να ανοίξουμε το γράμμα; Και το ανοίγουν.
«Με λένε Φρίξο και είμαι ένα σκαντζοχοιράκι έξι χρονών. Πριν από λίγο καιρό ανακάλυψα στη βιβλιοθήκη του παππού μου κάτι πολύ, μα πολύ ενδιαφέρον! Ανακάλυψα ένα βιβλίο με διάφορα παιχνίδια και εικόνες για τα παιδιά! Από το βιβλίο αυτό κατάλαβα ότι εσείς οι άνθρωποι είστε πολύ διαφορετικοί από εμάς τους σκαντζόχοιρους! Εγώ έχω πολλά αγκάθια στο σώμα μου αλλά εσείς έχετε δέρμα μαλακό με πολύ λίγες τρίχες. Εμείς οι σκαντζόχοιροι, ακόμα και οι μικροί σαν κι εμένα, έχουμε αγκάθια. Η μαμά μου μού είπε ότι τα παιδιά έχουν μεγάλη καρδιά και μπορούν να είναι καλοί φίλοι με τους σκαντζόχοιρους. Μου είπε ακόμα ότι δεν φοβούνται και τα αγκάθια μας. Απίστευτο! Τότε εγώ αποφάσισα να μοιραστώ τα παιχνίδια που βρήκα στη βιβλιοθήκη του παππού μου μαζί σας. Έτσι θα γίνουμε οι καλύτεροι φίλοι! Από εδώ και μπρος θα σας στέλνω γράμματα με τα παιχνίδια και ελπίζω να τα παίζετε και να διασκεδάζετε. Σας αρέσει η ιδέα μου; Προς το παρόν, όμως, σας στέλνω μια φωτογραφία μου. Με αγάπη, ο φίλος σας ο Φρίξος!».
Μετά, ο Φρίξος στέλνει διάφορα παιχνίδια και άλλες φωτογραφίες και μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία τα παιδιά μαθαίνουν ότι αγόρια και κορίτσια έχουν οπίσθια αλλά διαφορετικά γεννητικά όργανα, τα οποία ονομάζονται έτσι γιατί βοηθάνε να γεννιούνται τα μωρά. Ότι τα γεννητικά όργανα έχουν επιστημονική ονομασία (στα παιδιά αρέσει πολύ να ξέρουν ότι μαθαίνουν την επιστημονική ονομασία), όχι μελισσούλα ούτε πουλάκι, αλλά πέος, όρχεις, αιδοίο και ότι καλό είναι τώρα πια που πάνε σχολείο να γνωρίζουν αυτές τις ονομασίες. Ότι τα γεννητικά όργανα είναι σημαντικά και ευαίσθητα και γι’ αυτό τα προστατεύουμε με ρούχα και εσώρουχα, ότι πρέπει να τα φροντίζουμε να είναι καθαρά, να μην τα εκθέτουμε σε δημόσια θέα και ότι κανείς δεν μπορεί να τα αγγίζει εκτός από τη μαμά και τον μπαμπά στο μπάνιο, ή τον γιατρό.
Ο Φρίξος κατηγορούμενος στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ζώων
Μια μέρα έρχεται ένα απελπισμένο γράμμα από τον Φρίξο, ο οποίος είχε μπει σε μπελάδες. Τον έπιασε φαγούρα και άρχισε να ξύνει τα γεννητικά του όργανα δημοσίως και τον μάλωσαν. Στο σπίτι πήρε το τάμπλετ της μαμάς κι εκείνη έγινε κατακόκκινη από θυμό, όταν είδε ότι είχε μπει στα μέιλ της. Του ήρθε να κάνει την ανάγκη του ενώ ήταν στην πλατεία και κατέβασε το παντελόνι του και όλοι του έβαλαν τις φωνές. «Όλοι μαζί μου τα βάζουν» έγραφε στο γράμμα του ο Φρίξος, ο οποίος, μάλιστα, κλήθηκε να παρουσιαστεί και να απολογηθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ζώων. «Στόχος είναι να καταλάβουν τα παιδιά ότι η συµπεριφορά του Φρίξου δεν ήταν η σωστή αλλά, και από την άλλη, ίσως να µην ήξερε πώς να συµπεριφερθεί σε κάθε περίσταση. Μπορεί να µην είχε µάθει για τον δημόσιο και τον προσωπικό χώρο, ούτε να του είπε κάποιος για το τι μπορεί να δηµοσιευτεί στο διαδίκτυο», λέει η Μαργαρίτα Γερούκη. Στην τάξη, και αφού έχουν συζητηθεί ένα-ένα τα ατοπήµατα του Φρίξου, ο εκπαιδευτικός προτείνει στα παιδιά να στείλουν ένα γράµµα στο ∆ικαστήριο των Ζώων, όπου θα προτείνουν την αθώωση του Φρίξου λόγω άγνοιας. Και ταυτόχρονα να βοηθήσουν τον Φρίξο να µάθει τους κανόνες συµπεριφοράς στον προσωπικό και το δηµόσιο χώρο και το διαδίκτυο.
Στα Χανιά τρεις νηπιαγωγοί κατηγορήθηκαν, και μάλιστα στις 21 Οκτωβρίου η υπόθεσή τους παραπέμπεται σε ανοιχτή ακροαματική διαδικασία, κατά σύμπτωση αμέσως μετά την παγκόσμια βράβευση του Φρίξου, επειδή ενημέρωσαν τα παιδιά για τη σωστή ονομασία των γεννητικών οργάνων.
Στο δικαστήριο κατηγορούμενοι και εκπαιδευτικοί
Οι γονείς, λέει η κ. Γερούκη, αντιμετωπίζουν πολύ θετικά το πρόγραμμα. Αλλά όχι πάντα. Στα Χανιά τρεις νηπιαγωγοί κατηγορήθηκαν, και μάλιστα στις 21 Οκτωβρίου η υπόθεσή τους παραπέμπεται σε ανοιχτή ακροαματική διαδικασία, κατά σύμπτωση αμέσως μετά την παγκόσμια βράβευση του Φρίξου, επειδή ενημέρωσαν τα παιδιά για τη σωστή ονομασία των γεννητικών οργάνων. Σε κάποιες περιπτώσεις, στην ενότητα για τις οικογενειακές σχέσεις, υπήρξαν αντιδράσεις για τις οικογένειες ουράνιο τόξο, όπου οι γονείς είναι του ίδιου φύλου. «Δουλειά δική μας δεν είναι να κρίνουμε αλλά να παρέχουμε γνώση στα παιδιά. Υπάρχει νόμος πλέον στη χώρα μας για το σύμφωνο συμβίωσης, υπάρχουν παιδιά στα σχολεία μας με γονείς του ιδίου φύλου. Εμείς μαθαίνουμε στα παιδιά ότι οικογένεια δεν είναι μόνο το δίπολο μαμά-μπαμπάς, αλλά το περιβάλλον που προσφέρει ασφάλεια και αγάπη. Οικογένεια μπορεί να είναι μία γυναίκα, ένας άνδρας, η γιαγιά και ο παππούς, η γιαγιά και μια θεία. Έτσι θα δημιουργήσουμε περιβάλλον ασφάλειας και αποδοχής για όλους στο σχολείο και θα μειώσουμε ή εξαλείψουμε φαινόμενα εκφοβισμού / bullying», αναφέρει η εκπαιδευτικός.
Η τελευταία ενότητα του προγράμματος, το οποίο έχει εξάμηνη διάρκεια με δύο ώρες το μήνα, αφορά την πρόληψη της κακοποίησης. Στόχος είναι τα παιδιά να αντιληφθούν τη σημασία και τη διαφορά μεταξύ καλού και κακού μυστικού. Μαθαίνουν, μάλιστα, κι ένα τραγουδάκι: «Το καλό το μυστικό στην καρδιά μου το κρατώ, το κακό το μυστικό κάπου πρέπει να το πω». Καταλαβαίνουν, ακόμη, τα σωµατικά όρια και τα δικαιώµατα στο σώµα και την ιδιωτικότητα και γνωρίζουν τρόπους και µεθόδους επικοινωνίας σε περίπτωση προβλήµατος. Το «Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις ανθρώπινες σχέσεις», που υλοποιήθηκε εθελοντικά από τη Μαργαρίτα Γερούκη και τις εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με γνώσεις ψυχολογίας και βιωματικών μεθόδων διδασκαλίας, Έλενα Βιταλάκη, Αθηνά Τριαματάκη και Δέσποινα Μαυράκη, ενώ η εικονογράφηση είναι της Πέγκυς Φούρκα, και παρά τη βράβευσή του δεν υπάρχει ακόμη σε βιβλίο για το ευρύτερο εκπαιδευτικό κοινό. Μόνο η αντιπεριφέρεια Ρεθύμνου χρηματοδότησε την τύπωσή του για να έχει από ένα κάθε σχολείο του νομού. Περισσότερα μπορείτε να δείτε εδώ: frixos.weebly.com
