Τα παιδιά από τη φύση τους αγαπούν τις τέχνες – τη ζωγραφική, το σχέδιο, τη μουσική, το θέατρο. Το ερώτημα όμως είναι, αν και γιατί είναι σημαντική η όποια μορφής τέχνη για τα παιδιά.
Οι περισσότεροι ίσως θα λέγαμε πως είναι σημαντική γιατί έχουμε δει πόσο ενεργά συμμετέχουν όταν εμπλέκονται με καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Αλλά ανεξάρτητα από τι πιστεύουμε, υπάρχουν πολλές τεκμηριωμένες πληροφορίες σχετικά με το γιατί η τέχνη είναι σημαντική που αξίζει να τις γνωρίζουμε.
Ας τις πάρουμε όμως από την αρχή. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από 2 μέρη, το αριστερό και το δεξί ημισφαίριο. Το αριστερό ημισφαίριο χρησιμοποιείται στη λογική σκέψη και στις αναλυτικές διαδικασίες. Αυτό το κομμάτι του εγκεφάλου είναι συνήθως και αυτό που εκπαιδεύει το σχολείο μιας και σχετίζεται με τα μαθηματικά, την ανάγνωση και τις επιστήμες. Από την άλλη πλευρά, το δεξί ημισφαίριο χρησιμοποιείται στη συναισθηματική αντίληψη, στη φαντασία και στη δημιουργικότητα. Είναι αυτό το μέρος του εγκεφάλου που το τυπικό σχολικό περιβάλλον αμελεί να εκπαιδεύσει ή δίνει λιγότερη αξία.
Αυτό που αξίζει να αναφερθεί, είναι πως όταν χαρισματικά παιδιά λύνουν προβλήματα στον τομέα της διάκρισής τους, υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα και στα δύο ημισφαίρια. Φαίνεται πως για να είναι αποτελεσματικός ο εγκέφαλος, τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου πρέπει να συνεργαστούν. Με την τόνωση και την άσκηση του δεξιού ημισφαιρίου ενισχύεται η σύνδεση μεταξύ των δύο ημισφαιρίων. Όταν τα παιδιά εκτίθενται στις τέχνες, το δεξί ημισφαίριο αναπτύσσεται όπως το αριστερό λειτουργώντας παράλληλα και έτσι επιτυγχάνεται το πλήρες δυναμικό του εγκεφάλου! Πιο αναλυτικά, οι τέχνες ωφελούν τα παιδιά στα παρακάτω:
1Δεξιότητες κίνησης
Πολλές από τις κινήσεις που εμπλέκονται στην παραγωγή τέχνης, όπως το να κρατάς ένα πινέλο, είναι ουσιαστικής σημασίας για την ανάπτυξη των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων στα παιδιά. Πολλά προγράμματα προσχολικής ηλικίας δίνουν έμφαση στις λεπτές κινητικές δεξιότητες διότι θα φανούν χρήσιμες στο γράψιμο.
2Συγκέντρωση
Η ικανότητα συγκέντρωσης είναι μια βασική δεξιότητα που αναπτύσσεται μέσα από ένα σύνολο δραστηριοτήτων και οι τέχνες παρέχουν πολλές ευκαιρίες για τη βελτίωσή της όπως για παράδειγμα η σχεδίαση μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι η συμμετοχή στις τέχνες βελτιώνει την ικανότητα συγκέντρωσης των παιδιών με αποτέλεσμα να ωφελούνται και σε άλλες πτυχές της ζωής τους (πχ. σχολείο).
3Ανάπτυξη λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας.
Για τα πολύ μικρά παιδιά η ενασχόληση με τις τέχνες παρέχει ευκαιρίες για να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους – μαθαίνουν λέξεις για τα χρώματα, τα σχήματα, τα συναισθήματα και άλλα τόσα. Παράλληλα όμως, μέσα από το θέατρο και τον χορό μαθαίνουν τους μηχανισμούς της γλώσσας του σώματος και το πώς οι κινήσεις επικοινωνούν διαφορετικά συναισθήματα.
4Επίλυση προβλημάτων
Πώς μπορώ να απεικονίσω ένα συγκεκριμένο συναίσθημα μέσα από τον χορό; Πώς θα αντιδράσει ο χαρακτήρας μου σε αυτήν την κατάσταση; Πώς μπορώ να κάνω το έργο μου να μοιάζει πιο ρεαλιστικό; Σύμφωνα με έρευνες, η καλλιτεχνική εκπαίδευση ενισχύει την επίλυση προβλημάτων και την κριτική σκέψη. Κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας, το παιδί καλείται να πάρει αποφάσεις, να κάνει επιλογές, να εξερευνήσει, να σκεφτεί, να πειραματιστεί, να δοκιμάσει νέες ιδέες – δεξιότητες που απαιτούνται σε οποιαδήποτε καριέρα και αν επιλέξει το παιδί στο μέλλον.
5Επιμονή
Η ενασχόληση με τις τέχνες απαιτεί την επιμονή του καλλιτέχνη. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί κρατήσει βιολί για πρώτη φορά στα χέρια του, γνωρίζει πως δεν μπορεί να παίξει Μπαχ με το πρώτο. Μέσα από την εξάσκηση, την εκμάθηση τεχνικών και δεξιοτήτων και με την επιμονή στον στόχο, βρίσκεται πολύ κοντά στο να μεγαλουργήσει. Σε έναν όλο και πιο ανταγωνιστικό κόσμο, όπου οι άνθρωποι καλούνται να αναπτύσσουν συνεχώς νέες δεξιότητες, η επιμονή είναι απαραίτητη στην επίτευξη της επιτυχίας.
6Εφευρετικότητα
Όταν τα παιδιά ενθαρρύνονται να εκφραστούν και να πειραματιστούν στη δημιουργία της τέχνης, αναπτύσσουν μια αίσθηση καινοτομίας που θα είναι σημαντική στην ενήλικη ζωή τους. Η κοινωνία μας σήμερα για να προχωρήσει μπροστά χρειάζεται άτομα που να γνωρίζουν πώς να σκέφτονται, να αναζητούν νέους τρόπους για βελτίωση, χωρίς να ακολουθούν μόνο κατευθύνσεις.
7Δημιουργικότητα
Το να είναι κάποιος σε θέση να προσεγγίζει τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και να σκέφτεται “έξω από το κουτί”, θα τον κάνει να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους. Οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες παρέχουν τεράστιες ευκαιρίες στα παιδιά να ενισχύσουν και να εξασκήσουν τη δημιουργικότητά τους με αποτέλεσμα να επωφελούνται και στην ενήλικη ζωή.
8Αυτοπεποίθηση
Οι τέχνες τονώνουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών. Για παράδειγμα οι δεξιότητες που αναπτύσσονται μέσα από το θέατρο, όπως το να καταφέρεις να περάσεις ένα πειστικό μήνυμα ή να διαχειριστείς με άνεση τη σκηνή μπροστά σε μεγάλα ακροατήρια, ενισχύουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών. Επίσης, οι τέχνες χτίζουν την αυτοπεποίθηση επειδή δεν υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος για να κάνεις τέχνη. Κάθε παιδί μπορεί να αισθανθεί περήφανο για τις πρωτότυπες καλλιτεχνικές δημιουργίες του ακόμα και αν αντιμετωπίζει σωματικές, συναισθηματικές ή μαθησιακές προκλήσεις.
9Συνεργασία
Οι περισσότερες καλλιτεχνικές δραστηριότητες έχουν συλλογικό χαρακτήρα. Μέσα από αυτές τα παιδιά εξασκούνται στο να εργάζονται μαζί, να μοιράζονται ευθύνες και να λειτουργούν με άλλους για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί έχει ένα ρόλο σε ένα μουσικό σύνολο, ή σε ένα θέατρο ή σε έναν χορό, αρχίζει να καταλαβαίνει ότι η συμβολή του είναι απαραίτητη για την επιτυχία της ομάδας ακόμα και αν δεν έχει τον μεγαλύτερο ρόλο.
10Σχολικές επιδόσεις
Μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην τέχνη και άλλα επιτεύγματα. Για παράδειγμα έχει βρεθεί ότι παιδιά που συμμετέχουν τακτικά σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες, είναι τέσσερις φορές πιο πιθανό να τα πηγαίνουν καλύτερα στο σχολείο από τα παιδιά που δεν συμμετέχουν.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Για να βοηθήσουν οι γονείς την ενασχόληση των παιδιών με τις τέχνες, αυτό που μπορεί να κάνουν αρχικά είναι να παρέχουν στη διάθεση του παιδιού και σε εύκολη πρόσβαση υλικά που σχετίζονται με την τέχνη όπως χαρτιά, μολύβια, μπογιές, μουσική, βιβλία κα.
Οι γονείς πρέπει να δείχνουν ενθουσιασμό για τις καλλιτεχνικές δημιουργίες του παιδιού – πχ. να τις κρεμούν στον τοίχο ή να τις αποθηκεύουν σε ένα φάκελο. Με αυτό τον τρόπο θα αισθάνεται το παιδί ότι η δημιουργία του είναι σημαντική.
Παρατηρήστε την τέχνη γύρω σας. Επισκεφθείτε μουσεία, συναυλίες, θέατρα. Παρατηρήστε την τέχνη ακόμα και στο πάρκο, στον ουρανό, στη βροχή, στο χώμα. Συζητήστε για αυτά που βλέπετε.
Όταν το παιδί δείχνει ενδιαφέρον για τις τέχνες, είναι σημαντικό οι γονείς να ενθαρρύνουν την προτίμησή του με το να συμμετέχει σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες και μαθήματα.
Τέλος, οι γονείς πρέπει να θυμούνται πως αν και τα παιδιά μπορεί να διαπρέψουν και να ανθίσουν μέσα από τις τέχνες, δεν είναι απαραίτητο να δημιουργήσουν αριστουργήματα για να έχουν μια ουσιαστική καλλιτεχνική εμπειρία. Η τέχνη είναι μια διαδικασία, όχι ένα προϊόν. Είναι η διαδικασία της δημιουργίας, της εξερεύνησης, της ανακάλυψης και του πειραματισμού που έχει την περισσότερη αξία!
Βιβλιογραφία:
- Bresler, L. (1998). “Child Art,” “Fine Art,” and “Art for Children”: The Shaping of School Practice and Implications for Change. Arts Education Policy Review, Vol.100, Issue 1.
- Golomb, C. (2002). Child Art in Context: A Cultural and Comparative Perspective. Washington, DC, US: American Pscychological Association.
- Phillips, L. (2013). Top 10 Skills Children Learn from Arts. The Washington Post.
