Ο Σίγκμουντ Φρόιντ με δύο από τα εγγόνια του το 1923. Αλληλογραφούσε με τα παιδιά του περίπου από το 1907 μέχρι το 1924 και μέχρι το 1936 με τα εγγόνια του.
Ματθίλδη, Μάρτιν, Όλιβερ, Ερνστ, Σόφι και Άννα, γεννημένα από το 1887 έως το 1895, είναι τα έξι παιδιά του Σίγκμουντ Φρόιντ, πατέρα της ψυχανάλυσης. Η ζωή και το έργο του έχουν απασχολήσει πλείστες εκδόσεις, μεταφράσεις ανά τον κόσμο, σχόλια στα κείμενά του, εμπνευστές, συνεχιστές αλλά και πολέμιους.
Το κάδρο της ζωής του Φρόιντ είναι γεμάτο σημαντικά και ασήμαντα στοιχεία, όλα όμως μόλις ιδωθούν υπό το πρίσμα της προσωπικότητάς του και της τομής που επέφερε στη θέαση του κόσμου στον 20ό αιώνα αποκτούν μεγάλο ενδιαφέρον. Πέρα από τη μελέτη των έργων του, η κάθε λογής προσέγγιση του χαρακτήρα και του τρόπου που ζούσε τροφοδοτεί την εκδοτική παραγωγή.
Τον τελευταίο καιρό στη Γαλλία μεταφράστηκε από τα γερμανικά η συλλογή των επιστολών που έγραφε ο Φρόιντ στα παιδιά του περίπου από το 1907 έως το 1918, συνεχίζεται όμως έως το 1924 στην περίπτωση του γιου του Όλιβερ και έως το 1936 για τα εγγόνια του, ενώ τρία χρόνια αργότερα θα αφήσει την τελευταία του πνοή, ταλαιπωρημένος από την ανίατη ασθένεια στη γνάθο, εγκατεστημένος στο Λονδίνο, όπου μεταφέρθηκε άρρωστος για να «πεθάνει ελεύθερος», όπως είχε δηλώσει, μακριά από τη θηριωδία των Ναζί.
Μέχρι τώρα όλες οι εκδόσεις που αφορούν στην προσωπική ζωή του πατέρα της ψυχανάλυσης περιλαμβάνουν τη σχέση του με την ψυχανάλυση έμμεσα ή άμεσα. Εάν εξαιρέσουμε τις εκδόσεις που αφορούν στη σχέση του με τη γυναίκα του Μάρθα Μπερνέις, οι οποίες έχουν επίσης στηριχθεί στις επιστολές που έστελνε ο ίδιος στην αγαπημένη του, όλες οι άλλες φωτίζουν την πορεία της ψυχανάλυσης. Εξ ου και σε αυτό το ογκώδες βιβλίο που κυκλοφόρησε σε Γερμανία και Γαλλία (δεν έχει ακόμα μεταφραστεί στα ελληνικά) δεν συμπεριλαμβάνονται οι επιστολές που έστελνε στην αγαπημένη του κόρη Άννα, η οποία συνέχισε το ψυχαναλυτικό έργο του πατέρα της. Είναι γεγονός, ελλείψει άλλων μέσων επικοινωνίας, ότι ο Φρόιντ λάτρευε την επιστολογραφία.
Αυτός ήταν και ο τρόπος να επικοινωνεί με τα παιδιά του. Οι επιστολές ξεκινούν από την πρώτη του κόρη Ματθίλδη όταν γίνεται 19 χρόνων. Όλες οι επιστολές προς τα παιδιά του εκτείνονται περίπου στο διάστημα ζωής των παιδιών του από 19 μέχρι 26 ετών και κυρίως όταν αυτά έλειπαν σε διακοπές ή σε άλλες πόλεις για σπουδές ή παντρεύονταν και έφευγαν από το σπίτι. Οι περισσότερες επιστολές απευθύνονται και στις/στους συζύγους των παιδιών του και αργότερα σε κάποια από τα εγγόνια του.
Τι είδους πατέρας ήταν όμως ο «πατέρας της ψυχανάλυσης»; Όπως χαρακτηριστικά λέει ο γιος του Ερνστ: «Ο πατέρας μου δεν συμμετείχε στην καθημερινότητά μας. Μας είχε όμως καταστήσει σαφές ότι σε οποιοδήποτε σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπίζαμε θα είναι δίπλα μας. Όταν ερχόταν εκείνη η στιγμή, κατέβαινε από τα Ολύμπια ύψη και μας φρόντιζε υλικά και συναισθηματικά».
Η πολυπλοκότητα της προσωπικότητας του Φρόιντ, έτσι όπως την έχουμε γνωρίσει μέσα από τις επιστολές με τους φίλους, συναδέλφους κ.ά., διαφαίνεται και εδώ. Είναι έντονος, παρατηρητικός, ερευνητικός, εν μέρει και ελεγκτικός. Κρατάει τα σκήπτρα της οικογένειάς του και δεν τα αφήνει, απαιτεί ειλικρίνεια. Παρ’ όλα αυτά, μέσα από αυτές τις επιστολές αναδεικνύεται η έγνοια και η τρυφερότητα του πατέρα. Το πόσο νοιάζεται για τα εγγόνια του και τον γαμπρό του όταν πεθαίνει τόσο νέα η πανέμορφη κόρη του Σόφι στα 27 της χρόνια από θανάσιμη γρίπη.
Ο Φρόιντ ενδιαφερόταν πολύ για τρεις τομείς: την υγεία των παιδιών του, δεδομένης και της επιστήμης του, τα χρήματα και τη σεξουαλικότητα. Ανήκε σε εκείνους τους πατεράδες που στήριζαν τα παιδιά τους οικονομικά. Είχε μεγάλη αγωνία, διότι οι γιοι και οι γαμπροί του ανδρώνονταν σε περιβάλλον πολέμου και κρίσεων. Αυτό όμως δεν αφορούσε τις γυναίκες της οικογένειας, για τις οποίες δεν επιφύλασσε ούτε τη χαρά της μόρφωσης ούτε τη διαχείριση των οικονομικών. Η Αννα, η μικρότερη κόρη, ξέφυγε από αυτό το μοτίβο, ακριβώς λόγω του ότι, όταν γεννήθηκε, άλλαζε και εκείνος αντιλήψεις.
Τα κληρονομικά δικαιώματα των βιβλίων του δεν τα άφησε –εκτός από την Αννα– στις κόρες του, αλλά στα εγγόνια του. Η σεξουαλικότητα όμως ήταν πάντα ο τομέας στον οποίο διακρίθηκε μελετώντας την ανάγκη του ανθρώπου ισότιμα για απελευθέρωση. Σε μία από τις επιστολές συμβουλεύει τη Σόφι να ενημερωθεί για την αντισύλληψη, για να μην κάνει άλλο παιδί, εφόσον δεν το επιθυμεί, αλλά και τον γιο του Ερνστ, παρόλο που τον κατακεραυνώνει, χαρακτηρίζοντάς τον «αλητάκο», όταν μαθαίνει ότι κόλλησε βλεννόρροια, καμαρώνει για τις επιτυχίες του.
Η αγάπη του για τα παιδιά είναι έκδηλη σε όλες τις επιστολές. Οχι μόνον για τα δικά του. Σε μια συμβουλή που έδωσε στον γαμπρό του για τις ψυχικές κρίσεις αλλά και στην κόρη του για τη δυσθυμία της απέναντι στην τεκνοποιία, συμβουλεύει: «Ολοι οι άνθρωποι πρέπει να φροντίζουν ένα παιδί. Τότε μόνο θα ξεπεράσουν πολλά από τα άγχη της ύπαρξης».
ΜΑΡΙΑΛΕΝΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-kathimerini.gr
