Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια νευροβιολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται ή από διάσπαση προσοχής ή υπερκινητικότητα – παρορμητικότητα ή και τα δυο.
Η ΔΕΠΥ ανέρχεται στο 5.3% του παιδιατρικού πληθυσμού, ενώ διατηρείται στο 3.4% των ενηλίκων1. Η αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ είναι πολύπλευρη και συμπεριλαμβάνει τόσο εκπαίδευση με εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής, ειδικά σχεδιασμένες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις και κατά περιπτώσεις φαρμακευτική αγωγή (κατά την κρίση του ψυχιάτρου)2. Η ΔΕΠΥ συνοδεύεται συχνά από άλλες σύνοδες διαταραχές ή νευρολογικά προβλήματα.
ΔΕΠΥ & Παχυσαρκία
Μπορεί να ακούγεται αντιφατικό ότι άτομα με ΔΕΠΥ πιθανότατα να έχουν υψηλά επίπεδα υπέρβαρου ή παχυσαρκίας εξαιτίας της “υπερκινητικότητας”, ωστόσο αυτό είναι αναληθές3. Αντιθέτως, η παρορμητικότητα και η ελλειμματική προσοχή μπορεί να συμβάλλουν σε δυσκολία υιοθέτησης καλών συνηθειών αναφορικά με την πρόσληψη τροφής, συστηματικής άσκησης και καθιστικών δραστηριοτήτων, που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε πρόσληψη βάρους3.
Ακόμα, είναι αποδεδειγμένο ότι τα παιδιά και οι έφηβοι με ΔΕΠΥ έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για διαταραγμένο πρότυπο ενεργειακής πρόσληψης4. Σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες οι ασθενείς με ΔΕΠΥ έχουν μεγαλύτερη κατανάλωση διαιτητικού λίπους, απλών σακχάρων, αλατιού και ανθυγιεινών επιλογών όπως κατανάλωση αναψυκτικών ποτών και γρήγορου φαγητού1. Ακόμα, η διατροφή τους πιθανότατα να χαρακτηρίζεται από χαμηλότερη πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων, διαιτητικών ινών, σιδήρου και φυλλικού οξέος1. Ωστόσο, να σημειωθεί ότι λίγες μελέτες βρίσκουν ότι η ΔΕΠΥ αυξάνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας στη παιδική ηλικία, ενώ για τους ενήλικες τα δεδομένα για παχυσαρκία συγκλίνουν5.
Το κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ της παχυσαρκίας και της ΔΕΠΥ πιθανότατα να είναι η παρορμητικότητα όταν αυτή εμφανίζεται1,5. Η παρορμητικότητα ορίζεται ως ταχεία και μη σχεδιασμένη ανταπόκριση σε εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα και παράβλεψη των αρνητικών συνεπειών αυτών των αντιδράσεων1. Ωστόσο, λίγες μελέτες ερευνούν κατά πόσο η σύνδεση μεταξύ παχυσαρκίας και ΔΕΠΥ οφείλεται στην διάσπαση προσοχής ή στην υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα4. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η διάσπαση προσοχής και η παρορμητικότητα προβλέπουν βουλιμικές τάσεις, ενώ η διάσπαση προσοχής και η υπερκινητικότητα επιδρούν στην όρεξη/ λιγούρα6.
ΔΕΠΥ & Διατροφικές Διαταραχές
Είναι δεδομένο ότι άτομα με ΔΕΠΥ έχουν δυσκολία αυτοελέγχου, η οποία μπορεί να επεκτείνεται και σε πλευρές κινήτρου, ελέγχου συναισθημάτων και οργανωτικών δεξιοτήτων4. Μια ενδιαφέρουσα πιθανότητα είναι ότι τόσο παιδιά όσο και ενήλικες με ΔΕΠΥ μπορούν να αναπτύξουν κάποια διατροφική διαταραχή εξαιτίας της διαμόρφωσης μιας διαστρεβλωμένης εικόνας του σώματος τους ως αποτέλεσμα των χαρακτηριστικών τους6. Οι δυο διατροφικές διαταραχές που έχουν παρατηρηθεί είναι αυτές της ψυχογενής βουλιμίας και της υπερφαγίας (binge–eating)1,4. Τα άτομα με ΔΕΠΥ είναι περισσότερο πιθανό να ξεφεύγουν στην ποσότητα, να τρώνε σνακ μεταξύ των γευμάτων ή να τρώνε κρυφά1. Φαίνεται ότι κορίτσια με ΔΕΠΥ έχουν 6πλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν κάποια διατροφική διαταραχή σε σύγκριση με κορίτσια αντίστοιχης ηλικίας χωρίς ΔΕΠΥ4.
ΔΕΠΥ & Emotional eating
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη η ΔΕΠΥ σχετίζεται με “συναισθηματική κατανάλωση φαγητού”, που μπορεί να φανερώνεται τόσο με ανεπαρκή πρόσληψη φαγητού όσο και με υπερφαγικά επεισόδια σε παιδιά5. Ο προτεινόμενος μηχανισμός είναι η αποφυγή φαγητού ή καταφυγή σε αυτό κατά την αντιμετώπιση ισχυρών συναισθημάτων όπως χαμηλής αυτοεκτίμησης και κοινωνικού στρες που παιδιά με ΔΕΠΥ ίσως βιώνουν5. Τα συναισθήματα αυτά μπορεί να προκύπτουν από μειωμένη σχολική απόδοση, εναλλαγών διάθεσης και μειωμένη κοινωνική ενσωμάτωση5.
*Να επισημανθεί ότι κάθε άτομο με ΔΕΠΥ βιώνει τα χαρακτηριστικά της διαταραχής σε διαφορετικό βαθμό και διαφορετικά κατά την πάροδο των χρόνων. Επομένως, τα παραπάνω δεδομένα πιθανότατα να μην είναι αντιπροσωπευτικά για μεγάλη μερίδα ατόμων με ΔΕΠΥ, ειδικότερα αν έχει ακολουθηθεί η κατάλληλη αντιμετώπιση της.
Βιβλιογραφικές πηγές:
- Ptacek, Radek, et al. «Attention deficit hyperactivity disorder and disordered eating behaviors: links, risks, and challenges faced.» Neuropsychiatric disease and treatment12 (2016): 571.
- http://www.adhdhellas.org/
- Quesada, Danielle, et al. «A review: Associations between attention-deficit/hyperactivity disorder, physical activity, medication use, eating behaviors and obesity in children and adolescents.» Archives of psychiatric nursing(2018).
- Yilmaz, Zeynep, et al. «Association between childhood to adolescent attention deficit/hyperactivity disorder symptom trajectories and late adolescent disordered eating.» Journal of Adolescent Health61.2 (2017): 140-146.
- Tong, Lian, Huijing Shi, and Xiaoru Li. «Associations among ADHD, abnormal eating and overweight in a non-clinical sample of Asian children.» Scientific Reports7.1 (2017): 2844.
- Nazar, Bruno Palazzo, et al. «The risk of eating disorders comorbid with attention‐deficit/hyperactivity disorder: A systematic review and meta‐analysis.» International Journal of Eating Disorders49.12 (2016): 1045-1057.
