Υπάρχουν πολλές – προφανώς λανθασμένες, επιζήμιες και τρομερές – κουβέντες να πει κάποιος σε ένα παιδί («Μακάρι να μην είχες..» ή « Είσαι ο λόγος που πήραμε διαζύγιο» μεταξύ αυτών). Μπορεί να σας φανεί περίεργο, εάν ανακαλύψετε ότι κάποιες φαινομενικά ακίνδυνες φράσεις, μπορεί να προκαλέσουν δυσαρέσκεια, να ρίξουν την αυτοεκτίμηση ή να δημιουργήσουν άλλα λιγότερο ή περισσότερο επιθυμητά συναισθήματα στα παιδιά σας. Η συγγραφέας και Ιδρυτής της εταιρείας Positive Parenting Solutions Amy McCready, λέει : «Εχουμε τις καλύτερες προθέσεις, αλλά συχνά λέμε πράγματα στα παιδιά μας, χωρίς σκέψη για το πώς τα παιδιά μας εκλαμβάνουν τα λόγια μας». Παρακάτω θα διαβάσετε 10 φράσεις που θα πρέπει να σκεφτείτε δύο φορές, πριν τις επαναλάβετε στα παιδιά σας.
«Ξέρω ότι μπορείς να προσπαθήσεις περισσότερο»
Είστε απογοητευμένη από την κόρη σας που ξέρετε ότι μπορεί να καταφέρει περισσότερα στο σχολείο, στον αθλητισμό, στη μουσική κλπ. ; Κι ενώ εσείς πιστεύετε ότι δεν λέτε «βαριές» κουβέντες στο παιδί σας, όπως «είσαι τόσο τεμπέλα», κάθε σχόλιο που δείχνει ότι δεν είστε ικανοποιημένοι από τις προσπάθειες της, την αποθαρρύνει και επίσης, μπορεί να καταφέρετε το αντίθετο, από το να της δώσετε το κίνητρο να προσπαθήσει περισσότερο, λέει η συγγραφέας McCready. Αν το «προσπάθησε περισσότερο» έχει να κάνει με εργασίες ή δουλειές, να είστε σαφής σε σχέση με το τι περιμένετε: «Αν καθαρίσετε το δωμάτιό σας, τότε μπορείτε να πάτε έξω να παίξετε».
«Είσαι σίγουρος ότι θέλεις να φάς και δεύτερο γλυκό;»
Εχετε καλές προθέσεις να κρατήσετε το παιδί σας υγιές και σε φόρμα, αλλά μείνετε μακρυά από κάθε συζήτηση που μπορεί να του μεταδώσει μια αρνητική εικόνα για το σώμα του, λέει η συγγραφέας McCready. Αν ανησυχείτε για το τι τρώει το παιδί σας στο σπίτι, περάστε στη δράση, και μη μένετε στα λόγια, όπως να έχετε πάντα στην κουζίνα σας υγιεινά τρόφιμα, κι όχι σκουπίδια, προωθώντας παράλληλα οικογενειακές σωματικές δραστηριότητες, όπως το περπάτημα μετά το δείπνο. Θυμηθείτε: μπερδεύετε το μήνυμά σας, αν ζητάτε από το παιδί σας να βγάλει τα χέρια του έξω από το βάζο με τα μπισκότα, κι από την άλλη, βλέπει εσάς να τρώτε μετά μανίας πατατάκια. Παρεπιπτόντως, το ίδιο ισχύει, εάν λέτε στο παιδί σας «είσαι καλοφαγάς». Προσπαθήστε να αποφύγετε τις ετικέτες «το παιδί μου είναι πολύ επιλεκτικό», «η κόρη μου είναι καλοφαγού» επειδή, δεν είναι καλό να μετατρέψετε την τροφή σε μορφή εξουσίας, λέει η συγγραφέας Amy McCready: Να κρατάτε, όσο περισσότερο μπορείτε, τα σχόλιά σας σε σχέση με την τροφή, σε συγκεκριμένη και θετική κατεύθυνση : « Πώ, πω βλέπω ότι έφαγες όλη την ψαρόσουπά σου».
«Εσύ πάντα» ή «Εσύ ποτέ δεν..»
Αναμφισβήτητα, είναι δελεαστικό – σχεδόν αναπόφευκτο κατά καιρούς – να πετάξετε ένα «Εσύ πάντα», π.χ. «Πάντα ξεχνάς να βάλεις τις κάλτσες σου στο καλάθι με τα άπλυτα!» ή «Ποτέ», π.χ. «Ποτέ δεν μου τηλεφωνείς, αν είναι να αργήσεις». Αλλά να είστε προσεκτικοί, διότι και οι δύο αυτές λέξεις είναι ναρκοπέδιο, λέει ο ψυχοθεραπευτής Jenn Berman, PhD (συγγραφέας του βιβλίου «The A to Z Guide to Raising Happy, Confident Kids». Κατά βάθος, οι δηλώσεις μας «Ποτέ» και «Πάντα» αποτελούν ετικέτες, που μπορεί να κολλήσουν στο παιδί για όλη του τη ζωή. «Τα παιδιά, είναι ότι τους λέμε ότι είναι. Ετσι αν λέτε στα παιδιά σας τη λέξη «Πάντα», ξεχνάτε να τα καλέσετε να κάνουν το καλύτερό τους, για να μην είναι «πάντα» έτσι. Αντ’ αυτού, ζητήστε από το παιδί σας το πώς μπορείτε να το βοηθήσετε να αλλάξει «Παρατήρησα ότι μάλλον δυσκολεύεσαι να θυμάσαι να φέρνεις όλα τα βιβλία σου στο σπίτι. Τι μπορούμε να κάνουμε, ώστε να βοηθηθείς να το θυμάσαι;», προτείνει ο Dr.Berman.
«Γιατί δεν μπορείς να είσαι σαν τον αδελφό/αδελφή σου;»
Αδέλφια και αντιπαλότητα, πάνε χέρι – χέρι και ο,τι πείτε δημιουργεί συγκρούσεις, όπως τα καύσιμα πάνω στην γυμνή φλόγα, λέει η Amy McCready. Εάν λέτε, για παράδειγμα : «Ο αδελφός σου εξασκείται στο πιάνο και τα πάει τέλεια, γιατί εσύ δεν μπορείς να κάνεις το ίδιο;» είναι σαν να λέτε ουσιαστικά στο παιδί σας ότι το πιάνο είναι κατάκτηση του αδελφού του κι ότι ο ίδιος δεν μπορεί να αναμετρηθεί μαζί του. «Οι αδελφικές συγκρίσεις σε ειδικές κατηγορίες δεξιοτήτων – όπως ο έξυπνος, ο αθλητής κλπ – αποθαρρύνουν τα παιδιά από την προσπάθεια να γίνουν «καλοί» σε κάτι που είναι ο καλός ο αδελφός τους. Προσπαθήστε να ενθαρρύνετε το κάθε παιδί στις «δικές του» δεξιότητες, αποφεύγοντας τις συγκρίσεις.
«Σου είπα είναι λάθος να τα κάνεις όλα την τελευταία στιγμή»
Μπορεί να λέτε συνεχώς στο γιό σας που πηγαίνει στο δημοτικό, ότι αν παίζει όλο το απόγευμα βιντεοπαιχνίδια, δεν θα προλάβει να μελετήσει για το τέστ των μαθηματικών. Και μαντέψτε τι γίνεται; Τελικά ξενυχτάει, πηγαίνει στο σχολείο κουρασμένος και απροετοίμαστος και δεν τα πάει καλά στο τέστ των μαθηματικών. Αλλά κάθε φορά που λέτε στο παιδί σας «σου το είπα», στην πραγματικότητα θέλετε να το πείσετε ότι εσείς έχετε πάντα δίκιο και αντίθετα, το ίδιο πάντα κάνει λάθος, λέει η συγγραφέας McCready. Όταν το παιδί έρχεται στο σπίτι σε κακή διάθεση, θα αντισταθεί στην «σου το είπα» επίθεσή σας, οπότε προσπαθήστε να το ρωτήσετε αν μπορείτε μαζί να στεφτείτε κάποιους έξυπνους τρόπους, για να μελετήσει νωρίς την επόμενη φορά. Επισης, να του επισημάνετε τα θετικά που υπάρχουν, όταν τελειώνει νωρίς τις υποχρεώσεις του. Για παράδειγμα, για να καθαρίσει το δωμάτιό του, η φράση : «Δεν είναι πιο εύκολο να βρίσκεις τα πράγματά σου, όταν το δωμάτιό σου είναι καθαρό;» το βάζει στη διαδικασία του αυτοέλεγχου και το αποτέλεσμα αποζημιώνει το ίδιο και όχι εσάς.
«Είσαι ο καλύτερος στο ποδόσφαιρο»
Μπορεί να είναι προφανές, ότι δυσφημίζοντας τις προσπάθειες του παιδιού σας («δεν είσαι καλλιτέχνης») είναι επιβλαβές. Όμως, στην πραγματικότητα, ακόμη κι οι θετικές δηλώσεις μπορεί να είναι κακές, επειδή περιορίζουν, λέει η Amy ΜcCready. Ας υποθέσουμε ότι λέτε πάντα στο παιδί σας πόσο έξυπνο είναι. Μπορεί με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να φοβάται να προσπαθεί νέα πράγματα ή πιο δύσκολα, από το φόβο ότι μπορεί να αποδειχθεί λιγότερο έξυπνο πια, εάν π.χ. τύχει να πάρει Β αντί για Α. Μπορεί, επίσης, να αποδειχθεί μπούμερανγκ, εάν το παιδί σας δυσκολεύεται με μία εργασία και του πείτε «Μα αφού είσαι τόσο έξυπνος», γιατί μπορεί να το κάνει να αισθανθεί χειρότερα να ζει με την ταμπέλα που του δώσατε. Τι συμβαίνει, όμως, εάν το παιδί σας δεν είναι ο καλύτερος ποδοσφαιριστής; Αν το απολαμβάνει, είναι αρκετό. Αλλά αν δεν αισθάνεται ότι είναι αρκετά καλός σ’αυτό, μπορεί να δοκιμάσει ένα άλλο άθλημα αργότερα, λέει η McCready.
«Μην ανησυχείς για την πρώτη μέρα του σχολείου, θα είναι τέλεια».
Τι συμβαίνει όταν προσπαθείτε να απαλύνετε μία ανησυχία του παιδιού σας; «Αν πείτε στο παιδί σας να μην ανησυχεί, απορρίπτετε τα συναισθήματά του», λέει ο Dr. Berman. «Μέχρι εκείνη τη στιγμή τα παιδιά εξακολουθούν να ανησυχούν για την πρώτη μέρα του σχολείου, κι είναι ανήσυχα, είτε γιατί αγωνιούν τα ίδια ή γιατί εσείς αγωνιάτε για την ανησυχία τους». Το ίδιο ισχύει και για το «Μην κλαις» και «Μη θυμώνεις». Αντί για τέτοιες φράσεις, προτιμήστε να πείτε «Βλέπω ότι ανησυχείς. Μπορείς να μου πεις τι σε ανησυχεί για να το συζητήσουμε;»
«Γιατί έτσι..!»
Σε όλους μας έχει συμβεί, να βιαζόμαστε και να περιμένουμε με ανοιχτή την πόρτα και να μην έχουμε τον χρόνο να εξηγήσουμε γιατί θα πρέπει το παιδί μας να κλείσει τον υπολογιστή του και να σας ακολουθήσει σε μία οικογενειακή εκδήλωση/ στο ραντεβού με τον γιατρό ή σε στο εξωσχολικό του μάθημα. Το «επειδή έτσι το θέλω εγώ» αποκλείει την διαδικασία εκπαίδευσης του παιδιού σας, στο να σας ακούει όταν του μιλάτε. Ας υποθέσουμε ότι τα παιδιά σας δεν θέλουν να επισκεφθούν μαζί σας την ηλικιωμένη θεία σας μία ηλιόλουστη μέρα, και προτιμούν να κάνουν ποδήλατο. Το «επειδή το λέω εγώ» το μόνο που θα πετύχει είναι να τα κάνει να αισθανθούν ότι έχουν λιγότερο έλεγχο στο τι τους αρέσει να κάνουν. Αντί γι’αυτό λοιπόν, δοκιμάστε το «Ξέρω ότι προτιμάς να κάνεις ποδήλατο, αλλά η θεία Μαρία θέλει πολύ να σε δει και εγώ θέλω να κάνω ότι καλύτερο μπορώ για να την τιμήσω, αφού μας αγαπά τόσο πολύ». Με αυτό τον τρόπο, ακόμη κι αν συνεχίσουν να γκρινιάζουν, το να γνωρίζουν τα συναισθήματά σας για το συγκεκριμένο θέμα, είναι σημαντικό. Μπορούν να πάρουν ένα πολύτιμο μάθημα από εσάς, για το πώς εσείς οι ίδιοι συμπεριφέρεστε στους συγγενείς σας και πόσο τους σέβεστε, σαν να είστε μία οικογένεια.
«Μακάρι να μην έκανες παρέα με τον Γιώργο. Δεν μου αρέσει αυτό το παιδί»
Ναι σε πολλούς γονείς δεν τους αρέσει «το παιδί» για οποιονδήποτε λόγο, αλλά «τη στιγμή που θα πείτε στο παιδί σας ότι “το παιδί” δεν είναι το αγαπημένο σας, αυτομάτως αυτό γίνεται πιο ελκυστικό», λέει ο Dr.Berman. Αξιολογείστε πρώτα, τί δεν σας αρέσει στον Γιώργο. Είναι κάτι ασήμαντο; Η’ μήπως υπάρχει όντως κάποιος κίνδυνος στην παρέα με το συγκεκριμένο παιδί και δεν θέλετε το παιδί σας να εκτεθεί σε κάποιο κίνδυνο. Αν είναι η πρώτη περίπτωση, τότε κλείστε το στόμα σας και μην δίνετε ιδιαίτερη σημασία. Αν, όμως, είναι το δεύτερο και υπάρχουν σοβαροί λόγοι να ανησυχείτε «Κάντε στο παιδί σας, ανοιχτές ερωτήσεις»¨, λέει ο Dr.Berman. «Τι σου αρέσει, στην παρέα σου με τον Γιώργο; Πώς σου συμπεριφέρεται, εσύ πως συμπεριφέρεσαι απέναντί του; ». Η ιδέα να κρατήσετε ανοιχτή τη γραμμή επικοινωνίας μεταξύ σας, έχει στόχο να προκαλέσει συζητήσεις σχετικά με τις αξίες, το σωστό και το λάθος κλπ. Ο σωστός τρόπος είναι να μείνετε κοντά στο παιδί σας και να το βοηθήσετε να καταλάβει μόνο του.
«Αυτό δεν γίνεται έτσι. Θα σου δείξω εγώ»
Ζητάτε από το παιδί σας να ανακατέψει τη σούπα στην κατσαρόλα, ή να διπλώσει τις πετσέτες ή να πλύνει το αυτοκίνητο. Σίγουρα χρειάζεστε βοήθεια – αλλά το παιδί σας μπορεί αν μην κάνει τόσο σωστά τη δουλειά που του αναθέσατε. Ανάλογα με το πόσο τελειομανής είστε, μπορεί να σας είναι δύσκολο να μην πείτε στον πειρασμό να του δείξετε κι έτσι να του επιβάλλετε τον «σωστό τρόπο» για να κάνει τη δουλειά. «Αλλά αυτό είναι λάθος, γιατί το παιδί σας ποτέ δεν θα μάθει το “πώς” και είναι λιγότερο πιθανό τότε, να αποφασίσει να ξαναδοκιμάσει τις δυνάμεις του», λέει ο Dr.Berman. Αν μπορεί να καθαρίσει το αυτοκίνητο, αλλά όχι τόσο καλά, αφήστε το να το κάνει όπως ξέρει μόνο του. Ή μπορείτε να παρέμβετε, αλλά με έναν τρόπο συνεργασίας μαζί του και όχι περιφρονητικό : «Ελα να σου δείξω έναν καλό τρόπο που μου έμαθε η μητέρα μου, να διπλώνω πετσέτες!».
