“Γιατί το ψέμα ή τα μισόλογα είναι πιο δυσεπούλωτα από την αλήθεια”
Tην περασµένη εβδοµάδα πέθανε από καρκίνο η αγαπημένη δασκάλα της εννιάχρονης κόρης μου. Την είχε πέρυσι, στη Γ΄Δημοτικού, αλλά ο δεσμός μεταξύ τους ήταν δυνατός και η απώλεια βαριά. Τα παιδιά στην τάξη της δεν γνώριζαν και έτσι απαιτήθηκε μέσα σε λίγες μόνο ημέρες ένα ογκώδες (από πλευράς γονέων και εκπαιδευτικών) δίκτυο λεπτών χειρισμών ώστε πρώτα να πληροφορηθούν την ασθένειά της και (μόλις τρεις ημέρες αργότερα) τον θάνατό της. Δεν έλειψαν βέβαια οι προσφιλείς διενέξεις. Τι πρέπει να πούμε στα παιδιά; Πόσα να τους πούμε για τον καρκίνο; (σημειωτέον ότι ορισμένοι γονείς δεν τολμούσαν να αρθρώσουν τη λέξη). Να τα πάμε στην κηδεία;
Τελικά πόσο νομιμοποιείσαι να προστατεύσεις το παιδί σου από την οδυνηρή πληροφορία; Δικαιούσαι να μιάνεις το σύμπαν μιας «αποστειρωμένης» παιδικής ηλικίας με ρύπους οδύνης και φόβου; Πώς και σε ποια ηλικία μπορείς να ανοίξεις στα σημερινά, υπερπροστατευμένα παιδιά την κερκόπορτα του αληθινού κόσμου; Οι ειδικοί διατείνονται ότι δεν υπάρχει συνταγή. Οτι πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν η ηλικία, η ψυχοσύνθεση του κάθε παιδιού, αλλά ότι τα παιδιά αντέχουν, στις σωστές δόσεις, την οδυνηρή πληροφορία. Υπάρχουν μάλιστα εξειδικευμένα εγχειρίδια τα οποία μπορείς να συμβουλευτείς (π.χ. το βιβλίο της τηλεφωνικής συμβουλευτικής Γραμμής-Σύνδεσμος «Πώς να μιλήσετε σε ένα παιδί για…»από την ΕΨΥΠΕ και τις εκδόσεις Κοάν).
Δεν είναι βέβαια µόνο οι κακές ειδήσεις από το στενό περιβάλλον που θα αρχίσουν αργά ή γρήγορα να βομβαρδίζουν το καβούκι με το οποίο εμείς οι γονείς θωρακοποιούμε τα παιδιά μας. Είναι και ο έξω κόσμος. Λίαν ενδεικτικό το παράδειγμα των δελτίων ειδήσεων. Προσωπικώς τα βλέπω σαν τον Εωσφόρο (μου έχει τύχει να παρευρεθώ σε σπίτια με νήπια να παίζουν ανέμελα με φόντο λουτρά αίματος στη Μέση Ανατολή). Προ ημερών η Αναλίσα Μπαρμπιέρι εξέταζε το θέμα στον βρετανικό «Guardian». Αντλησε από τη δική της, άκρως αποτυχημένη απόπειρα να προστατεύσει την κόρη της από την είδηση για την εξαφάνιση της μικρής Μαντλίν ΜακΚαν. Στην αρχή δεν έμοιαζε και τόσο δύσκολο δεδομένου ότι η δική της κόρη ήταν μόλις τριών ετών το 2007. Ομως η εναγώνια εκστρατεία απόκρυψης συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια. Η μητέρα έκρυβε τις εφημερίδες ή έκλεινε την τηλεόραση στο παραμικρό άκουσμα του «Μαντλίν». Αποτέλεσμα; Η κόρη της έμαθε την ιστορία της εξαφάνισης από ένα μεγαλύτερο κορίτσι στο σχολείο. Διανθισμένη βέβαια με όλα τα μυθολογήματα της παιδικής ηλικίας. Το μητρικό δίχτυ ασφαλείας είχε αποδειχτεί παντελώς ανίσχυρο. Η Αναλίσα Μπαρμπιέρι χρειάστηκε μήνες ολόκληρους για να μπορέσει να εξηγήσει στη θυγατέρα της την αλήθεια για τη Μαντλίν ΜακΚαν.
Τελευταία οι ειδικοί προσανατολίζονται στην κατεύθυνση της «άπλετης» ειλικρίνειας προς το παιδί και όσον αφορά άλλους «ευαίσθητους» (όχι απαραίτητα οδυνηρούς) τομείς όπως π.χ. τα οικονομικά. Διαφωτιστικό το πρόσφατο άρθρο του Ρον Λίμπερ στους «New York Times» «Γιατί πρέπει να πεις στα παιδιά σου πόσα ακριβώς βγάζεις». Η αλήθεια είναι, υπογραμμίζει ο Λίμπερ, ότι οι περισσότεροι γονείς διακατέχονται από μια κρυψίνοια με αποτέλεσμα η έννοια «χρήμα» να καλύπτεται αενάως από έναν πέπλο μυστηρίου (εξ ου και οι επίμονες παιδικές ερωτήσεις: «Είμαστε πλούσιοι;», «Γιατί δεν έδωσες λεφτά στον κύριο που σου ζήτησε;» κ.ο.κ.). Ομως «το να προφυλάσσεις τα παιδιά από την πραγματικότητα της καθημερινής οικονομικής ζωής δεν έχει κανένα απολύτως νόημα δεδομένων των ευθυνών που θα κληθεί η γενιά τους να αναλάβει» (κάτι υποθέτω σοφό και για την Ελλάδα της κρίσης).
Θυµάµαι το βλέµµα της κόρης µου όταν της µίλησα για την ασθένεια της δασκάλας της. Εµπεριείχε αµηχανία και περιέργεια. Μου έκανε κάποιες ερωτήσεις και πήρε κάποιες (ικανοποιητικές θέλω να ελπίζω) απαντήσεις. Εκλαψε στην αγκαλιά µου και λίγο αργότερα τσακωνόταν µε τον αδελφό της στη Μονόπολη. Το βασικό µάθηµα βέβαια το πήρα εγώ. Πως όταν έχεις να κάνεις µε παιδιά το ψέµα ή τα µισόλογα είναι πιο δυσεπούλωτα από την αλήθεια.
της Λένας Παπαδημητρίου
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2015
