Ενδείξεις επαρκούς πρόσληψης μητρικού γάλακτος
Του Dr. Jack NewmanΠαιδίατρος MD, FRCPC
Στην κοινωνία μας που διακατέχεται από αριθμούς, είναι δύσκολο για μερικές μητέρες να αποδεχθούν να μην ξέρουν ακριβώς πόσο γάλα πίνει το μωρό τους. Εντούτοις υπάρχουν τρόποι να γνωρίζουμε ότι το μωρό πίνει αρκετό γάλα.
Μακροπρόθεσμα, η πρόσληψη βάρους είναι ο καλύτερος δείκτης εάν το μωρό πίνει αρκετό γάλα. Όμως οι κανόνες που αφορούν στην φυσιολογική πρόσληψη βάρους στα βρέφη που σιτίζονται με μπουκάλι δεν μπορούν να εφαρμοστούν στα βρέφη που θηλάζουν…
Βραχυπρόθεσμα, υπάρχουν τρόποι να γνωρίζουμε αν το μωρό είναι ικανοποιημένο, βλέποντας το πόσο καλά θηλάζει ή απλά και μόνο βλέποντας το μωρό μετά το γεύμα: είναι ευχαριστημένο και ικανοποιημένο ή ψάχνει και πιπιλάει το χέρι του;
Ενδείξεις επαρκούς πρόσληψης μητρικού γάλακτος
1.Χαρακτηριστικός τρόπος θηλασμού του βρέφους
Το μωρό που πίνει καλή ποσότητα γάλακτος στο μαστό θηλάζει με ένα πολύ χαρακτηριστικό τρόπο.
Όταν το μωρό πίνει γάλα (δεν πίνει γάλα απλά επειδή έχει το μαστό στο στόμα του και κάνει θηλαστικές κινήσεις), βλέπουμε μία παύση στο πηγούνι, καθώς το μωρό ανοίγει το στόμα του στο μέγιστο βαθμό, αμέσως πριν το κλείσει, ώστε μία γουλιά να αντιστοιχεί στο ακόλουθο μοντέλο θηλασμού: ανοιχτό στόμα στο μέγιστο βαθμό ➙ παύση ➙ κλειστό στόμα.
Αν θέλετε να το δοκιμάσετε αυτό στον εαυτό σας βάλτε το δείκτη σας ή κάποιο άλλο δάχτυλο στο στόμα σας και ρουφήξτε όπως θα ρουφούσατε από ένα καλαμάκι. Καθώς ρουφάτε το πηγούνι σας κατεβαίνει και μένει στη θέση αυτή σε όλη τη διάρκεια που ρουφάτε. Όταν σταματήσετε να ρουφάτε το πηγούνι σας θα ανέβει πάλι επάνω.
Αυτή η ίδια παύση που φαίνεται στο πηγούνι του μωρού σημαίνει ότι το στόμα του γεμίζει με γάλα όταν το κάνει αυτό στο μαστό. Όσο μεγαλύτερη είναι η παύση τόσο περισσότερο γάλα προσλαμβάνει το μωρό.
Όταν μπορέσετε να αναγνωρίσετε αυτή την παύση θα διαπιστώσετε πως όλα όσα λέγονται στις γυναίκες για το χρόνο που πρέπει να μένει το μωρό στο μαστό δεν έχουν καμία σημασία.
Για παράδειγμα δεν έχει νόημα να προτείνουμε στις μητέρες να ταΐζουν το μωρό είκοσι λεπτά από την κάθε πλευρά. Είκοσι λεπτά για τί; Για να πιπιλάει χωρίς να πίνει; Να πιπιλάει και να πίνει λίγο; (μερικές μόνο παύσεις κατά την κίνηση του πηγουνιού); Όλες οι θηλαστικές κινήσεις του να έχουν παύση στο πηγούνι;
Το μωρό που θηλάζει με αυτό τον τρόπο (με τις παύσεις) για είκοσι λεπτά συνεχόμενα, μπορεί να μην πάρει τον άλλο μαστό. Το μωρό που απλά πιπιλάει (δεν πίνει) για είκοσι ώρες θα βγει από το μαστό πεινασμένο.
Αν το μωρό βγει από το μαστό έχοντας θηλάσει με αυτό τον τρόπο, με τις μεγάλες παύσεις στο πηγούνι του, τότε το μωρό πιθανότατα λέει χόρτασα! Αν το μωρό συνεχώς απλά έκανε θηλαστικές κινήσεις χωρίς να έπινε (δηλαδή έκανε λίγες ή καθόλου παύσεις στο πηγούνι), τότε θα είναι ακόμα πεινασμένο.
Παρατηρείστε προσεκτικά το πηγούνι του μωρού όταν φαίνεται ότι “τελειώνει”! Αν το γάλα έχει καλή ροή το μωρό μπορεί να επιλέξει ή να πιει ή να κάνει ένα μικρό διάλειμμα (στην πραγματικότητα το μωρό δεν χρειάζεται να πιπιλά διαρκώς και τα περισσότερα μωρά δεν το κάνουν). Αν το γάλα δεν έχει καλή ροή το μωρό είναι «αναγκασμένο» απλά να πιπιλάει χωρίς να πίνει. Σ’ αυτή την περίπτωση συμπιέστε το μαστό για να αυξηθεί η ροή του γάλακτος. (βλ. το άρθρο του Dr Newman “Breast Compression”).
2.Κινήσεις του εντέρου του μωρού (κενώσεις, κακά)
Για λίγες μέρες μετά τον τοκετό, το μωρό αποβάλει μηκώνιο, ένα σκουροπράσινο, σχεδόν μαύρο υλικό, το οποίο συγκεντρώθηκε στο έντερό του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αποβάλλεται τις πρώτες μέρες και κατά την τρίτη μέρα οι κενώσεις αρχίζουν να γίνονται πιο ανοιχτόχρωμες καθώς το μωρό πίνει περισσότερο γάλα.
Συνήθως κατά την τέταρτη μέρα οι κενώσεις έχουν πάρει την όψη των φυσιολογικών κοπράνων θηλασμού. Οι φυσιολογικές κενώσεις θηλασμού είναι κρεμώδεις έως υδαρείς, έχουν το χρώμα της μουστάρδας και συνήθως δε μυρίζουν.
Όμως οι κενώσεις του μωρού μπορεί να αποκλίνουν σημαντικά από αυτή την περιγραφή. Μπορεί να είναι πράσινες ή πορτοκαλί, μπορεί να περιέχουν στερεά υπολείμματα ή βλέννα ή να μοιάζουν με αφρό ξυρίσματος στη σύσταση (να είναι γεμάτες φυσαλίδες αέρα).
Οι παραλλαγές στο χρώμα δεν σημαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Ένα μωρό που πίνει μόνο μητρικό γάλα και αρχίζει να έχει κενώσεις που γίνονται πιο ανοιχτόχρωμες κατά την τρίτη μέρα ζωής, τα πάει καλά.
Χωρίς να γίνει έμμονη αυτό, η παρακολούθηση της συχνότητας και της ποσότητας των κενώσεων είναι μια από τις καλύτερες ενδείξεις επαρκούς πρόσληψης γάλακτος, μετά την παρατήρηση του τρόπου που το μωρό πίνει γάλα στο μαστό (όπως αναφέρθηκε παραπάνω).
Ένα μωρό που ακόμη αποβάλει μηκώνιο την τέταρτη ή πέμπτη μέρα ζωής πρέπει να εξετασθεί στην κλινική την ίδια μέρα. Ένα μωρό που αποβάλει μόνο καφέ κόπρανα πιθανότατα δεν πίνει αρκετό γάλα, όμως αυτό δεν είναι πολύ αξιόπιστη ένδειξη.
Μερικά μωρά που θηλάζουν, μετά τις πρώτες τρεις με τέσσερις εβδομάδες ζωής, μπορεί ξαφνικά να αλλάξουν τη συχνότητα των κενώσεών τους από πολλές κάθε μέρα σε μία κένωση κάθε τρεις μέρες ή ακόμα λιγότερο. Μερικά μωρά κάνουν 20 ή περισσότερες μέρες χωρίς να δώσουν κένωση.
Εφόσον το μωρό είναι κατά τ’ άλλα καλά και η κένωση έχει τη συνηθισμένη κρεμώδη ή μαλακή κίτρινη όψη, αυτό δεν είναι δυσκοιλιότητα και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Καμία θεραπεία δεν είναι αναγκαία ή επιθυμητή, διότι καμία θεραπεία δεν είναι αναγκαία ή επιθυμητή για κάτι που είναι φυσιολογικό.
Κάθε μωρό μεταξύ της 5ης και της 21ης μέρας ζωής που δεν εμφανίζει τουλάχιστον μία στοιχειώδη κένωση το 24ωρο, πρέπει να εξετασθεί την ίδια κιόλας μέρα αν είναι δυνατό ή οπωσδήποτε τις επόμενες μία με δύο μέρες.
Αν το ίδιο μωρό μουσκεύει με ούρα τουλάχιστον έξι βαριές πάνες (βλ παρακάτω #3, Διούρηση), τότε το μωρό είναι πιθανότατα καλά και πίνει αρκετό γάλα.
Γενικά -και μόνο σαν γενικός κανόνας- μικρές, σποραδικές κενώσεις σε αυτή την περίοδο της ζωής σημαίνουν ανεπαρκή πρόσληψη γάλακτος. Υπάρχουν οπωσδήποτε κάποιες εξαιρέσεις και μπορεί όλα να πηγαίνουν καλά, όμως καλό είναι να γίνει έλεγχος.
Είναι προφανές ότι αυτή η ένδειξη πρόσληψης γάλακτος δεν ισχύει όταν δίνετε στο μωρό επιπλέον νερό (το οποίο σε καμία περίπτωση δεν είναι απαραίτητο για τα μωρά που θηλάζουν και αν το δίνετε με μπουκάλι μπορεί να επηρεάσει το θηλασμό).
Τα ούρα του μωρού θα πρέπει να είναι σχεδόν άχρωμα μετά από τις πρώτες μέρες αν και περιστασιακά πιο σκουρόχρωμα ούρα δεν είναι ανησυχητικά
Σχετίζεται αναμφίβολα με χαμηλότερη πρόσληψη γάλακτος στο βρέφος που θηλάζει συγκριτικά με το βρέφος που σιτίζεται με μπουκάλι κατά την περίοδο αυτή, αλλά το μωρό που σιτίζεται με μπουκάλι δεν είναι πρότυπο σύγκρισης για το μωρό που θηλάζει.
Εν τούτοις η εμφάνιση αυτού του χρώματος ούρων πρέπει να επιστήσει την προσοχή μας στη σωστή προσκόλλησή του μωρού στο μαστό και στην επιβεβαίωση ότι το μωρό πραγματικά πίνει γάλα στο μαστό (βλ. τα video στο site του Dr Newman).
Κατά τις πρώτες λίγες μέρες ζωής, μόνο αν το μωρό είναι καλά προσκολλημένο στο μαστό, μπορεί να προσλάβει το γάλα της μητέρας του.
Το να δοθεί αυτή τη χρονική στιγμή νερό με μπουκάλι ή κυπελλάκι ή αν σιτιστεί το μωρό με το δάχτυλο, δεν διορθώνει το πρόβλημα. Απλά το μωρό θα φύγει από το νοσοκομείο με ούρα που δεν θα είναι κόκκινα. Διορθώνοντας την προσκόλληση του μωρού στο μαστό και εφαρμόζοντας συμπιέσεις στο μαστό, συνήθως διορθώνεται το πρόβλημα (βλ. το άρθρο του Dr Newman “Protocol to Manage Breastmilk Intake”).
Αν η διόρθωση της προσκόλλησης και η συμπίεση του μαστού δεν έχουν ως αποτέλεσμα την καλύτερη πρόσληψη γάλακτος, υπάρχει τρόπος να δοθούν επιπλέον υγρά χωρίς να δοθεί μπουκάλι απευθείας (βλ. το άρθρο του Dr Newman “Lactation Aid”).
Επίσης η μείωση της διάρκειας ή της συχνότητας των γευμάτων μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη πρόσληψη γάλακτος.
Το παρακάτω ΔΕΝ είναι καλοί τρόποι να κρίνουμε την ικανοποιητική πρόσληψη γάλακτος:
1.Δε νιώθετε τους μαστούς σας γεμάτους
Μετά τις πρώτες μέρες ή εβδομάδες είναι σύνηθες για τις περισσότερες μητέρες να μη νιώθουν τους μαστούς γεμάτους. Το σώμα σας προσαρμόζεται στις ανάγκες του μωρού σας. Αυτή η αλλαγή μπορεί να συμβεί αρκετά ξαφνικά. Μερικές μητέρες που θηλάζουν απόλυτα καλά δε νιώθουν ποτέ τους μαστούς φορτωμένους ή γεμάτους.
2.Το μωρό κοιμάται όλη τη νύχτα
Όχι απαραίτητα. Ένα μωρό 10 ημερών -για παράδειγμα- που κοιμάται όλη νύχτα μπορεί στην πραγματικότητα να μην προσλαμβάνει αρκετό γάλα. Ένα μωρό που είναι πολύ νωθρό και πρέπει να το ξυπνήσουν για να φάει ή που είναι “πολύ καλό μωρό”, μπορεί να μην προσλαμβάνει αρκετό γάλα. Υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις αλλά ζητείστε βοήθεια γρήγορα.
Παρόλο που τα μωρά μερικές φορές κλαίνε μετά τα γεύματα λόγω πείνας, υπάρχουν κι άλλες αιτίες κλάματος (βλ. το άρθρο του Dr Newman “Colic in the Breastfeefing Baby”). Μην περιορίζετε τους χρόνους των γευμάτων. “Τελειώστε” την πρώτη πλευρά προτού προσφέρετε την άλλη. Να θυμάστε να παρατηρείτε προσεκτικά το πηγούνι του μωρού -αυτό θα σας πει αν το μωρό πράγματι τρώει ή αν απλά πιπιλάει!
Για μία μητέρα μπορεί να είναι συνηθισμένο να θηλάζει κάθε τρεις ώρες περίπου. Για μία άλλη οι τρεις ώρες μπορεί να είναι μεγάλο διάστημα ανάμεσα στα γεύματα. Για μία μητέρα ένα γεύμα που διαρκεί τριάντα λεπτά είναι μεγάλο, ενώ για μία άλλη είναι μικρό.
Δεν υπάρχουν κανόνες για τη συχνότητα ή για τη διάρκεια που πρέπει ένα μωρό να θηλάζει. Δεν είναι αλήθεια ότι το μωρό προσλαμβάνει το 90% του γεύματος στα πρώτα 10 λεπτά.
Αφήστε το μωρό να καθορίσει πότε θέλει να φάει και τα πράγματα συνήθως πάνε καλά αν θηλάζει και πίνει στο μαστό και αν έχει τουλάχιστον δύο με τρεις στοιχειώδεις κίτρινες κενώσεις κάθε μέρα.
Θυμηθείτε, ένα μωρό μπορεί να είναι στο μαστό για δύο ώρες αλλά αν θηλάζει με το σωστό τρόπο (ανοιχτό στόμα στο μέγιστο βαθμό ➙ παύση ➙ κλειστό στόμα) για μόνο δύο λεπτά, πιθανόν θα βγει από το μαστό πεινασμένο.
Αν το μωρό αποκοιμηθεί γρήγορα στο μαστό μπορείτε να συμπιέσετε το μαστό για να συνεχίσετε τη ροή του γάλακτος (βλ. το άρθρο του Dr Newman “Breast Compression”).
Επικοινωνήστε με κάποιον ειδικό για οποιαδήποτε ανησυχία αλλά μη βιαστείτε να δώσετε συμπλήρωμα. Αν το συμπλήρωμα είναι πραγματικά απαραίτητο, υπάρχουν τρόποι να το δώσετε χωρίς να χρησιμοποιηθεί τεχνητή θηλή (βλ. το άρθρο του Dr Newman “Lactation Aid”).
5.Μπορώ να αντλήσω μόνο 15 ml γάλα
Αυτό δε σημαίνει τίποτα και δεν πρέπει να σας επηρεάζει. Γι’ αυτό δεν πρέπει να αντλείτε γάλα “απλά και μόνο για να ξέρετε”. Οι περισσότερες μητέρες έχουν άφθονο γάλα.
Το πρόβλημα συνήθως είναι ότι το μωρό δεν προσλαμβάνει το γάλα που είναι διαθέσιμο και αυτό συνήθως συμβαίνει διότι το μωρό δεν είναι σωστά προσκολλημένο στο μαστό και/ή διότι η ροή του γάλακτος δεν είναι καλή.
Μπορεί να πρέπει να χρησιμοποιηθούν συμπιέσεις στο μαστό (βλ. το άρθρο του Dr Newman “Breast Compression”). Αυτά τα προβλήματα συχνά μπορούν εύκολα να διορθωθούν.
Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι το μωρό πεινάει ακόμα και το να υποβάλετε το μωρό σε αυτή τη “δοκιμασία” δεν είναι καλή ιδέα, διότι το μπουκάλι μπορεί να επηρεάσει το θηλασμό. Τα μωρά συχνά θα πιούνε περισσότερα υγρά από μπουκάλι ακόμα κι αν είναι ήδη χορτασμένα.
7.Το πέντε εβδομάδων μωρό ξαφνικά τραβιέται από το μαστό αλλά φαίνεται ακόμα πεινασμένο
Αυτό δε σημαίνει ότι το γάλα σας έχει “στερέψει” ή μειωθεί. Κατά τις πρώτες λίγες εβδομάδες ζωής, τα μωρά συχνά αποκοιμούνται στο μαστό όταν η ροή του γάλακτος επιβραδύνεται ακόμα κι αν δεν έχουν ήδη χορτάσει.
Όταν είναι μεγαλύτερα (4 με 6 εβδομάδων), μπορεί να μην κοιμούνται πια, αλλά αρχίζουν να τραβιούνται ή να δείχνουν ανήσυχα. Η παραγωγή του γάλακτος δεν έχει άλλαξει, το μωρό έχει αλλάξει!
Προσκολλήστε το μωρό στο μαστό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και χρησιμοποιείστε συμπιέσεις για να αυξήσετε τη ροή του γάλακτος (βλ. τα άρθρα του Dr Newnan “When Latching” και “Breast Compression” και παρακολουθείστε τα video στο site του).
Επισημάνσεις για ζυγαριές και βάρη
1.Οι ζυγαριές είναι όλες διαφορετικές. Έχουμε καταγράψει σημαντικές διαφορές από τη μία ζυγαριά στην άλλη. Το αποτέλεσμα από το ζύγισμα συχνά καταγράφεται λάθος. Μία καλά βρεγμένη πάνα μπορεί να ζυγίζει 250gr ή περισσότερο, γι’ αυτό τα μωρά πρέπει να ζυγίζονται γυμνά.
2.Πολλοί κανόνες που αφορούν τη πρόσληψη βάρους προέρχονται από παρατηρήσεις που έχουν γίνει σε μωρά που τρέφονται με φόρμουλα (ξένο γάλα). Δε μπορούν απαραίτητα να εφαρμοσθούν σε μωρά που θηλάζουν. Ένα αργό ξεκίνημα πρόσληψης βάρους μπορεί να αντισταθμιστεί αργότερα όταν εγκατασταθεί η γαλουχία. Οι καμπύλες ανάπτυξης είναι απλά κατευθυντήριες οδηγίες.
Πηγή: mitrikosthilasmos.com
