«Όλα είναι μάταια», «Σιγά μην αλλάξει κάτι», «Μα τόσο ανίκανος/η είμαι να ζήσω, όπως ο υπόλοιπος κόσμος;».
Οι δηλώσεις αυτές είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα σκέψεων πολλών ατόμων στο σύγχρονο Δυτικό κόσμο, και δη στην Ελλάδα της κρίσης, οικονομικής και μη.
Γενική συμπτωματολογία και στατιστικές διαφορές γυναικών- ανδρών
Σύμφωνα με την τελευταία (5η) έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, για να διαγνωσθεί κάποιος με κατάθλιψη θα πρέπει να βιώνει πέντε από τα παρακάτω συμπτώματα για τουλάχιστον δυο εβδομάδες, με απαραίτητα ένα από τα δυο πρώτα:
-Καταθλιπτική διάθεση σχεδόν καθημερινά
-Έντονη μείωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, σχεδόν καθημερινά
-Απώλεια ή αύξηση της όρεξης ή μεταβολή του βάρους
-Διαταραχές του ύπνου
-Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν καθημερινά
-Κόπωση ή απώλεια ενεργητικότητας σχεδόν καθημερινά
-Αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής σχεδόν καθημερινά
-Ελαττωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης ή δυσκολία λήψης αποφάσεων σχεδόν καθημερινά
-Σκέψεις θανάτου ή απόπειρα αυτοκτονίας
Η κατάθλιψη δεν εκδηλώνεται πανομοιότυπα σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο-και κυρίως από γυναίκα σε άνδρα-, τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά. Μια στις πέντε γυναίκες και ένας στους οκτώ άντρες, θα παρουσιάσει κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του, σύμφωνα με τα υπάρχοντα διεθνή στοιχεία. Στην Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα του ΕΠΙΨΥ, από το 2011 τα περιστατικά μείζονος κατάθλιψης αυξήθηκαν κατά 50% , ενώ το 2013 η μηνιαία επικράτηση της μείζονος κατάθλιψης ανέρχεται σε ποσοστό 12, 3 % του γενικού πληθυσμού. Ο κίνδυνος να νοσήσει οποιοσδήποτε από Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή είναι 10%- 25% για τις γυναίκες και 5%- 12% για τους άντρες, ενώ κάθε στιγμή το 5%- 9% των γυναικών και το 2%- 3% των ανδρών υποφέρουν από αυτή.
Παράγοντες ευαλωτότητας των γυναικών στην κατάθλιψη και συνέπειες
Η ίδια η φύση της γυναίκας και το βιολογικό της υπόβαθρο αυξάνει τις πιθανότητες να εκδηλώσει καταθλιπτικά συμπτώματα στη ζωή της. Καθ’ όλη τη διάρκεια του αναπαραγωγικού της κύκλου (προεμμηνοροϊκό στάδιο, έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση) οι ορμονικές διακυμάνσεις είναι έντονες και πολλαπλές, με αποτέλεσμα να μεγαλώνει ο κίνδυνος για δυνατά αισθήματα θλίψης και ανηδονίας.
Η διαφορά στα ποσοστά εμφάνισης κατάθλιψης των δυο φύλων σχετίζεται και με ψυχολογικούς παράγοντες. Οι γυναίκες τείνουν να ασχολούνται έντονα με τα δυσάρεστα συναισθήματα τους, να μιλούν συνεχώς για αυτά και να προσπαθούν, συνήθως, με τη βοήθεια φίλων να αναλύσουν όσα νιώθουν. Ο μηρυκασμός αυτός έχει συνδεθεί μέσω ερευνών με τη συντήρηση και διαιώνιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Αντίθετα, οι άντρες αποσπούν την προσοχή τους από δύσκολα συναισθήματα, γεγονός που αποτρέπει και την επικράτηση της κατάθλιψης. Είναι, επίσης, αξιοσημείωτο ότι η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα αναφορικά με την κατάθλιψη ξεκινά στην εφηβεία, όπου, λόγω των ορμονικών αλλαγών, ξεκινά και η κακή εικόνα σώματος και κατά συνέπεια εαυτού.
Σύμφωνα με τον Άγγλο ψυχολόγο George Brown, οι διαφορές συχνότητας στην κατάθλιψη ανάμεσα στα δύο φύλα είναι, σε σημαντικό βαθμό, συνέπεια της διαφοράς των ρόλων. Η γυναίκα σήμερα είναι ταυτόχρονα μαμά, σύζυγος/ σύντροφος, εργαζόμενη, κόρη, νοικοκυρά, φίλη, με βασικό στοιχείο σε όλους αυτούς τους ρόλους και κατ’ επέκταση στις σχέσεις τη φροντίδα των άλλων. Η συσσώρευση όλων αυτών των υποχρεώσεων αποτελεί ψυχοπιεστικό παράγοντα για τη γυναίκα και έχει άμεση επίδραση στην αυτοεκτίμησή της, σε ενδεχόμενη περίπτωση «αποτυχίας» εκπλήρωσης των αναγκών ενός ρόλου.
Κατά συνέπεια, μέσα από την αλλαγή διάθεσης σε μια καταθλιπτική περίοδο, οι σχέσεις κλονίζονται δραστικά και η γυναίκα χάνει τον αυτοπροσδιορισμό της. Τείνει είτε να αποσύρεται από τις καθημερινές συνήθειες, λόγω του εμφανούς αυξημένου αισθήματος κόπωσης, είτε να υπεραναλαμβάνει ευθύνες και βάρη, κυρίως μέσα στο σπίτι, για να μην παρεκκλίνει από κάποιο ρόλο. Μια γυναίκα που βιώνει κατάθλιψη απομακρύνεται από το σύντροφο της, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συναισθηματική απόσταση στη σχέση.
Τρόποι αντιμετώπισης- θεραπεία
Οι γυναίκες, στατιστικά, είναι πολύ πιο πιθανό να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό, σε σχέση με τους άντρες, ενώ είναι, συνήθως, πιο ανοιχτές στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία και τείνουν να δεσμεύονται πιο εύκολα στη θεραπευτική σχέση.
Η κατάθλιψη μπορεί να καταπολεμηθεί επαρκώς τόσο μέσα από την ψυχοθεραπεία, όσο και από την ενδεδειγμένη από τον αρμόδιο γιατρό φαρμακευτική αγωγή, κυρίως όμως με τον συνδυασμό τους. Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας μπορούμε να:
-Αναγνωρίσουμε και να διαχειριστούμε επαρκώς τις καταστροφικές μας σκέψεις-πεποιθήσεις (π.χ. δεν αξίζω, τίποτα δε θα ‘φτιάξει’, είμαι ανήμπορη)
-Οριοθετήσουμε την υπερανάληψη των ευθυνών μέσα στο σπίτι, κυρίως σε ό,τι αφορά στα παιδιά (π.χ. αναπροσαρμογή ευθυνών μέσα στην οικογένεια)
-Εντοπίσουμε τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές στις σημαντικές μας σχέσεις και να τις τροποποιήσουμε (π.χ. περιορισμός της μαμάς με «υπερδυνάμεις» και πιο πολλά «δε μπορώ»)
-Διεκδικήσουμε προσωπικό χώρο και χρόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας (π.χ. ακόμη και μια ώρα μόνο για τις ανάγκες μας μέσα στην ημέρα είναι στοιχείο φροντίδας του εαυτού μας)
-Αναζητήσουμε βοήθεια, συναισθηματική ή πρακτική, από το οικογενειακό ή το φιλικό υποστηρικτικό πλαίσιο. Ας μην ξεχνάμε, ότι η αυθεντική ανθρώπινη επαφή είναι πάντα ανακουφιστική.
-Αναπτύξουμε ουσιαστική και ανοιχτή επικοινωνία σε όλες τις σχέσεις (π.χ. να είμαστε ακριβείς σε όσα λέμε, για να αποφεύγονται οι γενικεύσεις, να αναφερόμαστε στα συναισθήματα και όχι μόνο στις απόψεις μας και να ενδιαφερόμαστε για την κατάσταση στο εδώ και τώρα και όχι για παρελθούσα γεγονότα)
Οι άντρες στο άκουσμα της εγκυμοσύνης πάντα θα πανικοβάλλονται…
