Οι οξύουροι, τα λευκά μικρά σκουληκάκια που ζουν στο κατώτερο τμήμα του εντέρου και προκαλούν φαγούρα στα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας, ταλαιπωρούν πολλές οικογένειες.
Πρόκειται για λευκούς σκώληκες σε μορφή στενού μακρού ραβδιού, που συχνά ανευρίσκονται σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας (threadworms). Συχνά προσβάλλουν πάνω από ένα μέλος της οικογένειας.
Ζουν στο κατώτερο τμήμα του εντέρου και, κατά την διάρκεια της νύχτας, βγαίνουν έξω από το ανθρώπινο σώμα από τον πρωκτό για να αφήσουν τα αυγά τους στο περίνεο, δηλαδή στην περιοχή ανάμεσα στους γλουτούς. Η διαδικασία αυτή προκαλεί στο παιδί ενοχλητικό κνησμό στην περιοχή του πρωκτού ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της νύχτας.
Πως μεταδίδονται;
Μεταδίδονται με τα μολυσμένα χέρια του παιδιού. Συγκεκριμένα, το παιδί ξύνει τον ποπό του, μεταφέρει τα αυγά κάτω από τα νύχια στα χέρια του και μετά τα μεταφέρει στο στόμα του ή και σε άλλα αντικείμενα που θα πιάσουν άλλα άτομα. Τα αυγά είναι πολύ ανθεκτικά και μπορούν να ζήσουν σχεδόν 2 εβδομάδες μακριά από το ανθρώπινο σώμα, πάνω σε αντικείμενα. Όταν ένα άτομο πιάσει τα αυγά και τα καταπιεί, αυτά εκκολάπτονται στο λεπτό έντερο, γίνονται σκώληκες και κατεβαίνουν πιο κάτω στο παχύ έντερο. Συνολικά ζουν 5 με 6 εβδομάδες και λίγο πριν το τέλος της ζωής τους τα θηλυκά βγαίνουν από τον πρωκτό και εναποθέτουν τα αυγά τους.
Δεν μεταδίδονται ποτέ από κατοικίδια ή άλλα ζώα, παρά μόνο από άλλον άνθρωπο.
Πόσο σοβαρή πάθηση είναι;
Οι σκώληκες δεν συνιστούν σοβαρή λοίμωξη και πέρα από τον κνησμό δεν προκαλούν καμία επιπλοκή. Ωστόσο, μπορεί να είναι επίμονη λοίμωξη: παρόλο που υπάρχει πολύ αποτελεσματική φαρμακευτική θεραπεία, συχνά συμβαίνουν υποτροπές μέσα στην ίδια οικογένεια, οπότε χρειάζεται να παρθούν συγκεκριμένες προφυλάξεις για να σταματήσει ο κύκλος της εξάπλωσης μεταξύ των μελών της οικογένειας και σε άλλους.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Πολλοί άνθρωποι φέρουν οξύουρους χωρίς να παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα.
Το παιδί ξύνει έντονα την πρωκτική περιοχή, ιδιαίτερα το βράδυ και τις πρώτες πρωινές ώρες.
Ο έντονος κνησμός οδηγεί κάποιες φορές σε φλεγμονή του πρωκτού, με ερυθρότητα και αμυχές. Η φλεγμονή επεκτείνεται και γύρω από τον κόλπο.
Ο κνησμός μπορεί να προκαλέσει ανήσυχο ύπνο στο παιδί.
Σπάνια όταν το πρόβλημα είναι έντονο μπορεί το παιδί να παραπονεθεί για πόνο χαμηλά στην κοιλιά.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Οι γονείς συχνά μπορούν να δουν τους σκώληκες στον πρωκτό του παιδιού κατά την διάρκεια της νύχτας, χρησιμοποιώντας έναν φακό ή/ και μεγενθυτικό φακό. Η εικόνα είναι μικροσκοπικά λευκά νήματα που κινούνται. Άλλοτε μπορεί να είναι εμφανείς στα κόπρανα του παιδιού.
Η διάγνωση μπορεί να γίνει και με τη βοήθεια κολλητικής διαφανούς ταινίας. Μόλις το παιδί ξυπνήσει το πρωί και πριν πάει στην τουαλέτα, κολλάμε ένα κομμάτι ταινίας στον πρωκτό, το αφήνουμε για λίγο και έπειτα το ξεκολλάμε, το βάζουμε σε ένα αποστειρωμένο δοχείο και το μεταφέρουμε σε μικροβιολογικό εργαστήριο για εξέταση κάτω από μικροσκόπιο.
Σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι αναγκαία η διάγνωση παραπάνω, και ο γιατρός αποφασίζει να δώσει την κατάλληλη θεραπεία με βάση τα συμπτώματα του παιδιού.
Πως γίνεται η αντιμετώπιση;
Υπάρχουν ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα για την θεραπεία των σκωλήκων, όπως η μεβενδαζόλη, η πιπεραζίνη και η πυραντέλη. Τα φάρμακα αυτά σκοτώνουν τους ενήλικες σκώληκες αλλά όχι τα αυγά. Η θεραπεία αυτή γίνεται άπαξ και ίσως συστηθεί επανάληψη με μια ακόμα άπαξ δόση 2 εβδομάδες αργότερα. Την ημέρα που το παιδί παίρνει το σιρόπι είναι καλό το βράδυ να κάνει ντουζ αλλά και το επόμενο πρωί, ώστε να απομακρυνθούν τα αυγά που έχουν απομείνει.
Ποιες άλλες προφυλάξεις πρέπει να πάρουμε για την πρόληψη μετάδοσης της λοίμωξης;
Δυστυχώς το κυριότερο πρόβλημα με τους οξύουρους είναι οι υποτροπές. Για να προλάβουμε την επανεμφάνιση οξύουρων στο παιδί ή την μετάδοση σε άλλους, πρέπει να ληφθούν οι παρακάτω προφυλάξεις:
• Όλα τα μέλη της οικογένειας πρέπει να λάβουν θεραπεία, συμπεριλαμβανομένων και των ενηλίκων, που επίσης κολλούν και μεταδίδουν την μόλυνση, και συμπεραλαμβανομένων όσων παιδιών ή ενηλίκων δεν παρουσιάζουν επί του παρόντος συμπτώματα.
• Αποτρέπουμε το παιδί από το να κάνει αμυχές και να ξύνεται έντονα
• Προσέχουμε ιδιαίτερα τα νύχια του παιδιού, διατηρώντας τα καθαρά και κομμένα. Το αποτρέπουμε από το να δαγκώνει τα νύχια του ή να πιπιλίζει το δάχτυλό του.
• Κάθε φορά που το παιδί χρησιμοποιεί την τουαλέτα, πρέπει να πλένει τα χέρια του με ζεστό νερό και σαπούνι για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα.
• Ρούχα, ιδιαίτερα εσώρουχα, πιτζάμες, σεντόνια, σκεπάσματα, πετσέτες, παιχνίδια, ιδιαίτερα τα μαλακά όπως αρκουδάκια κλπ, πρέπει να πλυθούν εντατικά σε ζεστό νερό.
• Καλή καθαριότητα στο σπίτι και ηλεκτρική σκούπα ιδιαίτερα στο χώρο που κοιμάται το παιδί, για να απομακρυνθούν τα αυγά. Τα αυγά επιβιώνουν για εβδομάδες έξω από το ανθρώπινο σώμα και μπορεί να γίνουν μέρος της σκόνης στο σπίτι. Ιδιαίτερη προσοχή στα στρώματα και στα κρεβάτια. Ιδιαίτερα καλή καθαριότητα στην τουαλέτα.
• Αποτρέπουμε το παιδί από το να βάζει στο στόμα του πράγματα που είναι πεσμένα στο πάτωμα ή από το να τρώει φαγητό που έπεσε στο πάτωμα.
Τα αυστηρά μέτρα υγειινής είναι απαραίτητα για να εκριζωθεί το πρόβλημα από την οικογένεια.
Σε επίμονες περιπτώσεις και επιπρόσθετα στα παραπάνω, όλα τα μέλη της οικογένειας μπορεί να χρειαστεί:
• Να φορούν στενά εσώρουχα ώστε να μην μπορούν να ξυθούν στην πρωκτική περιοχή χωρίς να το συνειδητοποιούν κατά την διάρκεια του ύπνου τους
• Να αλλάζουν εσώρουχο κάθε πρωί
• Να χρησιμοποιούν γάντια κατά τον ύπνο
• Να πλένουν την πρωκτική περιοχή το πρωί αμέσως μόλις σηκωθούν από το κρεβάτι
• Να πλένουν καλά τα χέρια τους με σαπούνι και νερό το πρωί, όποτε πιάνουν τρόφιμα και όποτε πηγαίνουν στην τουαλέτα
• Να αποφεύγουν να μοιράζονται πετσέτες ή οδοντόβουρτσες
Τι πρέπει να θυμάστε;
Η θεραπεία του παιδιού με φάρμακο συνήθως δεν αρκεί. Πρέπει να γίνει ταυτόχρονα με:
• Θεραπεία όλης της οικογένειας
• Αυστηρά μέτρα υγειινής στο σπίτι
Για να υπάρξει μόνιμο θετικό αποτέλεσμα.
Και τι γίνεται με το σχολείο του παιδιού;
Συχνά η υποτροπή της λοίμωξης δεν έρχεται από το σπίτι αλλά από το σχολείο ή τον παιδικό σταθμό, ιδιαίτερα από τις τουαλέτες.
Το παιδί με οξύουρους μπορεί να συνεχίσει να πηγαίνει στο σχολείο, αρκεί να λάβει θεραπεία και να εφαρμοστούν τα μέτρα υγειινής που αναφέρθηκαν παραπάνω για το σπίτι.
Στέλιος Παπαβέντσης MRCPCH DCH IBCLC -pediatros-thes.gr
