Σε ποια ηλικία μπορώ να διδάξω στο παιδί μου την πειθαρχία;
Σε εκείνες τις δύσκολες στιγμές που βγαίνετε από τα ρούχα σας γιατί το νήπιό σας πετάει για χιλιοστή φορά το ποτήρι του στο πάτωμα, ίσως αναρωτιέστε τι κάνετε λάθος και δεν μπορείτε να το εκπαιδεύσετε ώστε να αρχίσει να πειθαρχεί. Το σφάλμα σας μπορεί να είναι ότι έχετε υπερβολικές απαιτήσεις για την ηλικία του, απαντά η Catherine Pearlman, συγγραφέας του καινούριου βιβλίου Ignore It! (Αγνόησέ το!).
Στην πραγματικότητα όμως το μόνο αποτέλεσμα που έχει η προσπάθειά μας να κάνουμε ένα παιδί κάτω των δύο ετών να πειθαρχήσει είναι να απελπιζόμαστε και, συχνά, να του βάζουμε τις φωνές. Σύμφωνα μάλιστα με μια έρευνα του 2013, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Child Development, οι λεκτικές επιθέσεις στα παιδιά (φωνές, προσβολές, βρίσιμο) είναι εξίσου επιβλαβείς με την άσκηση σωματικής βίας (χαστούκια, «ξυλιές»). Η τελευταία, όπως έχουν δείξει 5 δεκαετίες ερευνών, αυξάνει τον κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες, επιθετικότητα και αντικοινωνικές συμπεριφορές αργότερα στη ζωή του παιδιού.
Στην πραγματικότητα δεν φταίει το ίδιο το παιδί που δεν είναι έτοιμο να πειθαρχήσει, προσθέτει η Pearlman. Η λογική της πειθαρχίας, συμπληρώνει η ίδια, είναι να προκαλέσουμε συνέπειες που ένα παιδί θα συνδέσει με μια πράξη ώστε να αποφύγει να την επαναλάβει στο μέλλον. Αλλά αν ένα νήπιο δεν είναι ακόμα σε κατάλληλη ηλικία για να κάνει αυτή τη σύνδεση στο μυαλό του (πράξη-συνέπεια), απλά βλέπει τους γονείς του να του βάζουν τις φωνές χωρίς να καταλαβαίνει το γιατί.
«Αν ένα νήπιο 18 μηνών δει ένα άλλο παιδί να τρέχει στη μέση του δρόμου και να αποφεύγει οριακά να χτυπηθεί από διερχόμενο αυτοκίνητο, δεν θα μάθει ότι δεν πρέπει να τρέχουμε στη μέση του δρόμου. Ακόμα δεν έχει αναπτύξει αυτή την ικανότητα», φέρνει ως παράδειγμα η συγγραφέας.
Και τι μπορούμε να κάνουμε για να ελέγξουμε τη συμπεριφορά ενός νηπίου κάτω των 2 ετών; Να προσπαθήσουμε να του αποσπάσουμε την προσοχή, απαντά η Pearlman. Αν για παράδειγμα δεν σταματάει να πετάει ξανά και ξανά ένα παιχνίδι, μπορούμε να του πάρουμε το παιχνίδι από τα χέρια. Και όταν αρχίσει να διαμαρτύρεται (πράγμα που μάλλον θα συμβεί), μπορούμε να το κάνουμε να ξεχαστεί π.χ. μιλώντας του με μια αστεία φωνή ή δείχνοντάς του κάτι άλλο στο σπίτι που θα προσελκύσει το ενδιαφέρον του. «Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν χρειάζονται τιμωρία. Χρειάζεται απλά να σταματήσουν να κάνουν ό,τι κάνουν», εξηγεί η Pearlman.
Γύρω στην ηλικία των δύο ετών αρχίζει ένα παιδί να έρχεται σε επαφή με την έννοια της συνέπειας. Και η παγίδα που πρέπει να αποφύγουμε εδώ ως γονείς, τονίζει η Pearlman, είναι να μετατρέψουμε άθελά μας την τιμωρία σε ένα όπλο που χρησιμοποιεί το παιδί για να αποσπάσει περισσότερη προσοχή από εμάς.
«Όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται άσχημα, έχει την αμέριστη προσοχή μας», εξηγεί η συγγραφέας. «Αυτό από μόνο του το ενθαρρύνει να συνεχίσει την άσχημη συμπεριφορά του». Για να αποφύγουμε αυτή την παγίδα μπορούμε στη διάρκεια της τιμωρίας (αν, ας πούμε, στείλουμε το παιδί μας στο δωμάτιό του) να το αγνοήσουμε εντελώς για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Διαφορετικά, ίσως εκείνο να αρχίσει να αντιμετωπίζει την τιμωρία σαν ένα παιχνίδι με… έπαθλο την προσοχή των γονιών του, ακυρώνοντας έτσι την αξία της τιμωρίας.
Όταν ένα παιδί μπαίνει στη σχολική ηλικία είναι πλέον σε θέση να επεξεργαστεί σε βάθος τις αληθινές συνέπειες των πράξεών του. Καταλαβαίνει για παράδειγμα ότι αν δεν κάνει εγκαίρως τα μαθήματά του, δεν θα έχει χρόνο να βγει έξω να παίξει με τους φίλους του. Αποκτά, επιπλέον, την ικανότητα της συναισθηματικής ταύτισης, δηλαδή μπορεί να μπει στη θέση ενός άλλου ανθρώπου. Οι παραπάνω δύο παράγοντες έχουν ως αποτέλεσμα ένα παιδί σχολικής ηλικίας να αρχίσει να μαθαίνει και από την εμπειρία του, όχι μόνο από τις τιμωρίες που του επιβάλλουν οι γονείς. Και είναι πάντα πιο αποτελεσματικό να μαθαίνεις από τα λάθη σου, συμπληρώνει η Pearlman.
Με λίγα λόγια, αν ένα παιδί δεν είναι ακόμα αναπτυξιακά έτοιμο να διδαχθεί την πειθαρχία, το μόνο που καταφέρνουμε ως γονείς στην προσπάθειά μας να του την επιβάλουμε είναι να ξοδεύουμε το σάλιο μας και, ίσως, να του κάνουμε άθελά μας κακό.
Γι’ αυτό, την επόμενη φορά που το νήπιό σας θα ρίξει ένα ποτήρι με νερό στο πάτωμα, αποφύγετε να του βάλετε τις φωνές. Έτσι δεν θα αμελήσετε το καθήκον σας ως γονείς, αλλά θα κρατήσετε δυνάμεις για τις μελλοντικές σας μάχες, όπου αληθινά θα σας χρειαστούν.
