Κάθε κοινωνία, από την πιο πρωτόγονη έως την πιο ανεπτυγμένη, χρειάζεται την δημιουργία των δικών της φανταστικών ιστοριών, οι οποίες βρίθουν από περιπέτειες, συμβολισμούς και ηθικά διδάγματα.
Οι ψυχολόγοι προσπαθούν να αναλύσουν τα παραμύθια από την ψυχολογική σκοπιά τους. Ενώ οι συγγραφείς προσπαθούν να βρουν το βαθύτερο νόημά τους. Οι εικόνες των παραμυθιών είναι παρόμοιες με τις εικόνες των ονείρων. Ο Φρόιντ ανέλυσε τους συμβολισμούς των παραμυθιών και τους συσχέτισε με τους συμβολισμούς που είχαν οι ασθενείς του στα όνειρά τους. Τα παραμύθια, κατά τον Γιουνγκ ήταν μέρος του “συλλογικού ασυνείδητου”. Με τον όρο αυτό, αναφερόταν στις αρχέτυπες ιδέες που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά. Ιδέες όπως, η τροφοδότης μητέρα-φύση, ο κύκλος της ζωής, το σκοτεινό και μαύρο άγνωστο ή το νερό ως έκφραση αναγέννησης, είναι μονάχα μερικές από τις αρχέτυπες ιδέες που υπάρχουν στην ιστορία των πολιτισμών.
Τα παραμύθια εξελίσσονται στον χώρο και το χρόνο. Στο κάποτε, στο παντού και το τώρα. Για να κατανοήσουμε τα παραμύθια, πρέπει να εισχωρήσουμε σε άλλο κόσμο, σε άλλο χώρο, χρόνο και πραγματικότητα. Τα παραμύθια μας αφορούν όλους. Έχουν διαχρονική εμβέλεια. Αποτελούν έναν τρόπο έκφρασης ιδεών. Συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των διλημμάτων ενός παιδιού στο δρόμο του προς την ενηλικίωση. Μπορούν να υποβοηθήσουν τους ενήλικες να ξεπεράσουν κάποια ψυχολογικά προβλήματα. Ο Γιουνγκ, έλεγε ότι ”στα παραμύθια η ψυχή διηγείται την ιστορία της”. Η αξία τους είναι αναμφισβήτητα παιδευτική και διδακτική.
Τα σύμβολα αποτελούν κλειδί για την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Το σύμβολο αποτελεί τον καλύτερο τρόπο έκφρασης του άγνωστου και ασυνείδητου. Όταν συνειδητοποιήσουμε το βαθύτερο νόημα του παραμυθιού, τότε μπορούμε πολύ εύκολα να αντιμετωπίσουμε τις ασυνείδητες σκέψεις και τις φοβίες μας. Οι ενήλικες έχουν την τάση να εκλαμβάνουν στην κυριολεξία τα πράγματα που λέγονται στα παραμύθια. Τα παιδιά, απεναντίας, τα εκλαμβάνουν διαισθητικά, και εξάγουν τα δικά τους συμπεράσματα.
Τα παραμύθια και οι παιδικές ιστορίες (Χάνσελ και Γκρέτελ, Κοκκινοσκουφίτσα, Χιονάτη, Μάγος του Όζ, Ραπουνζέλ, Μικρός Πρίγκιπας, μύθοι του Αισώπου, τα παραμύθια των αδερφών Γκρίμ, ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ, και πολλά άλλα) είναι πλούσιες πηγές υλικού. Αποκαλύπτουν το κουράγιο, την καρτερικότητα, και τη θέληση για ζωή.
ΧΡΩΜΑΤΑ
Στα παραμύθια βλέπουμε τη παρουσία χρωμάτων. Κυρίως του λευκού, του μαύρου και του κόκκινου, καθώς και μιας μεγάλης ποικιλίας άλλων χρωμάτων. Ένα μωσα’ι’κό χρωμάτων, υψηλής αισθητικής τέρψης, όπως ένας ζωγραφικός πίνακας.
ΚΟΚΚΙΝΟ: Το κόκκινο συμβολίζει την αγάπη, τη σεξουαλικότητα, το ανθρώπινο συναίσθημα, τη ζωή και το πάθος. Δίπλα στις κόκκινες φλόγες του τζακιού η γιαγιά εξιστορούσε στα εγγόνια της τα παραμύθια. Η κάπα της κοκκινοσκουφίτσας είναι κόκκινη. Το μήλο είναι κόκκινο. Τα μάγουλα της χιονάτης είναι κόκκινα. Τα γοβάκια είναι κόκκινα. Τα χείλη είναι κόκκινα. Τα μαγικά παπούτσια της Ντόροθι στο παραμύθι του ”Μάγου του Όζ” είναι κόκκινα.
ΑΣΠΡΟ: Το άσπρο συμβολίζει την αγνότητα, την αθωότητα και την πνευματικότητα. Παρατηρούμε το λευκό δέρμα, σαν χιόνι, της χιονάτης. Ένα από τα τρία γουρουνάκια έχει άσπρο χρώμα. Τα παράθυρα του ζαχαρωτού σπιτιού είναι φτιαγμένα από άσπρη ζάχαρη. Οι κύκνοι είναι κάτασπροι. Η ευχή της βασίλισσας να αποκτήσει παιδί με δέρμα άσπρο, σαν το χιόνι. Οι πέτρες είναι άσπρες, και συμβολίζουν τις άσπρες πέτρες που μάζεψε ο Δαυίδ στο δρόμο του για τον Γολιάθ. Στα ”παραμύθια των αδερφών Γκρίμ” χαρακτηριστικό είναι το παραμύθι της χιονόλευκης και της ροδοκόκκινης.
ΜΑΥΡΟ: Το μαύρο συμβολίζει το θάνατο και την θνητότητα. Παρατηρούμε μαυροφορεμένες γριές μάγισσες. Την ευχή της βασίλισσας να αποκτήσει το παιδί της μαύρα μαλλιά σαν τον έβενο. Μαύρα πουλιά. Μαύρους λύκους. Το ένα από τα τρία γουρουνάκια είναι μαύρο. Οι σκιές είναι μαύρες. Το δάσος είναι μαύρο. Το άγνωστο που θα αντιμετωπίσουμε είναι μαύρο. Τα βαθιά σκοτεινά νερά είναι μαύρα. Το ίδιο το σκοτάδι που απλώνεται την νύχτα έχει την απόχρωση του μαύρου.
ΆΛΛΑ ΧΡΩΜΑΤΑ: Παρατηρούμε παντού την παρουσία του κίτρινου. Τα χρυσαφένια μαλλιά της ”Ραπουνζέλ”. Τις ξανθομαλλούσες καλλονές. Τον κίτρινο τούβλινο δρόμο που οδηγούσε στην σμαραγδένια πολιτεία του ”Μάγου του Όζ”. Επίσης της παρουσία του πορτοκαλί χρώματος. Της πορτοκαλιάς κολοκύθας που μεταμορφώνεται σε άμαξα για να οδηγήσει τη Σταχτοπούτα στο χορό. Του καφετί χρώματος. Ένα από τα τρία έχει καφέ χρώμα. Του γαλάζιου χρώματος. Τους γαλάζιους πρίγκιπες. Του πράσινου χρώματος. Τους πράσινους βατράχους. Πολύχρωμους σπόρους, χρωματιστά χωράφια, ασημένια και γυάλινα γοβάκια και πολλά άλλα.
ΑΡΙΘΜΟΙ
Οι αριθμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα παραμύθια και συσχετίζονται με την παράδοση.
ΔΥΟ: Το δυο εκφράζει την συνεργασία, τη μεσολάβηση και την διπλωματία. Επίσης συμβολίζει τον συμβιβασμό και την υπακοή. Το δυο αναζητά την αρμονία στις σχέσεις, την αγάπη, την συντροφικότητα και την δυαδικότητα. Χαρακτηριστικό παραμύθι των αδελφών Γκριμ είναι ”οι δυο πιστοί φίλοι”.
ΤΡΙΑ: Στη Βίβλο, ο αριθμός 3 αντιπροσωπεύει την ψυχή, και κάθε τι το πνευματικό. Ο αριθμός αυτός θεωρείται “τέλειος” αριθμός, και αντιπροσωπεύει την Αγία Τριάδα. Την τριάδα της μητέρας, του πατέρα και του παιδιού. Είναι οι τρεις ευχές που έχουν δοθεί. Τα τρίακατορθώματα ενός ήρωα. Συχνά μια οικογένεια αποτελείται από τρία αδέλφια. Στην ”Ωραία Κοιμωμένη” ο αριθμός τρία συνδέεται με τη μοίρα, το θάνατο. Και τις τριάδες, οι οποίες στην αρχαιότητα ονομάζονταν Μοίρες (η Κλωθώ κάνει την πραγματική περιστροφή, η Λάχεσις πιάνει το νήμα και η Άτροπος κόβει το νήμα, θέτοντας τέλος στην ζωή ενός θνητού). Το τρία στη ”Σταχτοπούτα”, συμβολίζει τις τρεις μέρες (συμβολικός αριθμός), που διαρκεί ο χορός. Τρεις φορές πηγαίνει στο χορό του βασιλιά. Συμβολικά υποδηλώνεται η αμφιθυμία της ερωτικής της συνεύρεσης, και ο φόβος της να το επιχειρήσει.
ΤΕΣΣΕΡΑ: Το 4 συμβολίζει τον υλικό κόσμο που, σύμφωνα με τους αρχαίους, προκύπτει από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Στα ”παραμύθια των αδελφών Γριμ” διαβάζουμε για τους τέσσερις μουσικούς της Βρέμης, και τα τέσσερα αδέλφια.
ΕΞΙ: Εκφράζει την αγάπη, την προσφορά, την οικογένεια και την υποχρέωση. Κυρίως, όμως, την αρμονία και την ισορροπία στις καταστάσεις. Στα ”παραμύθια των αδελφών Γκριμ” διαβάζουμε για τους έξι συντρόφους, τους έξι πολύτιμους συνεργάτες, και τους έξι κύκνους.
ΕΠΤΑ: Στους ”Επτά νάνους”, υποδηλώνονται οι εφτά ημέρες της εβδομάδας, που πρέπει να είναι αποδοτικές. Η ”Χιονάτη” οφείλει να κάνει το δικό της κύκλο «εργασίας» για να γίνει ένα υπεύθυνο άτομο. Επίσης θα μπορούσαν να συσχετιστούν με τα επτά μυστήρια του Μίθρα και τους επτά πλανήτες της αστρολογίας. Οι Αδερφοί Γκριμ πίστευαν στον αριθμό 7. Ένα παραμύθι τους αναφέρεται στα επτά μαύρα πουλιά. Από τον «Λύκο και τα Επτά Κατσικάκια», μέχρι τα έξι αδέρφια του «Κοντορεβιθούλη», και τις μαγικές του μπότες που διένυαν ένα μίλι με επτά μόνο βήματα, φαίνεται ότι ο αριθμός αυτός παίζει ρόλο κλειδί στις ιστορίες τους. Αυτό σχετίζεται με την αριθμολογία της Ιουδαϊκής – Χριστιανικής θρησκείας. Το άθροισμα του 3 με το 4, εκφράζει συμβολικά κάθε τι το ανθρώπινο. Τέλος στο παραμύθι της ”Βασίλισσας Των 5 Λουλουδιών”, βλέπουμε ότι το σπίτι περιβάλλεται από 7 χαντάκια και 7 φράκτες από καλάμια, που συμβολίζουν τα 7 στάδια μύησης. Το ξεπέρασμα των φρακτών, χαντακιών συμβολίζει το πέρασμα μέσα από την αυτογνωσία. Στο παραμύθι ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ”, βλέπουμε την Ύδρα. Ήταν ένα θαλάσσιο τέρας με επτά κεφάλια που στο στόμα τους έχουν αιχμηρά δόντια. Το τέρας πλησιάζει την παραλία και τρομάζει τους κατοίκους των χωριών. Τους υποχρεώνει να του δίνουν τροφή. Κρατάει σκλαβωμένη τη χώρα των επτά Ανέμων, γιατί έχει βάλει ένα κεφάλι της σε κάθε έναν από τους επτά μύλους του χωριού. Οι χωρικοί αναγκάζονται να φέρνουν στους μύλους το σιτάρι, αλλά να μην παίρνουν αλεύρι. Το σιτάρι καταλήγει τελικά στο στομάχι του θαλάσσιου τέρατος.
ΔΩΔΕΚΑ: Στην ”Ωραία Κοιμωμένη” οι 12 καλές νεράιδες συμβολίζουν την εμμηνόρροια, (μια φορά το μήνα, 12 φορές το χρόνο), που θα αφυπνίσει σεξουαλικά τη βασιλοπούλα, και θα την ετοιμάσει για γάμο. Στις 12 το βράδυ η Σταχτοπούτα φτάνει στο χορό και έπειτα φεύγει, κατά υπόδειξη της νονάς της. Όταν χάνει το γοβάκι της, τα μάγια λύνονται και η άμαξα μετατρέπεται σε κολοκύθα. Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” βλέπουμε τις 12 οπαλίνες/τα μαγικά πετράδια που ο Μέρλιν έδωσε στον καθένα από τους ιππότες της Στρογγυλής τραπέζης. Ο κάθε ιππότης, όταν κρατούσε στο χέρι του τη μαγική οπαλίνα, μπορούσε να ζητήσει βοήθεια από τον Μέρλιν. Αλλά μόνο για μια φορά.
ΔΕΚΑΤΡΙΑ: Στην ”Ωραία κοιμωμένη” η 13η κακιά νεράιδα υποδεικνύει την κατάρα που αναφέρεται στην εμμηνόρροια. Άν παρεμποδιστεί, θα απαγορέψει τη σεξουαλική εκπλήρωση.
ΖΩΑ ΜΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Πολλές φορές τα ζώα και τα φυτά αποκτούν ανθρώπινες ιδιότητες και συμπεριφέρονται, σαν άνθρωποι. Δηλαδή μιλούν, σκέφτονται, και βοηθούν τους ανθρώπους. Ο γάτος, σε πολλά παραμύθια, δεν είναι μόνο κολπατζής, αλλά φύλακας, και προστάτης των θνητών. Για παράδειγμα στον ”Παπουτσωμένο Γάτο” ο γάτος βοηθά τον αφέντη του να γίνει βασιλιάς. Τα πουλιά βοηθούν τη Σταχτοπούτα να πάει στον χορό, και να παντρευτεί τον πρίγκιπά της. Οι ήρωες σώζουν ή βοηθούν ένα ζώο, και αυτό από ευγνωμοσύνη, τους ανταποδίδει τη σωτηρία του. Στο παραμύθι, ”η Ωραία και το Τέρας”, με την βοήθεια των ζώων, η πεντάμορφη βρίσκει τον μαγεμένο ήρωα που τον είχε χάσει, και λύνονται τα μάγια.
ΑΛΕΠΟΥ: Συμβολίζει τη σοφία, όπως φαίνεται στον ”Μικρό Πρίγκιπα”. Αντίθετα στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει τη πονηριά.
ΒΑΤΡΑΧΟΣ: Ο βάτραχος που μιλάει, συμβολίζει την άσχημη, σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου. Στο ”Ο Βάτραχος Πρίγκιπας”, όσο πιο κοντά πηγαίνει ο βάτραχος στην κοπέλα, τόσο αυτή νιώθει μεγαλύτερο άγχος, αηδία ή ακόμα και θυμό. Η αφύπνιση της σεξουαλικότητας είναι συνυφασμένη με αυτά τα συναισθήματα. Όταν υπερβαίνει το μίσος της για το άγνωστο, και ανακαλύπτει τα συναισθήματά της- άρα γίνεται ο εαυτός της- τότε και ο βάτραχος γίνεται ο εαυτός του, και μεταμορφώνεται σε πρίγκιπα. Στους μύθους του Αισώπου συναντάμε τον κομπογιαννίτη βάτραχο, που παριστάνει τον γιατρό, αλλά η αλεπού τον αποκαλύπτει και τον βάζει στη θέση του. Επίσης τον βλέπουμε να πνίγεται στο νερό και να παρασέρνει μαζί του τον φίλο του ποντικό. Και οι δυο γίνονται μεζεδάκι στο στόμα ενός πεινασμένου γερακιού.
ΠΙΘΗΚΟΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την υποκρισία και την ψευτιά.
ΓΑΙΔΑΡΟΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την στενομυαλιά, την καυχησιά και την ευπιστία. Σε πολλές περιπτώσεις είναι τόσο πεισματάρηδες, που το πληρώνουν με το ίδιο τους το τομάρι.
ΤΡΩΚΤΙΚΑ: Τρώνε την ενέργεια των διπλανών τους. Ακολούθως αποκτούν θετική κατεύθυνση, μέσω της μετατροπής τους σε άλογα, από το ραβδί της μάγισσας που βοηθάει την ”Σταχτοπούτα”. Στους μύθους του Αισώπου τα ποντίκια είναι τόσο λαίμαργα, που δεν λογαριάζουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Όπως το ποντίκι που έφαγε μέχρι σκασμού, και δεν μπορούσε να βγει από το καλάθι. Παράλληλα είναι πονηρά και πανούργα.
ΝΥΦΙΤΣΑ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την σοφία, την λογική και την ορθή σκέψη.
ΑΓΡΙΟΧΟΙΡΟΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την προνοητικότητα.
ΑΡΚΟΥΔΑ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την ειλικρίνεια και τις αγαθές προθέσεις.
ΠΟΥΛΙΑ: Τα πουλιά τα συναντούμε στα παραμύθια, αλλά και στους μύθους της Ελλάδας, της Περσίας, της Ρώμης κ.α. Είναι οι αγγελιοφόροι των θεών. Διαθέτουν, δηλαδή, γνώσεις που οι άνθρωποι στερούνται. Σχετίζονται με τις λειτουργίες του ασυνείδητου. Συνδέουν τον άνθρωπο με το Θείο. Τα πουλιά ενσάρκωναν την πάλη του Καλού με το Κακό. Τιμωρούν τους ανίερους. Σώζουν τους ενάρετους. Πολλές φορές οι Θεοί μεταμορφώνουν τους ανθρώπους σε πουλιά. Προσπαθούν με αυτό τον τρόπο να τους τιμωρήσουν ή να δείξουν τον οίκτο τους.
- ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ: Το περιστέρι αντιπροσωπεύει την ελευθερία, την αγνότητα, την πρόνοια, και την πίστη στο Θεό. Επίσης τον Χριστιανισμό, το Άγιο Πνεύμα και την Ανάσταση. Η λαογραφική παράδοση, θεωρεί τα σπουργίτια προπομπούς των ψυχών. Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζουν την ανοησία και την ευπιστία.
- ΚΟΡΑΚΙ: Συμβολίζει την Θεία Πρόνοια. Συνδέεται με τις γερμανικές προχριστιανικές πεποιθήσεις, καθώς ο θεός Woden κουβαλούσε από ένα κοράκι στους ώμους του. Το ένα αντιπροσωπεύει το μυαλό, και το άλλο τη μνήμη. Το κοράκι αποτελεί σύμβολο των βασανισμένων ψυχών, που περιπλανώνται αιώνια. Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την ασχήμια.
- ΝΥΧΤΕΡΙΔΑ: Στους μύθους του Αισώπου παίζει διπλό παιχνίδι ανάμεσα στα πουλιά και τα τετράποδα. Στο τέλος τιμωρείται να ζει μόνη της, και να βγαίνει μόνο όταν σουρουπώνει.
- ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ: Αντιπροσωπεύουν το θρήνο, (λόγω του θρηνητικού ήχου που βγάζουν), την σοφία, τον Ιουδαισμό και τις προχριστιανικές δοξασίες, (η κουκουβάγια ήταν το ιερό πουλί της θεάς Αθηνάς). Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ”, η κουκουβάγια είναι ένα μαγικό πουλί, που η στρίγγλα-δέντρο (η Μπανσέε), το χαρίζει στον Μέρλιν, για να τον παρηγορήσει για τη δυστυχία του. Η κουκουβάγια έχει εδώ μια μεγάλη δύναμη. Τα μάτια της φωτίζονται παράξενα, αν ακούσει ένα ψέμα.
- ΚΟΚΟΡΑΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την περηφάνεια, που συνήθως του βγαίνει σε κακό.
- ΚΟΤΑ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την εξυπνάδα.
- ΚΑΡΑΚΑΞΑ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την υποκρισία και την πονηριά.
- ΧΕΛΙΔΟΝΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την λογική.
- ΠΕΡΔΙΚΑ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την προδοσία.
- ΑΗΔΟΝΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την εξυπνάδα.
- ΑΕΤΟΣ-ΓΕΡΑΚΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζουν την πονηριά, το φόβο και τον τρόμο για τα μικρότερα ζώα. Στην Ελληνική Μυθολογία ο μαγευτικός αετός ήταν το ιερό πτηνό του Δία (συμβόλιζε το μεγαλείο και τη δύναμη). Το γοργόφτερο γεράκι ήταν το ιερό πτηνό του Ερμή. Γι’ αυτό το λόγο οι Θεοί τα προστάτευαν, αφού ζούσαν στα ίδια μέρη μαζί τους.
- ΠΕΛΑΡΓΟΣ: Στην Ανατολή, συνήθιζαν, ν’ αποδίδουν στα ζώα, και ιδιαίτερα στα πουλιά, μεγάλη σημασία. Ο πελαργός συμβόλιζε, ιδίως στους Αιγυπτίους, την ευσέβεια και τη δικαιοσύνη. Κοσμούσε το πάνω μέρος των βασιλικών σκήπτρων. Στις δυτικές χώρες, όταν πρόκειται να γεννηθεί ένα παιδί στην οικογένεια, συνηθίζουν να λένε ότι θα το φέρει ο πελαργός. Στην αρχαία Ελλάδα ο πελαργός θεωρείται ότι κάνει υποδειγματική οικογενειακή ζωή, και είναι πιστός τηρητής της τέταρτης εντολής. Το σημείο που θα χτίσουν τις φωλιές τους, θεωρείται καλός οιωνός.
ΛΥΚΟΣ: Ο λύκος (δράκος ή όφις), αντιπροσωπεύει όλες τις ζωώδεις τάσεις μέσα μας. Είναι ο επικίνδυνος αποπλανητής και στήνει παγίδα στην ηρωίδα. Συμβολίζει τον πειρασμό, που μαγεύει και σε αυτόν τελικά υποκύπτει το θύμα του. Κατά την Σκανδιναβική μυθολογία, ο λύκος συμβόλιζε το χειμώνα και το σκοτάδι. Αν δεν υπήρχε αυτή η σαγήνη προς το άγριο, τότε ο λύκος δεν θα ασκούσε καμία απολύτως επιρροή στην ”Κοκκινοσκουφίτσα”. Το κοριτσάκι, όχι μόνο τον πληροφορεί αβίαστα, αλλά και στο σπίτι της γιαγιάς, παρ’ ότι αναστατώνεται, παραμένει σαν υπνωτισμένο. Είναι το ίδιο το μάγεμα που ασκεί στο μυαλό του παιδιού το σεξ. Ο λύκος όταν προσποιείται ότι είναι η γιαγιά, συμβολίζει την κυριαρχία των κατώτερων ενστίκτων επί των ηθικών αρχών. Στην Ελληνική Μυθολογία ο λύκος είναι συνοδός της θεάς Άρτεμης, μαζί με άλλα ζώα. Σε άλλο μύθο, ο Δίας μεταμορφώνει σε λύκους, τον Λυκάονα (μυθικό βασιλιά της Αρκαδίας), και τους γιούς του, μετά από ένα ανόσιο γεύμα που του προσφέρουν. Σε άλλο μύθο, η μητέρα του Απόλλωνα , Λητώ, μεταμορφώνεται σε λύκο, και συνοδεύεται από μια αγέλη λύκων, στο ταξίδι της από τη γη των Υπερβορείων μέχρι τη Δήλο. Στους μύθους του Αισώπου, ο λύκος συμβολίζει την πλεονεξία.
ΔΡΑΚΟΣ: Όλοι θεωρούν τους δράκους κακούς, γιατί φτύνουν φλόγες. Στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Οι δράκοι είναι πλάσματα μαγικά, σοφά και ευγενικά. Οι άνθρωποι όμως δεν τους καταλαβαίνουν, και τους κυνηγούν χωρίς έλεος. Ο μεγάλος δράκος που συναντούν ο Μέρλιν και ο Όουεν σε μια σπηλιά της γης του Λάντερ, είναι ένα πλάσμα που ανησυχεί για τη ζωή του παιδιού του. O δράκος, που ο μάγος Μέρλιν και ο φίλος του Όουεν συναντούν στη δεύτερη περιπέτεια, φαινομενικά είναι ένα φοβερό τέρας. Στην πραγματικότητα είναι ένας τρυφερός γονιός ενός μικρούλη δράκου. Ένα λέπι από το μαγικό του δέρμα, βοηθά τον Μέρλιν να κολλήσει έναν καθρέπτη.
ΒΟΔΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την ορθή σκέψη και την εργατικότητα.
ΜΟΣΧΑΡΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την τεμπελιά και την κουτοπονηριά.
ΕΛΑΦΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την απροσεξία, την στενομυαλιά και την περιφρόνηση.
ΦΙΔΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την αχαριστία και την κακία.
ΑΛΟΓΟ: Είναι σύμβολο της επιτυχίας. Καλπάζει σαν τον άνεμο και μεταφέρει τον αναβάτη του σε μακρινές αποστάσεις. Μεταφέρει βαριά φορτία. Είναι μεταφορέας μηνυμάτων.
ΣΚΥΛΟΣ: Στο ”Μάγο του Όζ” φύλακας της Ντόροθι, είναι ο σκύλος της ο Τότο, που το όνομά του σημαίνει «όλα». Στους μύθους του Αισώπου, είναι πιστός φύλακας του αφεντικού του, και τον προστατεύει από τις παγίδες.
ΜΥΡΜΗΓΚΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την εργατικότητα και την εξυπνάδα.
ΤΡΑΓΟΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την εξυπνάδα.
ΤΖΙΤΖΙΚΑΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την τεμπελιά και την καλοπέραση.
ΛΙΟΝΤΑΡΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την πονηριά και την πανουργία.
ΜΥΓΑ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την βουλιμία και την κοντόφθαλμη λογική.
ΜΕΛΙΣΣΑ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την πονηριά. Γι΄αυτό το λόγο ο Δίας την τιμώρησε. Όταν τσιμπάει κάποιον, μαζί με το κεντρί της, χάνει ταυτόχρονα και τη ζωή της.
ΛΑΓΟΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζουν την συγκροτημένη σκέψη και την εξυπνάδα. Επίσης την υπερηφάνεια, που τους βγαίνει σε κακό (Λαγός και χελώνα).
ΧΕΛΩΝΑ: Στην Ελληνική Μυθολογία βλέπουμε συχνά την χελώνα. Με το όνομα, Χελώνη, είναι γνωστή μια νύμφη από την Αρκαδία, ή απλώς μία νέα κοπέλα, που κάποτε (σύμφωνα με μύθο του Αισώπου), έκανε το λάθος να μην καταδεχθεί να παραστεί στους θεϊκούς γάμους του Δία και της `Ηρας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Χελώνη πήγε στους γάμους, αλλά ήταν άτακτη και ασεβής. Για να την τιμωρήσουν οι Θεοί, την μεταμόρφωσαν στο ομώνυμο ζώο, τη χελώνα, και την καταδίκασαν, σε αιώνια σιωπή (η χελώνα συμβόλιζε τη σιγή στην αρχαία Ελλάδα). Από το κέλυφός της, ο θεός Ερμής τεντώνοντας χορδές στην κοίλη πλευρά της, κατασκεύασε την πρώτη λύρα. Ο Απόλλων μεταμορφώνεται σε χελώνα, για να πλησιάσει την Δρυόπη, την κόρη του βασιλιά Δρύοπα, που φύλαγε τα κοπάδια του πατέρα της, κοντά στο όρος Οίτη. Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την καρτερικότητα, την επιμονή και την υπομονή (Λαγός και χελώνα).
ΤΑΥΡΟΣ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την ευπιστία.
ΔΕΛΦΙΝΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την εξυπνάδα, την γνώση και την σοφία. Υπάρχουν άφθονοι μύθοι για πολυταξιδεμένους ναυτικούς, που σώθηκαν από δελφίνια, και έγιναν μετά φίλοι μαζί τους.
ΓΑΤΟΣ: Στους μύθους του Αισώπου είναι βοηθός και προστάτης των ανθρώπων.
ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΑ ΦΥΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Στα παραμύθια, οι ήρωες παίρνουν το ρίσκο να ταξιδέψουν. Στο ταξίδι τους έρχονται αντιμέτωποι με τα φυσικά στοιχεία. Το ταξίδι, συμβολίζει την επιθυμία του ήρωα να βρει απαντήσεις σε όλα όσα τον απασχολούν. Είναι το ταξίδι, και συνάμα ο κίνδυνος από τα τέσσερα πρωταρχικά σημεία: νερό, γη, αέρας, φωτιά.
ΑΕΡΑΣ: Στο παραμύθι ”Ο Τζακ και η Φασολιά”, ο ήρωας πρέπει να κινδυνέψει αιωρούμενος πάνω στη φασολιά. Ο αέρας συμβολίζει την αβεβαιότητα. Στο παραμύθι ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ”, ο Γκούντριντ είναι ένα χαριτωμένο αερικό. Ότι αγγίζει αμέσως παίρνει το χρώμα του. Αν περπατά σε ένα λιβάδι, γίνεται πράσινο. Άν αγγίζει ένα βράχο, γίνεται καφετί. Άν κόψει ένα τριαντάφυλλο, γίνεται κόκκινο. Στο ίδιο παραμύθι βλέπουμε τον Μπανίκ και την Μπανσέε. Ο Μπανίκ είναι ένα αερικό πεισματάρικο, και διασκεδάζει ενοχλώντας και κλέβοντας τους περαστικούς. Το ίδιο κάνει και στον Μέρλιν, κάνοντάς τον να τριγυρίζει άσκοπα, για πολλές ώρες. Οι δυο τους περπατούν μαζί για πολλή ώρα, μέχρι που συναντούν τη Μπανσέε, μια μαγεμένη οξιά, που στην πραγματικότητα είναι η κυρά των αερικών του δάσους. Η Μπανσέε είναι καλή και γνωστική, και γνωρίζει όλα τα μυστικά της φύσης. Μαλώνει τον Μπανίκ, και παρηγορεί τον Μέρλιν, δίνοντάς του για δώρο μια κουκουβάγια μαγεμένη, ικανή να αποκαλύπτει το ψέμα και την υποκρισία. Με τον ίδιο τρόπο αποκαλύπτει τους αυθεντικούς και ειλικρινείς ανθρώπους. Στο ίδιο παραμύθι βλέπουμε και τα αερικά Μααλίν. Αυτά είναι απεσταλμένοι του κακού μάγου Ρανγκόρ. Είναι πονηρά, σαν το διάβολο, και μυώδη. Τους αρέσει να ζουν κάτω από τα κρεββάτια των πιο αδύναμων ανθρώπων. Όταν βρουν έναν κακό άνθρωπο, τότε πολύ εύκολα τον επηρεάζουν. Οι Μααλίν περιμένουν μέχρι να ξαπλώσει. Όταν αυτός κοιμηθεί, τον συμβουλεύουν να κάνει κακές πράξεις. Το θύμα, όταν ξυπνάει, αισθάνεται να θεριεύει μέσα του μια αχαλίνωτη επιθυμία για κακές πράξεις. Άν δεν είναι αρκετά δυνατός, τότε γίνεται βίαιος και κακός. Αυτό συνέβη και στον ιππότη Μόρντρεντ, που προσπαθεί να σκοτώσει τον βασιλιά Αρθούρο.
ΦΩΤΙΑ: Στο παραμύθι ”Ο Μολυβένιος Στρατιώτης”, η φωτιά συμβολίζει τη λύτρωση ή την κάθαρση. Ο ήρωας πρέπει να αντέξει την φωτιά του δράκου. Να αντέξει όπως, ο τζίτζικας το ξεφλούδισμα, προκειμένου να βρει το πραγματικό του πρόσωπο. Την ενότητα μέσα στον εαυτό του.
ΝΕΡΟ: Στο παραμύθι ”Ο Χάνσελ και η Γκρέτελ”, βλέπουμε τα παιδιά, που τα έχουν παρατήσει οι γονείς τους στο δάσος, να διασχίζουν ένα ποτάμι. Το ποτάμι συμβολίζει τη μετάβαση και μία νέα αρχή σε ένα υψηλότερο επίπεδο της ύπαρξης. Στην ”Βασίλισσα του Χιονιού”, η παγωμένη λίμνη συμβολίζει την λογική. Στο ”Μάγο του Όζ” η Ντόροθι παίρνει ένα κουβά με νερό (συμβολίζει το ασυνείδητο) και το ρίχνει στη Μάγισσα. Με αυτό τον τρόπο αποκτά αυτοσυνείδηση. Όταν η Ντόροθι καλεί το ασυνείδητό της, όλος ο κόσμος που κάποτε την τρόμαζε, διαλύεται, και γύρω της επικρατεί ασφάλεια. Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ”, βλέπουμε να ξεσπά μια μαγική βροχή, κατά του Κάμελοτ. Προέρχεται από τη μαύρη μαγεία της Μοργκάνα και του Ρανγκόρ που απειλεί να προξενήσει στον άνθρωπο τα χειρότερα αισθήματα μίσους και ζήλιας. Στους μύθους του Αισώπου η θάλασσα μπορεί να μοιάζει γαλήνια και ήμερη, αλλά ξαφνικά μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Έχει την ιδιότητα να ξεγελά εκείνον που την παρατηρεί. Αν δεν την προσέξει, μπορεί να τον καταστρέψει. Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ”, βλέπουμε την πηγή της νεότητας που αναβλύζει σε ένα ηφαίστειο, στα σύνορα του γνωστού κόσμου. Είναι πολύ επικίνδυνο να την πλησιάσει κανείς, γιατί καταλαμβάνεται από την επιθυμία να την πιει. Αν συμβεί αυτό, τότε γίνεται μωρό. Υπάρχουν επίσης και οι Νηρηίδες, που είναι ικανές να δημιουργήσουν με το νερό τους, γενναίους ιππότες. Το νερό είναι τόσο δυνατό που τους κάνει ανίκητους.
ΓΗ: Σταθερό μοτίβο είναι το επικίνδυνο δάσος που κατοικούν, αρκούδες, νάνοι, ζώα, νεράιδες, μάγισσες και άλλα μαγικά όντα. Εκεί καταφεύγουν οι ήρωες. Παρεκκλίνουν σκόπιμα από τον σωστό δρόμο, και έρχονται αντιμέτωποι με πειρασμούς (κοκκινοσκουφίτσα και λύκος). Την Χιονάτη την πετάει η ναρκισσιστική μάνα της, σε ένα σκοτεινό και επικίνδυνο δάσος. Ο Χάνσελ και η Γκρέτελ βιώνουν την εγκατάλειψη από τους γονείς τους. Τους παρατούν σε ένα πυκνό δάσος, που μόνο μια μάγισσα θα μπορούσε να ζήσει. Το πατρικό σπίτι που είναι κοντά στο δάσος και το μελόσπιτο (το οποίο καταβρόχθισαν τα παιδιά από την βουλιμία τους) στα βάθη του ίδιου δάσους, σε ασυνείδητο επίπεδο εκφράζουν δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ικανοποιούν και διαψεύδουν τις προσδοκίες τους.
Στο δάσος καταφεύγει ο ήρωας για να βρει την ψυχή του ή μια κρυψώνα. Το δάσος είναι μέρος της μαγείας. Στη συνέχεια, η μαγεία μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Είναι ένας χώρος ευκαιριών και μετασχηματισμού. Είναι μέρος της ημιμάθειας, καθώς εκεί κάτι βρίσκεις, κάτι χάνεις. Τα δέντρα εκφράζουν την αρχέγονη γλώσσα από την οποία προήλθαν όλες οι γλώσσες του κόσμου. Μιλάμε δηλαδή με τα δέντρα, όπως, μιλάει ένα παιδί με τα παιχνίδια του. Αυτός ο τρόπος επικοινωνίας με τα άψυχα, εκφράζει την πανανθρώπινη γλώσσα των παραμυθιών.
Στη ”Πεντάμορφη και το Τέρας”, ο έμπορος κατευθύνεται μέσα στο δάσος. Στο κάστρο του Θηρίου. Σαν να κατευθύνεται από αόρατα χέρια στη μοίρα του. ”Το σκοτεινό δάσος ή το Μαγεμένο Δάσος, είναι ένα σύμβολο: η ψυχή εισέρχεται στους κόλπους των κινδύνων του άγνωστου,του βασιλείου του θανάτου, των μυστικών της φύσης, ή του πνευματικού κόσμου, στον οποίο ο άνθρωπος πρέπει να διεισδύσει για να βρει το νόημα”, όπως γράφει ο JC Cooper. Το δάσος αποτελεί την σκοτεινή πλευρά της φύσης, που πρέπει να ξεπεράσει κάποιος, προκειμένου να βρει το Χαμένο Παράδεισο. Οι ήρωες που καταφεύγουν εκεί – είτε από ατύχημα, είτε επειδή έχουν χαθεί, είτε επειδή έχουν εξοριστεί- προέρχονται από τον εξωτερικό ανθρώπινο κόσμο. Έχουν ανάγκη από τροφή ή υποστήριξη, την οποία τα μαγικά όντα του δάσους – είτε τους την παρέχουν είτε τους την αρνούνται. Αυτό εξαρτάται από την εκπλήρωση ορισμένων καθηκόντων. Η αλληλεπίδραση του ήρωα με τα μαγικά όντα, είναι σημαντική και ωφέλιμη για την ψυχοσύνθεση του ίδιου του ήρωα. Το δάσος είναι ένας χώρος δοκιμών και θρέψης. Ο ήρωας ωριμάζει από τις διάφορες εμπειρίες που βιώνει.
Προέκταση του δάσους, στο ”Χάνσελ και Γκρέτελ”, είναι το ”ζαχαρωτό σπίτι-μελόσπιτο” (σπίτι από ψωμί), με παράθυρα από ζάχαρη, και οροφή από γλυκά. Η λέξη “σπίτι από ψωμί”, στα Εβραικά, είναι η ”Βηθλεέμ”, πόλη του Δαυίδ και γενέτειρα του Ιησού. Το μελόψωμο εισήλθε στην Ευρώπη από σταυροφόρους που επέστρεψαν από τους Άγιους Τόπους και τη Μέση Ανατολή. Η Γερμανία έγινε η πρωτεύουσα των μελόψωμων του κόσμου, με ειδικά σκευάσματα από ψήστες μελόψωμων. Κανένας βέβαια δεν έπρεπε να ψήσει μελόψωμα, εκτός από τη περίοδο των Χριστουγέννων. Η ερώτηση της μάγισσας προς τα παιδιά (“Ποιὀς τσιμπάει από το σπίτι μου;”) και η απάντηση των παιδιών (“ο άνεμος, το γέννημα των ουρανών”), παραπέμπουν στην γέννηση του Ιησού. Συμβολικά το μελόψωμο αντιπροσωπεύει την καταστροφή που έρχεται, όταν κάποιος μένει προσκολλημένος σε μια αρχέγονη ικανοποίηση, όπως είναι το φαγητό. Όταν τα παιδιά παρασύρονται από την ανεξέλεγκτη βουλιμία τους, καταστρέφουν εκείνο που μπορούσε να τους δώσει καταφύγιο και ασφάλεια.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ
Συχνά συναντούμε αντικείμενα καθημερινής χρήσης ή ανθρώπινες κατασκευές με μαγικές ιδιότητες.
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ: Στο ”Μικρό Πρίγκιπα”, συμβολίζει το αγαπημένο πρόσωπο. Στη ”Πεντάμορφη και το Τέρας”, ο πατέρας κόβει τριαντάφυλλα για την μικρότερη κόρη του. Είναι ένα σύμβολο της αγάπης. Το κομμένο λουλούδι είναι σύμβολο της χαμένης παρθενικότητας, που, στην αρχή του παραμυθιού, φαίνεται ως ένα τερατώδες γεγονός, αλλά στην συνέχεια εξελίσσεται σε μια σχέση αγάπης. Τα τριαντάφυλλα είναι αρχαία θηλυκά σύμβολα, που σχετίζονται με την Αφροδίτη, αλλά και με την Παναγία. Συχνά αποκαλούνται ως”βασιλιάδες των λουλουδιών”.
ΚΗΠΟΣ: Στην ”Ωραία Κοιμωμένη” ο κήπος είναι γεμάτος μαγεμένα τριαντάφυλλα. Ο κήπος συσχετίζεται με τη ψυχή. Το τέρας προστατεύει και φυλάει το κήπο, αφού είναι το μόνο ανθρώπινο πράγμα που έμεινε πάνω του, μετά τα μάγια της ζητιάνας.
ΡΑΒΔΑΚΙ: Το χρησιμοποιεί η νεράιδα για να μεταμορφώνει, να δίνει δηλαδή θετικό προορισμό σε αυτά που αγγίζει. Το βλέπουμε στη ”Σταχτοπούτα”.
ΓΟΒΑΚΙ: Στη ”Σταχτοπούτα”, το γοβάκι αρχικά ήταν από γούνα, ενώ στην συνέχεια ο Περό το αντικατέστησε την λέξη με μια ομόηχή της, που σημαίνει γυαλί (vair). Το γυάλινο γοβάκι έχει μαγικές ιδιότητες, καθώς στην Αλχημεία το γυαλί συμβολίζει την πνευματική τελειότητα. Τη λάμψη. Την καθαρότητα. Και τη διαύγεια. Το γυαλί, ως εύθραυστο υλικό που μπορεί να εκραγεί κάτω από την πίεση, υποδηλώνει ότι ακόμα και οι καλοί χαρακτήρες, όπως η ”Σταχτοπούτα”, μπορούν να εκραγούν. Eίναι διάφανο και περνάει το φως από μέσα του. Είναι μεταλλαγμένο και παραμορφωμένο, και δείχνει σε ποιο πόδι ταιριάζει η γνώση, η μεταμόρφωση. Με άλλα λόγια εκφράζει τις αιώνιες αλήθειες που μένουν πάντα διαχρονικές. Συμβολίζει τη θηλυκότητα, ίσως και το ίδιο το γυναικείο το σεξουαλικό όργανο. Όταν ο πρίγκιπας φοράει το γοβάκι στη Σταχτοπούτα, προετοιμάζει τον αρραβώνα που θα ακολουθήσει. Όταν η Σταχτοπούτα χάνει το γοβάκι της, επέρχεται μια σημαντική καμπή στην εξέλιξη της υπόθεσης. Μέσω αυτού του γεγονότος, φαίνονται τα εσωτερικά ψυχικά στοιχεία του χαρακτήρα της κοπέλας, που η μητριά και οι αδερφές της, δεν τις επέτρεπαν να δείξει.
ΡΟΚΑ: Στην ”Ωραία Κοιμωμένη”, η ρόκα ματώνει το χέρι του κοριτσιού. Συμβολίζει την είσοδο της κοπέλας στην εφηβεία. Στο χώρο του απαγορευμένου δωματίου, μέσα στο οποίο η γριά γνέθει τη ρόκα, γυρίζει το κλειδί στη κλειδαριά. Αυτό συμβολίζει την σεξουαλική επαφή.
ΚΥΚΛΙΚΗ ΣΚΑΛΑ: Στην ”Ωραία Κοιμωμένη” βλέπουμε το κορίτσι να ανεβαίνει μια κυκλική σκάλα, προκειμένου να εισχωρήσει στο απαγορευμένο δωμάτιο. Αυτό συμβολίζει (όπως και στα όνειρα) την σεξουαλική εμπειρία.
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ: Συμβολίζουν την πίστη και τη σοφία.
ΤΖΑΚΙ-ΣΤΑΧΤΗ: Βλέπουμε τη Σταχτοπούτα παραμελημένη, καθώς έχει χάσει τη μητέρα της, και το προορισμό της. Κάθεται μόνη της δίπλα στο τζάκι. Το τζάκι συμβολίζει τον μαρασμό, την εσωστρέφεια. Χρειάζεται ο μαρασμός (= η στάχτη) για να επέλθει η αναγέννηση. Η στάχτη συμβολίζει την στάχτη των νεκρών. Την ταπείνωση και την θλίψη. Το πένθος (όπως σκουπίζει τις στάχτες η ”Σταχτοπούτα”). Το εφήμερο της ζωής. Είναι αναγκαίο όμως για να εξασφαλιστεί η επιβίωση. Σε αρχαία έθιμα βλέπουμε τους δυστυχείς ανθρώπους να κάθονται στις στάχτες. Το τζάκι συμβολίζει το ιερό κέντρο της εσωτερικής ψυχής, (η ”Σταχτοπούτα” που ασχολείται με το τζάκι εκφράζει τη ψυχή, ενώ οι άσχημες αδερφές της το σώμα). Σε αρχαία έθιμα βλέπουμε το τζάκι -όπως στους Κέλτες- που συνδέεται με τη λατρεία των νεκρών. Στη Σκωτία καμία έξωση δεν γινόταν, αν πρώτα δεν έσβηνε η φωτιά του τζακιού του ενοικιαστή. Στην Βόρεια Αγγλία ολόκληρο το τζάκι μεταφερόταν από το παλιό σπίτι στο καινούργιο, χωρίς να σβήσει η φωτιά. Στην αρχαία Ελλάδα ήταν τόπος γυναικείας κυριαρχίας. Η γυναίκα του σπιτιού, πριν από οποιαδήποτε εργασία, έπρεπε να τιμήσει τη Θεά Εστία, και να μην σβήσει τη φωτιά.
ΚΟΚΚΙΝΟ ΣΚΟΥΦΙ: Στην ”Κοκκινοσκουφίτσα” το σκουφί το έχει ράψει η γιαγιά της. Το κωνικό σχήμα του σκουφιού συμβολίζει τα βασικά σύμβολα των μυστηρίων, (Καβείρια, Ελευσίνια, Μυστήρια Κελτών κ.α). Συμβολίζει την πιο εξευγενισμένη πνευματική φύση του ανθρώπου. Επιπλέον είναι κόκκινο, επειδή οι δονήσεις της ”Κοκκινοσκουφίτσας” είναι γεμάτες πάθος και εξάρτηση.
ΠΑΠΟΥΤΣΙ: Χαρακτηριστικά είναι τα παπούτσια της Ντόροθι στο ”Μάγο του Όζ”. Συμβολίζουν την μετάβαση και την μεταμόρφωση, καθώς περνά από τον ένα τόπο στον άλλο.
ΜΠΑΛΑ: Στo ”Βάτραχο Πρίγκιπα” η μικρή βασιλοπούλα, παίζει ξένοιαστη με μια χρυσή μπάλα. Ξαφνικά της γλιστρά από τα χέρια και καταλήγει σε ένα σκοτεινό πηγάδι. Η μπάλα συμβολίζει την αφέλεια του κοριτσιού, που με την ενηλικίωση χάνεται, και τότε η ζωή αρχίζει να αποκαλύπτει τις δύσκολες πλευρές τις.
ΠΙΘΑΡΙ: Στους μύθους του Αισώπου συμβολίζει την περιέργεια και την απουσία αυτοελέγχου. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Δίας είχε συγκεντρώσει όλα τα αγαθά σε ένα πιθάρι. Έκανε το λάθος όμως να τα εμπιστευτεί σε ανθρώπινα χέρια. Ο άνθρωπος από περιέργεια το άνοιξε. Όλα τα καλά που περιείχε, πέταξαν ξανά προς τον ουρανό και τους θεούς. Τελικά στο πιθάρι απόμεινε μονάχα η ελπίδα. (ανάλογο περιστατικό βλέπουμε στο κουτί της Πανδώρας).
ΜΑΓΙΚΕΣ ΟΠΑΛΙΝΕΣ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” βλέπουmε τις 12 οπαλίνες. Τα μαγικά πετράδια που ο Μέρλιν έδωσε σε καθένα από τους ιππότες της Στρογγυλής τραπέζης. Ο κάθε ιππότης, όταν κρατούσε στο χέρι του τη μαγική οπαλίνα, μπορούσε να ζητήσει βοήθεια από τον Μέρλιν. Αλλά μόνο μια φορά.
ΦΛΑΟΥΤΟ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” βλέπουμε τον Γκούντριντ, το αερικό. Χαρίζει στη Ρομίλντα ένα μαγικό φλάουτο που βγάζει απαίσιους ήχους, σαν να στριγκλίζει. Η Ρομίλντα, το χρησιμοποιεί με επιτυχία, για να ξυπνήσει και να οδηγήσει στη μάχη τον στρατό των Κοιμισμένων. Αρκούν λίγες νότες και ο στρατός των Κοιμισμένων ξυπνά και ρίχνεται στη μάχη, εναντίον των εχθρών του Ραχίς. Όταν όμως το φλάουτο σπάζει, ο στρατός διαλύεται.
ΚΗΡΟΠΗΓΙΟ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” βλέπουμε στην κοιλάδα των βουνών της αδιαφορίας, το κηροπήγιο με τα επτά μπράτσα και τα 49 κεριά. Το κηροπήγιο έχει την ιδιότητα να δημιουργεί αυταπάτες σε όσους βρίσκονται κοντά του. Το άτομο πιστεύει ότι διασκεδάζει, αλλά στην πραγματικότητα πέφτει σε λήθαργο, που είναι όμοιος με το θάνατο.
ΜΑΓΙΚΟ ΚΑΖΑΝΙ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” οι νάνοι γνωρίζουν ότι υπάρχει ένα μαγικό καζάνι στο τέλος του ουράνιου τόξου. Αυτό το καζάνι εκπληρώνει όλες τις επιθυμίες. Το πρόβλημα είναι, πως θα φτάσει κανείς στην άκρη του ουράνιου τόξου. Το καταφέρνουν μόνο η Ρομίλντα και το αερικό Γκούντριντ, το οποίο μπορεί να φτάσει ακόμα και στη χαμένη πατρίδα.
ΔΟΡΥ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” το δόρυ είναι κρυμμένο από έναν αιωνόβιο φύλακα σε ένα κούφιο δέντρο. Έχει τη δύναμη να κάνει τους κακούς ανθρώπους, καλούς. Και τους τρελούς ανθρώπους, λογικούς. Όποιος το χειριστεί, πρέπει να το κάνει με ιδιαίτερη προσοχή.
ΕΞΚΑΛΙΜΠΕΡ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” υπάρχει ένα μαγικό σπαθί, που, ο Μέρλιν, το επικαλείται για να βοηθήσει το βασιλικό ζεύγος του Κάμελοτ (τον βασιλιά Αρθούρο και τη βασίλισσα Ίγκραιν). Το Εξκάλιμπερ χαρίζει τη νίκη σε εκείνον που θέλει την ειρήνη. Προκειμένου να εμποδίσει τους άλλους να το χρησιμοποιήσουν για κακούς σκοπούς, ο Ούθερ το μπήγει μέσα στο ζωντανό βράχο.
ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΗ ΣΦΑΙΡΑ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” η κρυστάλλινη σφαίρα είναι ένα δυνατό φυλαχτό, που ο Μέρλιν, κατόρθωσε να αρπάξει από τον μάγο Ρανγκόρ, που το κρατούσε κρυμμένο στο σκοτεινό πύργο. Μέσα από τη σφαίρα μπορούσε να δει που ακριβώς βρίσκεται ένα άτομο ή πράγμα.
ΙΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” είναι ένα μεγάλο ιερό βιβλίο, με εξώφυλλο από φλούδα δέντρου. Αποτελεί για τον Μέρλιν το μαγικότερο φυλαχτό του κόσμου. Γράφτηκε σε χρόνια πολύ παλιά, και έχει τη δύναμη να διηγείται τη ζωή εκείνου που το διαβάζει.
ΧΡΥΣΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” το χρυσό δαχτυλίδι έχει πολύ μεγάλη μαγική δύναμη. Είναι φυλαγμένο στην κοίτη του Αντίθετου ποταμού, και συμβολίζει την αρμονία του κόσμου. Δίνει σ’ αυτόν που το κατέχει μια ανεξάντλητη ενέργεια. Αν κάποιος το κλέψει από τις νύμφες Νηρηίδες, τότε το καθετί αρχίζει να λειτουργεί αντίθετα. Η δυσαρμονία σκορπά παντού το θάνατο.
ΓΥΑΛΙΝΟ ΝΗΣΙ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” το Ίνις Βίντρουμ είναι ένα μαγικό νησί. Το όνομά του σημαίνει ”Γυάλινο νησί”, γιατί είναι φτιαγμένο από ένα γυαλιστερό και διάφανο υλικό, που έχει το χάρισμα να δείχνει, σε όποιον το πλησιάζει, εκείνο που επιθυμεί να δει. Όσοι πιστέψουν στην αυταπάτη, τότε πέφτουν σε παγίδα, και δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτό. Εκτός βέβαια από τον Μέρλιν.
ΙΕΡΟ ΠΟΤΗΡΙ: Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” το Γκράαλ -το ιερό ποτήρι της Ομόνοιας- είναι ένα πανίσχυρο αντικείμενο. Είναι το μοναδικό αντικείμενο που μπορεί να ακυρώσει τα μάγια του Βάστελαντ, που η Μοργκάνα και ο Ρανγκόρ έχουν ρίξει πάνω στο Κάμελοτ. Για να βρουν το Γκράαλ, εξαπολύονται στους δρόμους οι δώδεκα ιππότες της στρογγυλής τραπέζης. Σκοπός τους είναι να το βρουν, και να το φέρουν πίσω στο Κάμελοτ. Μερικοί λένε ότι είναι ένα ποτήρι στολισμένο με διαμάντια. Άλλοι όμως πιστεύουν ότι είναι μια απλή ξύλινη κούπα. Είναι ένα αντικείμενο μαγικό, που φέρνει το καλό και την ειρήνη, σε όποιον το κατέχει. Ωστόσο, μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να το βρει. Ένας ιππότης με ψυχή αγνή και καθαρή, όπως το διαμάντι. Και απαλή σαν το κερί.
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟΙ ΕΙΣΟΔΟΙ: Συμβολίζει το απαγορευμένο που παραβιάζεται. Βλέπουμε ότι ο ήρωας παραβιάζει μια πόρτα ή ένα απαγορευμένο δωμάτιο, ή θέτει μια απαγορευμένη ερώτηση. Το βλέπουμε στην ”Ωραία Κοιμωμένη”, ”Κυανοπώγωνα” και στο ”Κορίτσι με τον Κύκνο”. Όλα αυτά συσχετίζονται με τις βιβλικές εικόνες (π.χ απαγορευμένος καρπός των πρωτόπλαστων).
ΡΟΔΑΝΙ: Τα ροδάνια/οι κινούμενες ρόδες, συμβολίζουν τη μοίρα. Οι τρεις Μοίρες υφαίνουν, ράβουν και κόβουν τις μοίρες των ανθρώπων. Γενικά τα ροδάνια συνδέονται με τις γυναίκες που δεν μπορούν να αλλάξουν τις μοίρες τους. Αυτό φαίνεται στην ”Ωραία Κοιμωμένη”. Αυτό το αντικείμενο καθορίζει τη μοίρα της κοπέλας.
ΧΤΕΝΙ: Οι σειρήνες και οι γοργόνες, συχνά, εικονίζονται να κρατούν χτένια και να χτενίζουν τα μαλλιά τους. Στη ”Χιονάτη” βλέπουμε τη μάγισσα να δίνει στην κοπέλα, εκτός από το μήλο, και ένα δηλητηριασμένο χτένι. Επίσης βλέπουμε την ”Ραπουνζέλ” -που την κρατά φυλακισμένη η κακιά μάγισσα και της κρατά δεμένα τα μαλλιά με ένα χτένι. Όπως τα χτένια εξημερώνουν και ομορφαίνουν τα μαλλιά, έτσι λοιπόν σε πολλές περιπτώσεις φυλακίζουν και παγιδεύουν.
ΓΝΕΣΙΜΟ-ΠΛΕΞΙΜΟ: Συμβολίζουν τις θήλειες δυνάμεις.
ΞΥΛΟΥΡΓΙΚΗ-ΣΙΔΗΡΟΥΡΓΙΑ-ΠΕΤΡΑ: Η ξυλουργική-σιδηρουργία, συμβολίζει τις άρρενες δυνάμεις. Η λάξευση της ακατέργαστης πέτρας, συμβολίζει τη μεταβολή της προσωπικότητας των ζώων ή ανθρώπων.
ΘΗΣΑΥΡΟΣ: Στο ”Χάνσελ και Γκρέτελ” τα παιδιά ήταν βάρος για τους γονείς τους. Όταν επιστρέψουν ξανά στο σπίτι τους, γίνονται το στήριγμα της οικογένειας, αφού φέρνουν τους θησαυρούς της μάγισσας. Οι θησαυροί συμβολίζουν την ανεξαρτησία στη σκέψη και στις πράξεις των παιδιών, αλλά και την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Μέσω της αλληλοσυνεργασίας κατορθώνουν να σωθούν και να πετύχουν το σκοπό τους.
ΜΗΛΟ: Το μήλο υπάρχει σε πολλούς μύθους, θρύλους (μήλο της έριδος στην Ιλιάδα, μήλα Εσπερίδων, βιβλικό μήλο της Εύας, χρυσό μήλο της Κασσιανής). Είναι σύμβολο της αιώνιας νεότητας. Της απαγορευμένης γνώσης. Της επιθυμίας. Και του πειρασμού. Ειδικά το κόκκινο μήλο, συμβολίζει το σεξ και τον έρωτα. Στα λατινικά το μήλο (malum) σημαίνει κακό. Το μήλο στη ”Χιονάτη” είναι κάτι κοινό ανάμεσα στη μητριά και την κόρη, και συμβολίζει τις ώριμες σεξουαλικές επιθυμίες. Όταν η χιονάτη καταναλώνει το μήλο, αμέσως επέρχεται το τέλος της αθωότητάς της.
ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ: Έχουν συχνά μαγικές ιδιότητες και συμβολίζουν την αλήθεια (δείχνουν τα πράγματα όπως είναι, αλλά και όσα δεν θέλει κάποιος να δει), τη ματαιοδοξία και τη μαγεία. Είναι αντικείμενα που συνδέουν το συνειδητό με το ασυνείδητο. Στη ”Χιονάτη”, όταν η κοπέλα ρωτάει τον καθρέπτη, εκείνος της λέει πάντοτε την αλήθεια. Ο χώρος στην ”Ωραία Κοιμωμένη” είναι γεμάτος καθρέπτες. Πολλές φορές, όποιος κοιτάει το γυαλί, μεταφέρεται σε άλλους κόσμους. Αν ένα κομμάτι του καθρέπτη πέσει μέσα στο μάτι κάποιου ανθρώπου, τότε εκείνος θα βλέπει μόνο το κακό και την ασχήμια του κόσμου (”Βασίλισσα του Χιονιού”). Ο καθρέπτης αντανακλά ένα είδωλο, και μέσω αυτού το άτομο αλληλεπιδρά με τον προβληματισμό του. Στη ”Χιονάτη”, η κακιά μητριά δεν μπορεί να δει τον εαυτό της, γι αυτό συνεχώς τον ρωτάει. Δεν γνωρίζει ούτε ποια είναι, ούτε τι είναι, και γι’ αυτό οργίζεται. Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” ο καθρέπτης είναι ένα μεγάλο πέρασμα, που επιτρέπει τη διάβαση από τον κόσμο των ανθρώπων στο βασίλειο της Αβαλόν. Ο ήρωας, όταν βοηθάει τη μάγισσα Αστρίντ να επανακτήσει τη χαμένη ομορφιά της, ανακαλύπτει το καθρέπτη. Η μάγισσα σπάει τον καθρέπτη σε μια έξαρση θυμού, και ο Μέρλιν αδυνατεί να κολλήσει όλα τα κομμάτια του.
ΚΑΣΤΡΟ: Στην ”Πεντάμορφη και το Τέρας” ο πατέρας της Πεντάμορφης μπαίνει στο κάστρο, και περιμένει να συναντήσει κάποιο σημαντικό πρόσωπο. Τα μεσαιωνικά κάστρα ήταν σύμβολα δύναμης και κύρους, και εφόσον είναι από πέτρα, είναι δυνατά και επιβλητικά. Το κάστρο στο παραμύθι συνδέεται με το φαινομενικά σκληρό τέρας. Το εσωτερικό ενός κάστρου είναι πανέμορφο και γεμάτο από πολυτελή αντικείμενα. Συνδέεται με τον όμορφο εσωτερικό κόσμο του τέρατος. Όπως το κάστρο, έτσι και το τέρας, εξωτερικά φαίνονται σκληρά και αγέρωχα. Εσωτερικά όμως είναι απίστευτα ευαίσθητα και πανέμορφα. Στο παραμύθι ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” βλέπουμε ένα κάστρο που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Κάμελοτ. Στο κάστρο ζει μια χαριτωμένη κοπέλα. Για να φτάσει κανείς ως εκεί πρέπει να αντιμετωπίσει πολλούς κινδύνους όπως, παγίδες, ακονισμένες λεπίδες, φλόγες και μυστήριες πόρτες. Μόνο ένας ιππότης, θαρραλέος και αλτρουιστής, μπορεί να αναλάβει μια τόσο τολμηρή επιχείρηση. Και αυτός είναι ο Λάνσελοτ.
ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ
Στα παραμύθια παρατηρούμε την συσχέτιση των ηρώων με τα διάφορα σύμβολα που ανάγονται σε παραδόσεις, θρησκείες, έννοιες ή βαθύτερες ψυχολογικές εκφράσεις του χαρακτήρα τους. Οι ήρωες έχουν κάτι το διαχρονικό, και οι συμπεριφορές τους αφορούν καθένα από μας ξεχωριστά. Όλα ξεκινούν από μια αρχή, που όλα είναι περίεργα. Κινδυνεύουν. Και σε πολλές περιπτώσεις βιώνουν την μεταμόρφωση. Αντιμάχονται με όλες τους τις δυνάμεις το κακό και στο τέλος το νικούν με θαυμαστό τρόπο, χάρη στην καρτερία και το ένστικτό τους. Οι περιπέτειες των παραμυθιών, είναι και περιπέτειες των ίδιων των αναγνωστών. Το τέλος λυτρώνει τον ήρωα, και μαζί με αυτόν και τους αναγνώστες. Τα εμπόδια ξεπερνιούνται τελικά. Είναι και εμπόδια δικά μας. Μαζί με τον ήρωα, ταξιδέψαμε και εμείς μαζί του, και τελικά δικαιωθήκαμε.
ΠΑΤΕΡΑΣ: Συμβολίζει τον νόμο και την ηθική τάξη. Ο πατέρας της ”Πεντάμορφης” δουλεύει σκληρά για να συντηρήσει την οικογένειά του, ενώ έχει τύψεις, όταν στέλνει την Πεντάμορφη να ζήσει με το τέρας. Είναι έμπορος, και ανήκει στη μέση τάξη. Στην ”Ωραία Κοιμωμένη” ο πατέρας της κοπέλας προκειμένου να την προστατέψει τη κόρη του, εξαφανίζει όλες τις ρόκες από το βασίλειο. Στη ”Χιονάτη” ο πατέρας, -ο οποίος με την παθητική του στάση δημιουργεί προβλήματα επιβίωσης στην ηρωίδα- συμβολίζει την διαρκή αυτόβουλη μάθηση και περάτωση των στόχων που πρέπει να αναλάβει το παιδί. Το παιδί πρέπει να μάθει να τα βγάζει πέρα μόνο του, χωρίς να στηρίζεται σε κάποιον ενήλικα.
ΒΑΣΙΛΙΑΣ: Στο παραμύθι ”Ο Μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” υπάρχει ένας ηλικιωμένος βασιλιάς, σε ένα μικρό βασίλειο, κοντά στο Κάμελοτ. Είναι ο φύλακας του Γκράαλ, αλλά κανείς δεν το γνωρίζει. Μια μαγεία έκανε να χαθούν οι αυλικοί του, και αυτό υποχρέωσε το βασιλιά να μείνει άρρωστος στο κρεββάτι του. Μόνο ένας ιππότης με αγνή ψυχή, αλλά απαλή σαν το κερί, θα μπορούσε να τον σώσει. Η ανταμοιβή του, είναι το ιερό ποτήρι της Ομόνοιας, το Γκράαλ. Το δίδαγμα του Γκράαλ είναι η συμπόνια κι η κατανόηση για τους άλλους.
ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ: Στο παραμύθι ”Ο Μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” η Νουκελαβή είναι η ισχυρή βασίλισσα της εποχής του Χειμώνα. Έχει την καρδιά και τα μάτια κρύα, και μπορεί να κάνει το πάγο να παίρνει τα πιο απίθανα σχήματα. Όταν αντιμετωπίζει τον Μέρλιν, του ρίχνει πρώτα τους πολεμιστές του χιονιού, και έπειτα άπειρα παγωμένα μαγικά βέλη. Δημιουργεί καθρέπτες από πάγο που αντανακλούν ατέλειωτες φορές τη μορφή της. Στα ”Παραμύθια των Αδελφών Γριμ” βλέπουμε την κακιά βασίλισσα να σφίγγει την Χιονάτη, τόσο δυνατά, που της κόβει την αναπνοή, και η Χιονάτη πέφτει κάτω αναίσθητη.
ΚΥΡΑ: Στο παραμύθι ”Ο Μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” βλέπουμε τη Μπανσέε (μια μαγεμένη οξιά) τη κυρά των ανέμων του δάσους. Στο ίδιο παραμύθι βλέπουμε την κυρά της λίμνης. Ονομάζεται Βιβιάνα, και είναι ο μεγάλος έρωτας του Μέρλιν. Όταν τον στέλνουν εξορία, η Βιβιάνα τον ακολουθεί και γίνεται η κυρά της λίμνης. Προκαλεί όμως τη ζήλια της βασίλισσας του Χειμώνα που την κλείνει μέσα σε ένα φέρετρο από πάγο, μέχρι που ο Μέρλιν την ελευθερώνει με τη μαγική φωτιά του έρωτά του. Επίσης υπάρχει και η κυρά του άσπρου φιδιού. Την κάλεσαν η Μοργκάνα και ο Ρανγκόρ με τη μαύρη μαγεία τους. Αυτή είναι μια στρίγγλα, με πρόσωπο γυναικείο, και σώμα φιδιού που κουλουριάζεται σε χίλιες σπείρες. Ρίχνεται στη Ρομίλντα, και της σπάει το μαγικό φλάουτο, ενώ διαλύει το στρατό των Κοιμισμένων που υπερασπίζεται το Κάμελοτ.
ΚΟΚΙΝΟΣΚΟΥΦΙΤΣΑ-ΧΙΟΝΑΤΗ: Η Κοκκινοσκουφίτσα είναι ένα παιδί που προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της εφηβείας, χωρίς όμως να είναι έτοιμη συναισθηματικά για κάτι τέτοιο, διότι δεν έχει υπερνικήσει ακόμα τις οιδιπόδειες συγκρούσεις της. Η αρνητική εμπειρία που βιώνει από τον λύκο στο τέλος του παραμυθιού, την κάνει πιο συνειδητοποιημένη και πιο ώριμη. Έχασε την παιδική της αθωότητα, αλλά την αντάλλαξε με τη σοφία. Έχει πλέον θετικές σχέσεις με τους γονείς της, και επιστρέφει πίσω στη ζωή σαν νεαρή κοπέλα. Το θέμα των οιδιπόδειων συγκρούσεων, δηλαδή το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, το βλέπουμε επίσης και στη ”Χιονάτη”.
ΠΕΝΤΑΜΟΡΦΗ: Η ηρωίδα ”Πεντάμορφη” αποφασίζει μόνη για το πεπρωμένο της, και πηγαίνει να ζήσει με το τέρας για να σώσει τον πατέρα της. Παντρεύεται το τέρας για να σώσει την ζωή του, και βάζει τους άλλους πάνω από τον εαυτό της. Συμβολίζει την πανανθρώπινη έννοια της αυτοθυσίας. Ο γάμος ξεκινά από μία αυτοθυσία, και καταλήγει να γίνει ο πιο όμορφος από όλους τους άλλους γάμους, διότι στηρίζεται στα συναισθήματα, και όχι στην εξωτερική εμφάνιση.
ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ: Στη ”Πεντάμορφη” το τέρας μεταμορφώνεται σε έναν όμορφο πρίγκιπα. Αυτό συμβολίζει την επιβράβευση της καρτερίας και της αθώας αγάπης προς το τέρας. Στο ”Μικρό Πρίγκιπα” ο ήρωας συμβολίζει την εκζήτηση μάθησης νέων πραγμάτων για την ζωή/την προσπάθεια εξεύρεσης της φιλίας και της αγάπης. Το φιλί του Πρίγκιπα, στην ”Ωραία Κοιμωμένη”, λύνει τα μάγια του ναρκισσισμού, και αφυπνίζει τη θηλυκότητα της βασιλοπούλας. Η ένωσή τους, συμβολίζει την ωριμότητα: την αρμονία με τον εαυτό και με τους γύρω του. Την αφυπνίζει από την περίοδο παθητικότητας και αδράνειας – αν και στην μοναξιά μπορεί να αναπτύξει κανείς ειλικρινή διάλογο με τον εαυτό του- και τον γνωρίζει καλύτερα.
ΓΙΑΓΙΑ: Στη ”Κοκκινοσκουφίτσα” συμβολίζει την ανέγγιχτη πλευρά του εαυτού. Τη σοφία. Τις αρχές που υπάρχουν έξω από το δάσος. Για να φτάσει η Κοκκινοσκουφίτσα στη γνώση της γιαγιάς, πρέπει να περάσει από τον λύκο. Η γιαγιά συμβολίζει τον παλιό χρόνο που φαγώνεται από τον Χειμώνα. Ο λύκος τρώει την γιαγιά. Τρώει τη γνώση και μεταμφιέζεται σε γιαγιά. Μεταμφιέζεται τη γνώση. Μια ειρωνεία πάνω στην ειρωνεία. Η γιαγιά δίνει μια ελκυστική κόκκινη μπέρτα με κουκούλα στο παιδί. Ξεγελάστηκε κι αυτή από το λύκο, και τιμωρείται. Υποβιβάζεται. Την καταπίνει δηλαδή, (έστω και προσωρινά) ο λύκος.
ΞΥΛΟΚΟΠΟΣ: Στη ”Κοκκινοσκουφίτσα” ο ξυλοκόπος κόβει τα δέντρα. Κόβει το ίδιο το σκοτάδι. Πίσω από τον ξυλοκόπο συμβολίζεται η πατρική φιγούρα. Η Κοκκινοσκουφίτσα έρχεται αντιμέτωπη με την αντιφατική φύση του αρσενικού. Έρχεται αντιμέτωπη με όλες τις πλευρές της: τις εγωιστικές, βίαιες, δυνητικά καταστροφικές τάσεις που εκπροσωπεί ο λύκος. Και τις αλτρουιστικές, προνοητικές, προστατευτικές τάσεις που συμβολίζει ο κυνηγός. Όταν ο κυνηγός βγάζει το κορίτσι από την κοιλιά του λύκου, το αφελές κορίτσι έχει για πάντα χαθεί. Στη θέση του έχει αναγεννηθεί/μεταμορφωθεί ένα πιο ώριμο και υπεύθυνο παιδί. Η μέθοδος του κυνηγού, μοιάζει με την καισαρική τομή, που συμφιλιώνει το παιδί με την ιδέα της εγκυμοσύνης και της γέννας. Από την συμφορά/κακό προκύπτει κάτι καινούργιο. Αυτό το βλέπουμε πολλές φορές, π.χ όταν ο Πινόκιο βγαίνει από την κοιλιά του κήτους και έχει μεταμορφωθεί. Ή στον ”Παπουτσωμένο Γάτο” όταν ο τρίτος γιος πέφτει στα νερά, και από φτωχός βγαίνει πλούσιος. Ή στην ”Σταχτοπούτα” που βιώνει την αναγέννηση, μέσα από τις στάχτες του τζακιού. Ή στον ”Μἀγο του Όζ” όπου η Κακιά Μάγισσα βοηθά τη Ντόροθι να διευρύνει τη ψυχή της. Η Ντόροθι έχει πλέον επιστρέψει σπίτι της. Εξωτερικά είναι η ίδια, αλλά εσωτερικά έχει μεταμορφωθεί ολοκληρωτικά. Τώρα δεν είναι ένα τρομαγμένο, μικρό ορφανό παιδί, αλλά μία πλήρως αφυπνισμένη καρδιά-συνειδητότητα μέσα στο ίδιο της το σώμα. Έχει επιστρέψει πίσω και είναι ολοκληρωτικά παραλλαγμένη.
ΟΡΦΑΝΟ ΠΑΙΔΙ: Το ορφανό παιδί είναι ο κύριος χαρακτήρας στις περισσότερες παιδικές ιστορίες. H Ντόροθι στον ”Μάγο του Όζ”, Tο ”Κοριτσάκι με τα σπίρτα”, H ”Χιονάτη”, H ”Σταχτοπούτα”. To ορφανό παιδί, νιώθει από τη γέννησή του ότι δεν αποτελεί μέρος της οικογένειάς του. Αναγκάζεται να αναπτύξει την ανεξαρτησία του στη ζωή. Πρέπει να ψάξει το φως μέσα στο σκοτάδι. Να αποτινάξει το φορτίο που το βαραίνει και να βαδίσει προς το άγνωστο, προκειμένου να βιώσει την ωρίμανση. Συμβολισμός αυτονομίας. Θέλησης για δύναμη. Ζωτικότητας. Η ”Σταχτοπούτα” συμβολίζει το πνεύμα και τη ψυχή. Απεναντίας οι κακές αδερφές της, το σώμα και το νου.
ΜΑΓΟΙ–ΜΑΓΙΣΣΕΣχ: Στα περισσότερα παραμύθια συναντούμε την αντίθεση, μεταξύ της καλής και της κακής μάγισσας. Στο ”Μάγο του Όζ” η Καλή και η Κακή μάγισσα αντιπροσωπεύουν τη σκιά και το φως. Την αιώνια πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό. Η Καλή Μάγισσα δίνει στην Ντόροθι άλλο ένα χάρισμα που θα τη βοηθήσει στο ταξίδι της: τα φημισμένα ρουμπινένια γοβάκια. Όταν η κακιά Μάγισσα λέει: ”θέλω αυτά τα ρουμπινένια γοβάκια”, είναι σαν να λέει στη Ντόροθι ”οποιαδήποτε στιγμή μπορείς να βγεις από το δύσκολο δρόμο, αν πουλήσεις αυτά τα παπούτσια”. Συμβολικά, κάθε φορά που μας δίνεται ένα νέο χάρισμα, μια πιο καθαρή αίσθηση του εαυτού μας αναδύεται και παρεμβαίνει στη σκοτεινή πλευρά του εαυτού μας, για να δει αν είμαστε διατεθειμένοι να πουλήσουμε τη νέα μας πνευματική δύναμη για κάποιο υλικό κέρδος/για κάποια μεγαλύτερη άνεση. Στο κάστρο της κακιάς Μάγισσας η Ντόροθι συλλαμβάνεται. Συμβολικά υπογραμμίζεται, ότι στο ταξίδι της πνευματικής μας ανάπτυξης, ακόμα κι αν καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τις επιθυμίες μας, πάντα μας αιχμαλωτίζουν με κάποιο τρόπο οι φόβοι μας, και νιώθουμε απομονωμένοι και εγκαταλειμμένοι. Στο ”Χάνσελ και Γκρέτελ”τα κακά σχέδια της μάγισσας υποχρεώνουν τα παιδιά να αναγνωρίσουν τους κινδύνους που συνεπάγεται η απληστία. Προκειμένου να επιβιώσουν, πρέπει να αναπτύξουν τη δική τους πρωτοβουλία, να καταστρώσουν ένα σχέδιο και να δράσουν έξυπνα.
Ο μάγος στο ”Μάγο του Όζ” υποβάλει τη Ντόροθι και το σκιάχτρο, σε δοκιμασίες. Ζητά να του φέρουν τη σκούπα της κακιάς Μάγισσας. Ο Μάγος Όζ αντιπροσωπεύει την απόχτηση πνευματικής δύναμης και ανεξαρτησίας. Η πνευματική ενόραση, δεν πρέπει να είναι μόνο αυτοσκοπός, αλλά και μέσον για να μεταμορφώσει κανείς τη ζωή του από απλή επιβίωση και κυριαρχία, σε συμπόνια και υπηρεσία προς τους άλλους.
Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” η μάγισσα Αστρίντ, που ζει στο Άβαλον, εξορίστηκε στη γη των ανθρώπων. Για να γυρίσει πίσω πρέπει να βρει το μαγικό φυλαχτό του κόσμου και το μυστικό της ζωής. Στην προσπάθειά της να το βρει, ξοδεύει όλες τις δυνάμεις και την ενέργεια της ομορφιάς της, αρνούμενη ακόμα και τον έρωτα του βασιλιά Βόρτιτζεν. Ο μάγος Μέρλιν τη βοήθησε με τη δική του μαγεία να ξαναβρεί τη χαμένη ομορφιά της και να παντρευτεί τον βασιλιά Βόρτιτζεν. Σαν ανταπόδοση, η μάγισσα του χάρισε τον μαγικό καθρέπτη, που του επιτρέπει να γυρίσει στο Άβαλον.
Στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” βλέπουμε τη βασίλισσα των μαγισσών Μοργκάνα. Είναι πανέμορφη και πεισματάρα, και θέλει να έχει γύρω της νύμφες, μαθητευόμενες μάγισσες και αερικά. Όταν ερωτεύτηκε τον Αρθούρο και εκείνος αρνήθηκε τον έρωτά της, προσπάθησε να τον σκοτώσει. Έπειτα την βλέπουμε να συμμαχεί με τον κακό μάγο Ρανγκόρ.
Ο μάγος Ρανγκόρ στο ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ” είναι εχθρός του Μέρλιν. Είναι ένας κακός και δυνατός μάγος που θέλει να πείσει τον ήρωα να βάλει τις μαγικές του δυνάμεις στην υπηρεσία του κακού. Παρασύρει σε παγίδα τον Μέρλιν και τον Όουεν στο σκοτεινό κάστρο. Αλλά οι δυο θαρραλέοι φίλοι, χάρη στη μαγεία του φωτός, νικούν τους πολεμιστές-σκιές του Ρανγκόρ, και ελευθερώνουν την κοπέλα. Ο μάγος, όμως, ξεφεύγει και ορκίζεται αιώνια εκδίκηση.
ΚΑΚΙΆ ΜΗΤΡΙΑ: Η κακιά μητριά, συσχετίζεται με το αρχαίο θέμα του Νάρκισσου, που πνίγηκε από τον υπερβολικό ναρκισσισμό του. Η κακιά μητριά πάσχει από υπερβολικό ναρκισσισμό. Βλέπει με κακία το παιδί που μεγαλώνει. Όσο αυτό μεγαλώνει, τόσο αυτή γερνάει, μέχρι που μετατρέπεται σε γριά. Η ”Χιονάτη” υποκύπτει επανειλημμένα στους πειρασμούς της μητριάς, παρά τις προειδοποιήσεις των νάνων. Αυτό συμβολίζει τις συναισθηματικές συγκρούσεις της εφηβείας, και την ανωριμότητα απέναντι στις προκλήσεις. Αν αντεπεξερχόταν με ευκολία στους κινδύνους, τότε δεν θα μπορούσε ποτέ να ωριμάσει. Η μητριά αντιπροσωπεύει τη σκοτεινή και καταστροφική όψη της γυναικείας φύσης, ενώ σε άλλα παραμύθια μεταμορφώνεται σε κακιά μάγισσα. Οι μητριές, όπως στη ”Σταχτοπούτα” και τη ”Χιονάτη”, συμβολίζουν τον χαμένο Παράδεισο, και την σκληρή πραγματικότητα (την κάθοδο της ψυχής στον κόσμο, που πρέπει να υποφέρει τις δοκιμασίες). Το άτομο πρέπει να αντιμετωπίσει τη σκοτεινή πλευρά της Μεγάλης Μητέρας, αν θέλει να επιβιώσει.
ΚΑΚΕΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑΣ: Οι αδελφές της Σταχτοπούτας συμβολίζουν την εσωτερική και πνευματική ασχήμια. Αντιπροσωπεύουν τις δυνάμεις του κακού: την απληστία, τη ζήλια και τη ματαιοδοξία. Πανέμορφες στην όψη, κακές στην ψυχή. Κάνουν μπάνιο με ροδόσταμο που ετοιμάζει η δύστυχη ”Σταχτοπούτα” η οποία είναι πάντα αχτένιστη και βρόμικη. Αυτή η αντίθεση (καλού-κακού), θυμίζει τις γοργόνες και τα άλλα πλάσματα, που το πάνω μέρος του σώματός τους, είναι ανθρώπινο, και το κάτω ζωώδες (αλόγου[κένταυροι], ή κατσίκας[φαύνοι]). Αντιπροσωπεύουν τα δύο μέρη της ανθρώπινης ύπαρξης: το σώμα και τη ψυχή. Οι γοργόνες του Μεσαίωνα, αντιπροσώπευαν τον Ιησού, που είχε αυτό που ονομάζεται ”διπλή φύση”, (Θεός και άνθρωπος μαζί). Στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία,ο κακός ανθρωποφάγος Μινώταυρος, είχε κεφάλι ταύρου και σώμα ανθρώπου.
ΠΗΓΕΣ
- Cooper J.C ”Ο Θαυμαστός κόσμος των παραμυθιών”.
- Τζαβιδοπούλου Αγγελική, Μίχου Κατερίνα ”Το παραμύθι και η παιδαγωγική του αξιοποίηση”.
- ”Παραμύθια των αδερφών Γκρίμμ”.
- ”Μύθοι του Αισώπου”.
- ”Ο μάγος Μέρλιν και το μυθικό Κάμελοτ”.
- Καρέκου Ευφροσύνη, ”Ο μάγος του Όζ και η προσωπική ανάπτυξη”.
- Justine Gaunt, ”The fairytale Forest- a source of symbolism.
- Karen Elizabeth Guerin, ”The fairy Tale Forest”.
