Γιατροί και ψυχολόγοι χρησιμοποιούν αναπτυξιακά τεστ για να κρίνουν εάν τα παιδιά μαθαίνουν και αποκτούν τις βασικές δεξιότητες στην ηλικία που αυτές αναμένονται, ή αν έχουν δυσκολίες. Ο γιατρός του παιδιού σας μπορεί να σας κάνει ερωτήσεις ή να σας μιλήσει και να παίξει με το παιδί σας κατά την διάρκεια της εξέτασης για να δει πως αυτό, μαθαίνει, μιλάει συμπεριφέρεται και κινείται. Εφόσον δεν υπάρχει εργαστηριακή εξέταση που να δείχνει ότι ένα παιδί ενδεχομένως να έχει καθυστέρηση, η αναπτυξιακή αξιολόγηση θα βοηθήσει να κριθεί εάν το παιδί χρειάζεται να επισκεφθεί κάποιον ειδικό.
Γιατί η αναπτυξιακή αξιολόγηση είναι σημαντική
Όταν η αναπτυξιακή καθυστέρηση δεν εντοπίζεται νωρίς, τα παιδιά καθυστερούν να δεχθούν την βοήθεια που χρειάζονται. Το γεγονός αυτό μπορεί να τα δυσκολέψει στη μάθηση όταν ξεκινούν το σχολείο. Η αναπτυξιακή διαταραχή, η διαταραχή της συμπεριφοράς , ο αυτισμός, η νοητική υστέρηση ή η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι ορισμένες μόνο από τις εκδηλώσεις των διαταραχών με απλούστερες όλων τις διαταραχές προφορικού λόγου, τις μαθησιακές δυσκολίες και την δυσλεξία. Όμως λιγότερα από τα μισά παιδιά με δυσκολίες αυτού του είδους έχουν εντοπιστεί πριν ξεκινήσουν το σχολείο. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου το παιδί θα μπορούσε να έχει ήδη δεχθεί βοήθεια γι’ αυτές τις δυσκολίες και θα μπορούσε ακόμη να έχει ξεκινήσει το σχολείο όντας πιο έτοιμο για μάθηση.
Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη
Γενετικοί, κληρονομικοί περιβαλλοντικοί λόγοι είναι εκείνοι που καθορίζουν πώς ένα παιδί θα αναπτυχθεί. Ακόμα κι η περίοδος της κύησης παίζει ρόλο, όπως και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει. Πρόσφατες έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι τα πρωτότοκα παιδιά συνήθως είναι μικρότερου μεγέθους, επειδή η μήτρα της μητέρας είναι πιο μικρή και λιγότερο χαλαρή. Τα αγόρια συνήθως γεννιούνται μεγαλύτερα από τα κορίτσια, ενώ τα δίδυμα ή τα τρίδυμα είναι κάτω από το μέσο όρο. Επίσης, το βάρος της μητέρας επηρεάζει το έμβρυο. Έτσι, οι πιο μεγαλόσωμες γυναίκες γεννάνε μεγαλύτερα μωρά. Εξίσου σημαντικό είναι και το βάρος που πήρε η γυναίκα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Αν έχει πάρει λιγότερο από πέντε κιλά, το παιδί θα γεννηθεί σχετικά μικρό. Το κάπνισμα, αλλά και η κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης στη διάρκεια της εγκυμοσύνης εμποδίζουν την ανάπτυξη του εμβρύου κι έχουν ως συνέπεια τη γέννηση μικρότερων μωρών. Στη συνέχεια, το παιδί αναπτύσσεται τα επόμενα χρόνια με γοργούς ρυθμούς, που όμως διαφέρουν πολύ από το ένα στο άλλο. Έτσι, κάποιο μπορεί να κατακτήσει νωρίς ένα τμήμα της ανάπτυξης (π.χ. να αρχίσει να περπατάει), αλλά να καθυστερήσει σε κάποιο άλλο (π.χ. να μιλήσει αργότερα). Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι αυτό που κάνει ένα παιδί να αναπτύσσεται περισσότερο τον ένα μήνα και λιγότερο τον άλλο. Οι επιστήμονες δεν έχουν ακριβείς εξηγήσεις, αλλά υπάρχει μια θεωρία που υποστηρίζει ότι τα παιδιά μεγαλώνουν γρηγορότερα το καλοκαίρι, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξής τους επιβραδύνεται το φθινόπωρο.
Τα πιο σημαντικά βήματα στην ανάπτυξη
Δυο από τα μεγάλα ερωτήματα που έχουν συνήθως οι γονείς είναι πότε το παιδί θα περπατήσει και πότε θα μιλήσει. Υπάρχουν όμως κι άλλα στάδια της ανάπτυξης που αποδεικνύουν ότι ένα μωρό αναπτύσσεται φυσιολογικά. Στην ηλικία των 6-7 μηνών περίπου το μωρό κάθεται και 9-10 μηνών στέκεται όρθιο, αν το κρατήσει κάποιος. Στους 12 μήνες, μπορεί να σηκωθεί όρθιο αν κρατιέται από κάποιο έπιπλο και να κάνει λίγα βήματα μόνο του. Στους 15 μήνες το παιδί αρχίζει να περπατάει καλά και στους 18 μήνες να τρέχει (και να μην το προλαβαίνουμε πια).
Στους 8 μήνες αρχίζει να συνδυάζει δυο συλλαβές, όπως «μπα μπα». Στους 12 μπορεί να λέει μια-δυο λέξεις με νόημα, ενώ στους 18 μήνες λέει 7-10 λέξεις, με τον δικό του τρόπο. Στα 2 του χρόνια συνδυάζει δυο λέξεις μαζί, στα 2,5 λέει μικρές προτάσεις, ενώ στα 3 μιλά αρκετά καλά πια.
Μέχρι να συμπληρώσει τους 12 πρώτους μήνες της ζωής του το παιδί έχει μια εκπληκτική πρόοδο. Τον πρώτο μήνα θα προσπαθεί να στηρίζει όλο και καλύτερα το κεφαλάκι του, θα σφίγγει (αντανακλαστικά) το δάχτυλο που του δίνουμε και θα αντιδρά στο φως κλείνοντας τα ματάκια του. Τον όγδοο μήνα αντιλαμβάνεται τα μέρη του σώματός του και παίζει με τα χέρια και τα πόδια του. Στηρίζεται σε καθιστή θέση και μπορεί να μεταφέρει παιχνίδια από το ένα χέρι στο άλλο. Παρακολουθεί με τα μάτια την κίνηση ενός αντικειμένου και προσανατολίζεται προς έναν ήχο. Όταν συμπληρώνει τον πρώτο του χρόνο μπορεί να στέκεται όρθιο μόνο του και να κάνει κάποια πρώτα βήματα. Να πιάνει ένα (μικρό) αντικείμενο με το δείκτη και τον αντίχειρα και να μας το δίνει, ενώ είναι η ώρα που αρχίζει να πειράζει με το χέρι (κυρίως τον δείκτη) ό,τι του τραβά το ενδιαφέρον (προσοχή στις πρίζες). Γυρίζει όταν ακούει το όνομά του και καταλαβαίνει το «όχι» και το «μη» όταν το συνοδεύουμε με αρνητική χειρονομία.
Στην ηλικία 18-24 μηνών οι αλλαγές συνεχίζονται. Τον 18ο μήνα μπορεί να τρέχει χωρίς να πέφτει, λέει 7-10 λέξεις που μόνο εσείς μπορείτε να μεταφράσετε, χρησιμοποιεί κουτάλι και μπορεί να πιάσει με το πιρούνι του στερεά τροφή που έχουμε κόψει κομματάκια. Δείχνει κάποια μέρη του σώματος αν του το ζητήσουμε κι έχει ένα αγαπημένο παιχνίδι (του αρέσουν τα παιχνίδια με κίνηση και ήχο). Δείχνει προτίμηση σε συγκεκριμένα πρόσωπα του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος και παριστάνει ότι μιλάει στο τηλέφωνο. Στα δύο του χρόνια μπορεί να πηδά σηκώνοντας στον αέρα και τα δύο πόδια, να ανοίγει βιβλία και να δείχνει μια εικόνα αν το ζητήσουμε.
Στην ηλικία των 3-4 ετών οι αλλαγές φαίνονται σαρωτικές. Ανεβαίνει και (λίγο αργότερα) κατεβαίνει τη σκάλα μόνο του. Μπορεί να πλύνει το μπροστινό μέρος του σώματός του με σφουγγάρι. Πλένει τα χέρια του με σαπούνι και τα σκουπίζει. Μπορεί να φορέσει την μπλούζα του (αρκεί ο λαιμός να είναι χαλαρός) και να τραβήξει το παντελόνι του μέχρι πάνω. Φτιάχνει παζλ και κατασκευές με τουβλάκια. Παίζει με άλλα παιδάκια. Έχει καλύτερο φίλο ή φίλη. Μιλάει στο τηλέφωνο. Στα τρία του χρόνια μπορεί να χρησιμοποιεί πάνω από 250 λέξεις και να φτιάχνει προτάσεις. Παίζει ομαδικά παιχνίδια. Μπορεί να λέει το όνομα, το επίθετο και την ηλικία του. Η φαντασία του οργιάζει. Περιγράφει πράγματα που δεν έγιναν ή που δεν υπάρχουν, αλλά δεν τα λέει συνειδητά ως ψέματα. Στα τέσσερά του ξεχωρίζει τουλάχιστον τέσσερα χρώματα και λέει ποιήματα και τραγουδάκια, κλωτσάει μπάλα και μπορεί να συνεργάζεται στο παιχνίδι με άλλα παιδιά.
Στην ηλικία των πέντε ετών είναι πια κανονικό ανθρωπάκι. Μπορεί να βγάλει τα ρούχα του, να φορέσει μπουρνούζι ή να χρησιμοποιήσει πετσέτα. Πλένει τα δόντια του (καλού κακού φροντίστε να ελέγχετε κάθε φορά το αποτέλεσμα) και χτενίζεται. Μπορεί να ντυθεί μόνο του και να τρώει χωρίς επίβλεψη. Έχει συγκεκριμένες συμπάθειες και μπορεί να διηγηθεί ιστορίες με άλλα παιδάκια από το νηπιαγωγείο. Ξέρει να γράφει το όνομά του και μετράει μέχρι το δέκα. Παίζει ανταγωνιστικά παιχνίδια και υπακούει σε κανόνες.
Σωματική εξέλιξη ενός βρέφους
Βάρος
- τους 3 πρώτους μήνες ένα μωρό κερδίζει 750-900 γραμμάρια το μήνα.
- 3-6 μηνών, κερδίζει περίπου 600 γραμμάρια το μήνα.
- 6-9 μηνών, κερδίζει περίπου 400 γραμμάρια το μήνα.
- 9-12 μηνών, κερδίζει περίπου 300 γραμμάρια το μήνα.
Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι το μωρό διπλασιάζει το βάρος του (από τη στιγμή που γεννήθηκε) σε 4-5 μήνες και σχεδόν το τριπλασιάζει όταν συμπληρώνει τον πρώτο χρόνο της ζωής του.
Μήκος
Όταν το παιδί γίνεται ενός έτους έχει αυξηθεί το ύψος του περίπου 25 εκατοστά, ενώ την ίδια περίοδο η περίμετρος του κεφαλιού έχει μεγαλώσει 12 εκατοστά περίπου.
Βάρος και ύψος στα παιδιά
- Μέχρι 12 μηνών: Το ύψος του έχει αυξηθεί 25 εκατοστά περίπου και το βάρος του έχει τριπλασιαστεί από τη μέρα της γέννησής του.
- 1-2 ετών: Το ύψος του έχει αυξηθεί περίπου 12 πόντους και το βάρος του 2-3 κιλά περίπου.
- 2-10 ετών: Το παιδί παίρνει κάθε χρόνο περίπου 6 εκατοστά ύψος και 2,5
