Πως η καισαρική τομή και οι παρεμβάσεις στη διάρκεια του τοκετού επηρεάζουν το θηλασμό και την υγεία του παιδιού
Του Εμμανουήλ Σταματίου
Η συστηματική χρήση της τεχνολογίας στη διάρκεια του τοκετού και της γέννησης, καθώς και η χρήση διάφορων συστηματικών παρεμβάσεων χωρίς σαφή ιατρική ένδειξη, έχουν συντελέσει στη δραματική αύξηση της συχνότητας της καισαρικής τομής και σε μια σειρά από επιπλοκές της μητέρας και του νεογνού.
Συγκεκριμένα:
- αυξάνεται το στρες
- διαταράσσεται και εμποδίζεται η ορμονική ενορχήστρωση και η φυσική -φυσιολογική εξέλιξη του τοκετού.
Η πλειονότητα των γυναικών δεν γνωρίζει ότι η καισαρική ενέχει βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους κινδύνους για τη μητέρα και το παιδί.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η καισαρική τομή ενοχοποιείται για την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων της παιδικής ηλικίας όπως άσθμα, σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι, αλλεργική ρινίτιδα, παχυσαρκία, αλλεργία στην πρωτεΐνη του γάλακτος αγελάδος και συχνές γαστρεντερίτιδες κατά τη διάρκεια των 12 πρώτων μηνών της ζωής του παιδιού.
Ακόμα την αύξηση των καισαρικών ακολούθησε επιδημία αυτοάνοσων νοσημάτων όπως νόσος του Crohn, και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Συσσωρευμένες επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι η σύνθεση της εντερικής χλωρίδας από τις πρώτες μέρες της ζωής παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος και στην υγεία του ατόμου.
Η γέννηση με καισαρική υστερεί τον αποικισμό του παιδιού με τη χλωρίδα του εντέρου και του κόλπου της μητέρας του. Αντί αυτής αποικίζεται με παθογόνα μικρόβια του Νοσοκομειακού περιβάλλοντος, συχνά μεγάλης λοιμογόνου δύναμης.
Εκτός αυτού, τα παιδιά που γεννιούνται με καισαρική στερούνται, τις πρώτες κρίσιμες μέρες από το πρωτόγαλα ή και το ώριμο μητρικό γάλα, το οποίο διεγείρει το σχηματισμό της φυσιολογικής εντερικής χλωρίδας.
Έτσι η καισαρική τομή σε συνδυασμό με την καθυστέρηση ή την παντελή στέρηση του θηλασμού μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία του παιδιού.
Η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στα πλαίσια της στήριξης του μητρικού θηλασμού, συνιστούν αποφυγή συνηθισμένων αλλά συχνά μη αναγκαίων παρεμβάσεων που μπορούν να επηρεάσουν ή να τραυματίσουν το μωρό.
Επίσης οι διαδικασίες ρουτίνας που ακολουθούν την καισαρική τομή, όπως η αναρρόφηση στόματος – φάρυγγα – οισοφάγου – αναπνευστικών οδών του νεογνού οδηγούν σε δυσκολίες έναρξης του θηλασμού.
Επιγεννετική
Η γενετική κληρονομιά που περνά στους απογόνους μας, δεν είναι ενσύρματη. Μάλλον τα γονίδια και η ευαισθησία σε νοσήματα μπορούν να ενεργοποιηθούν ή να απενεργοποιηθούν από τον τρόπο ζωής και τα βιώματα όπως η διατροφή, το στρες, η έκθεση σε τοξίνες και τον τρόπο γέννησης.
Τα συμβάντα στη διάρκεια του τοκετού, ιδιαίτερα η συνθετική ορμόνη ωκυτοκίνη σε συνδυασμό με αντιβιοτικά, υπερβολικό στρες του μωρού και διάφορες μαιευτικές επεμβάσεις, όπως ο εμβρυουλκός, η βεντούζα και η καισαρική τομή, επηρεάζουν τις επιγενετικές διαδικασίες αναδιαμόρφωσης και συνακόλουθα την μετέπειτα υγεία μητέρας – παιδιού.
Αυτός ο νέος τομέας έρευνας ονομάζεται επιγενετικός και σημαίνει “πάνω από τη γενετική”. Στην επιγενετική υπόθεση ο φυσιολογικός τοκετός και η γέννηση εξελίχθηκαν για να ασκούν ένα θετικό στρες στο έμβρυο. Η διεργασία αυτή έχει επιγενετική επίδραση σε ειδικά γονίδια ιδιαίτερα σ’ εκείνα που προγραμματίζουν ανοσολογικές απαντήσεις και είναι υπεύθυνα για τη ρύθμιση του βάρους και στα ειδικά ογκοκατασταλτικά γονίδια.
Επαφή-δεσμός, μητέρας-παιδιού
Το κράτημα στην αγκαλιά και η φροντίδα του υγιούς ή άρρωστου πρόωρου βρέφους και του μωρού με συγγενείς ανωμαλίες, ενισχύουν το δέσιμο μητέρας-παιδιού.
Όμως μετά την καισαρική αρκετές μητέρες αναφέρουν αισθήματα απομάκρυνσης και αδιαφορίας για το παιδί τους. Αυτό συμβαίνει γιατί η μητέρα μετά το χειρουργείο είναι το τελευταίο άτομο που θα κρατήσει στη ζεστή αγκαλιά της το μωρό της.
Πολλές μητέρες αναρωτιούνται αν το μωρό που τους δίνουν να κρατήσουν είναι πράγματι το δικό τους. Άλλες πάλι είναι τόσο επηρεασμένες από τους πόνους, τη ζαλάδα, τα φάρμακα και την εξάντληση που βρίσκουν πολύ δύσκολο να φροντίσουν το μωρό τους με τον τρόπο που θα ήθελαν.
Μερικές, νιώθουν θυμό για το παιδί τους, επειδή πήραν τα πράγματα τέτοια τροπή. Κάποιες μετά τη γέννηση νιώθουν σαν baby sitters για το παιδί κάποιου άλλου, κάτι που τους δημιουργεί αισθήματα ενοχής.
Μητρικός θηλασμός
Ο μητρικός θηλασμός είναι η μόνη διαδικασία που μπορεί να βοηθήσει την ανάπτυξη δεσμού μητέρας-παιδιού.
Είναι η διαδικασία που θα επουλώσει το τραύμα της απομάκρυνσης. Συχνά οι μητέρες αναφέρουν ότι ο θηλασμός βοηθάει στην επανασύνδεση με τρόπο μοναδικό, νιώθουν επαρκείς, ολοκληρωμένες και συναισθηματικά πολύ κοντά στο μωρό τους.
Η αποφυγή ή η ελαχιστοποίηση αποχωρισμού του μωρού από τη μητέρα του, ελαττώνει το στρες και των δύο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία, ενθαρρύνουν τη δερματική επαφή μητέρας-παιδιού για τουλάχιστον μία ώρα και μέχρι το νεογνό να πετύχει τον πρώτο θηλασμό.
Επίσης με τη δερματική επαφή αμέσως μετά τη γέννηση σταθεροποιείται η καρδιακή συχνότητα του βρέφους και η αναπνοή του και αυξάνονται κατά οκτώ φορές οι πιθανότητες να θηλάσει με επιτυχία.
Η ζεστασιά του σώματος της μητέρας διατηρεί το σώμα του μωρού ζεστό, μειώνει το κλάμα του, σταθεροποιεί το μεταβολισμό και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα του κι έτσι αποφεύγεται η υπογλυκαιμία.
Το Ινστιτούτο Lamaze for Normal Birth συνιστά να μην απομακρύνεται το νεογνό από τη μητέρα του μετά τη γέννηση ώστε να έχει απεριόριστες ευκαιρίες για θηλασμό.
Η φύση προετοιμάζει μητέρα-παιδί για να έχει ο ένας τον άλλο από τη στιγμή της γέννησης.
Ωωκυτοκίνη
Η ωκυτοκίνη, η ορμόνη που προκαλεί συσπάσεις στη μήτρα, αυξάνει τη θερμοκρασία των μαστών, και βοηθάει τη μητέρα να νιώθει ήρεμη και δεκτική. Η ορμόνη αυτή η οποία εκκρίνεται φυσιολογικά, διεγείρει τα αισθήματα μητρότητας, καθώς η μητέρα κοιτάει, χαϊδεύει και θηλάζει το μωρό της.
Αντίθετα η συνθετική ωκυτοκίνη που χορηγείται ενδοφλέβια αυξάνει την πιθανότητα ένας φυσιολογικός τοκετός να καταλήξει σε υποβοηθούμενο με εμβρυουλκό, αναρροφητήρα ή να γίνει καισαρική τομή.
Αυξάνει επίσης τον κίνδυνο να γεννηθεί το παιδί σε κακή κατάσταση. Η συνθετική ωκυτοκίνη διακόπτει τα ορμονικά επίπεδα της μητέρας, ιδιαίτερα αν συνδυαστεί με επισκληρίδια και δημιουργεί προβλήματα στο θηλασμό.
Ακόμα οι εντονότερες και πιο επώδυνες συσπάσεις που προκαλεί με μικρά μεσοδιαστήματα, αυξάνουν τις πιθανότητες νέκρωσης των εγκεφαλικών κυττάρων του εμβρύου.
Και η πιο απλή δερματική επαφή με το βρέφος, διεγείρει τον οργανισμό της μητέρας για μεγαλύτερη έκκριση ωκυτοκίνης και ενδορφινών που ενισχύουν το αίσθημα μητρότητας.
Επίσης τα υψηλά επίπεδα κατεχολαμινών και ενδορφινών που έχουν εκκριθεί από το θετικό στρες του φυσιολογικού τοκετού κάνουν το μωρό να είναι σε εγρήγορση, ήρεμο και έτοιμο να μυρίζει τις εκκρίσεις από το στήθος της μητέρας του, να έρπει, να λείχει, να βρει το δρόμο του προς το μαστό, να τοποθετηθεί και να θηλάσει, συνήθως μέσα σε πενήντα πέντε λεπτά.
Μελέτες δείχνουν ότι μετά την καισαρική μόνο το 14% των μητέρων κρατά το μωρό αμέσως μετά τη γέννηση, ενώ μετά από φυσιολογικό τοκετό το ποσοστό φθάνει το 43%.
Επιπτώσεις από φάρμακα που χορηγούνται στη μητέρα κατά τη διάρκεια του τοκετού
Το αντανακλαστικό θηλασμού στο υγιές τελειόμηνο που γεννιέται χωρίς τη χορήγηση αναλγητικών ή αναισθησίας στη μητέρα, συνήθως κορυφώνεται 20’-30’ περίπου μετά τη γέννηση.
Αν χαθεί αυτός ο βέλτιστος χρόνος για θηλασμό το αντανακλαστικό θα είναι εξασθενημένο για ενάμιση 24ωρο περίπου.
Πιο συγκεκριμένα τα παυσίπονα ή η αναισθησία δημιουργούν προβλήματα στο θηλασμό, γιατί μητέρα και παιδί είναι νυσταλέοι, με μικρή εγρήγορση και έτσι καθυστερεί ο πρώτος θηλασμός. Επίσης η ικανότητα του μωρού για πιπίλισμα, κατάποση – αναπνοή αποδιοργανώνονται.
Τέλος, τα φάρμακα περνούν τον πλακούντα και όσο πλησιέστερα προς τη γέννηση χορηγηθούν τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να παραμείνουν στον οργανισμό του παιδιού. Όσο το μωρό βρίσκεται στη μήτρα, ο πλακούντας βοηθά στην απομάκρυνση των τοξινών από το σώμα του.
Όμως μετά τη γέννηση θα πρέπει το ανώριμο συκώτι του νεογνού να αναλάβει αυτή την αποτοξίνωση και φυσικά θα καταπονηθεί περισσότερο χρόνο λόγω της περίσσειας φαρμάκων.
Πλεονεκτήματα του θηλασμού μετά την καισαρική τομή
Όσον αφορά τη μητέρα, ο θηλασμός συμβάλλει στην ελάττωση των περιπτώσεων καρκίνου της αναπαραγωγικής ηλικίας (μαστού-ωοθηκών), στην πρόληψη της οστεοπόρωσης στη γρήγορη υποστροφή της μήτρας και στον αποτελεσματικό έλεγχο του βάρους, εφόσον οι γυναίκες με καισαρική καθυστερούν να επανέλθουν σε κανονική φυσική δραστηριότητα.
Όσον αφορά το παιδί, με το θηλασμό, προσλαμβάνει ανώτερης ποιότητας τροφή όπως είναι το μητρικό γάλα, έχει ανοσολογική προστασία με μεγάλη ελάττωση της ωτίτιδας, των λοιμώξεων του γαστρεντερικού συστήματος και των αλλεργιών.
Πώς οι διάφορες παρεμβάσεις και η εμπειρία της μητέρας στη διάρκεια του τοκετού επηρεάζουν το θηλασμό
Στις περιπτώσεις που υπάρχει σαφής ένδειξη για κάποιες παρεμβάσεις, καλό είναι η μητέρα να έχει ενημερωθεί για πιθανές συνέπειες έτσι ώστε να προετοιμαστεί και να αφιερώσει επιπλέον χρόνο και προσπάθεια με τη βοήθεια ειδικών στο θέμα, για να μπορέσει να θηλάσει με επιτυχία το μωρό της.
Η μητέρα θα πρέπει να αντιμετωπίζει τη γέννηση και το θηλασμό ως φυσιολογικά συμβάντα στη ζωή και όχι ως αρρώστια και το θηλασμό ταυτόσημο με επιπλοκές, δυσκολίες και άγχος…
Για την επιτυχή έκβαση του τοκετού θα πρέπει να ταιριάζει η φιλοσοφία γιατρού, μαίας και εγκυμονούσας.
Στη διάρκεια της προετοιμασίας για τον τοκετό, ο υποκλυσμός διεγείρει το έντερο, κάνει τις συσπάσεις της μήτρας εντονότερες, τη μητέρα να ζητά αγωγή με παυσίπονα με συνέπεια αργότερα τον επηρεασμό του βρέφους το οποίο δεν μπορεί να μένει ξύπνιο και δεν μπορεί να θηλάσει σωστά.
Ο τοκετός στο κρεβάτι σε ύπτια θέση κάνει τη μητέρα να βιώνει περισσότερο πόνο και ο πόνος σημαίνει χορήγηση φαρμάκων.
Επίσης καθυστερεί ο τοκετός. Βραδύς τοκετός σημαίνει αυξημένος κίνδυνος αποτυχίας της φυσιολογικής εξέλιξης του και υποβοήθηση με ωκυτοκίνη και ενδοφλέβια υγρά.
Παρόλο που η συνθετική ωκυτοκίνη εμφανίζει ευρύ θεραπευτικό εύρος, η χορήγησή της αυξάνει τον κίνδυνο υπότασης και τοξικότητας από τα χορηγούμενα υγρά, επώδυνου τοκετού και την ανάγκη επισκληρίδιας αναισθησίας.
Ο συνδυασμός συνθετικής ωκυτοκίνης και επισκληρίδιας αναισθησίας μειώνει της έκκριση της ενδογενούς ωκυτοκίνης κατά τη διάρκεια της δεύτερης ημέρας από τον τοκετό με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η επιτυχία του θηλασμού.
Η χορήγηση επισκληρίδιας αναισθησίας μειώνει επίσης τα επίπεδα ενδορφινών μητέρας-μωρού που ο ρόλος τους είναι να απαλύνουν το στρες του τοκετού και να αναπτύσσουν πολλές βιολογικές λειτουργίες του θηλάζοντος βρέφους.
Επί πλέον η ελάττωση της ενδογενούς ωκυτοκίνης που ακολουθεί την επισκληρίδια, στερεί από τη μητέρα το αυξημένο αίσθημα ηρεμίας και μητρότητας.
Σε εργασία βρέθηκε ότι τα βρέφη που η μητέρες τους υποβλήθηκαν σε επισκληρίδια εμφάνιζαν κινητικές διαταραχές και διαταραχές προσανατολισμού οι οποίες βελτιωνόντουσαν στη διάρκεια του πρώτου μήνα.
Στον τοκετό σε ύπτια θέση, η μήτρα πιέζει τα αιμοφόρα αγγεία που αιματώνουν τον πλακούντα και εφοδιάζουν το έμβρυο με οξυγόνο. Η γενική εικόνα λοιπόν είναι, αποτυχία προόδου του τοκετού, ασυντόνιστες συσπάσεις και εμβρυϊκή ασφυξία που αποτελούν για το γιατρό ενδείξεις για καισαρική τομή, η οποία σε συνδυασμό με τα φάρμακα θα επηρεάσει αρνητικά την επιτυχία του θηλασμού.
Μελέτες έχουν δείξει ότι αν επιτραπεί στη γυναίκα να φάει και να πιει στη διάρκεια του τοκετού, η διάρκειά του μπορεί να μειωθεί μέχρι και ενενήντα λεπτά. Ο τοκετός είναι κοπιώδης διαδικασία και ο οργανισμός χρειάζεται ενέργεια για να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Η αφυδάτωση προκαλεί πιο επώδυνες συσπάσεις και αργό τοκετό.
Η κόπωση σε συνδυασμό με αργό τοκετό αναγκάζουν τη γυναίκα να ζητήσει αγωγή με φάρμακα που θα περάσουν στο μωρό και θα επηρεάσουν αρνητικά τον θηλασμό.
Όταν χορηγείται περίσσια ενδοφλέβιων υγρών αυξάνονται υπερβολικά τα επίπεδα γλυκόζης και αντισταθμιστικά αυξάνονται τα επίπεδα ινσουλίνης στη μητέρα.
Το μωρό μετά τη γέννηση στερείται απότομα της γλυκόζης, εφόσον στο αίμα του κυκλοφορεί περισσότερη ινσουλίνη, με αποτέλεσμα να πάθει υπογλυκαιμία. Αυτό σημαίνει ενδοφλέβια υγρά στο νεογνό και απομάκρυνσή του από τη μητέρα.
Κάποιες μητέρες στις οποίες έχουν χορηγηθεί ενδοφλέβια υγρά, υφίστανται υπερφόρτωση με αυτά, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη διόγκωση, οίδημα και συμφόρηση των μαστών και επηρεασμό της ικανότητας του μωρού να τοποθετηθεί και να θηλάσει.
Η χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών περισσότερο από 2500ml αυξάνει την πιθανότητα υπονατριαιμίας στη μητέρα, η οποία οδηγεί σε παράταση του δευτέρου σταδίου του τοκετού, υποβοηθούμενο τοκετό και επείγουσα καισαρική τομή.
Όσον αφορά την υποβοηθούμενη γέννηση, η οποία γίνεται με εμβρυουλκό (βεντούζα), υπάρχει κίνδυνος να συμπιεστεί το κεφάλι του μωρού, να προκληθούν μώλωπες και βλάβες κρανιακών νεύρων. Επιπλέον η γνάθος παρεκκλίνει και εμφανίζει ασυμμετρία. Όλα αυτά τελικά επηρεάζουν την ικανότητα του παιδιού για θηλασμό.
Η τοποθέτηση λοιπόν του μωρού στο στήθος της μητέρας του αμέσως μετά τον τοκετό, είναι ο καλύτερος τρόπος ανάπτυξης ισχυρού συναισθηματικού δεσμού μητέρας- παιδιού. Αυτός ο απλός τρόπος έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει σημαντικά την επιτυχία του θηλασμού.
Επιπλέον η αγάπη και η τρυφερότητα που φυσιολογικά αναπτύσσονται με τη γέννηση του παιδιού, ενισχύονται με μοναδικό τρόπο κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Όλες οι μητέρες είναι ικανές να παράγουν γάλα σε ικανοποιητική ποσότητα και ποιότητα. Συνήθως η ποσότητα γάλακτος υπερβαίνει τις ανάγκες του μωρού.
Ο θηλασμός είναι η δύναμη της γαλήνης και της υπευθυνότητας. Είναι το πολυτιμότερο δώρο της μητέρας προς το παιδί της, καθώς εκατοντάδες συστατικά δρουν συνεργειστικά και εκπληρώνουν τη διπλή λειτουργία του μητρικού γάλακτος, τη διατροφική και την προστατευτική.
Πηγή: mitrikosthilasmos.com
